Πόσο συμβάλλουμε στην καταστροφή του περιβάλλοντος κάθε φορά που ανοίγουμε ένα μπουκάλι κρασί; Σας φαίνεται υπερβολικό το ερώτημα; Εξωφρενικό ίσως; Κι όμως, με δεδομένο ότι οι εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου, αποτέλεσμα των ανθρωπογενών δραστηριοτήτων, είναι άμεσα συνυφασμένες με τους επιταχυνόμενους ρυθμούς αλλαγής του κλίματος που καταγράφονται παγκοσμίως, η οινική βιομηχανία έχει το δικό της, κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητο μερίδιο σε αυτή τη διαδικασία. Και ο μεγαλύτερος «ένοχος» είναι η γυάλινη φιάλη.
Στις ΗΠΑ, το Ινστιτούτο Οίνου και η Ενωση Οινο-αμπελοκαλλιεργητών της Καλιφόρνιας δημοσίευσαν πρόσφατα μια ολοκληρωμένη μελέτη στην οποία υπολογίζεται το αποτύπωμα άνθρακα του εμφιαλωμένου κρασιού, από την πρωτογενή παραγωγή μέχρι την εμπορική του διάθεση – από το αμπέλι στο ράφι δηλαδή. Στις φυτοπροστατευτικές εφαρμογές στον αμπελώνα αναλογεί το 17% των εκπομπών CO2, στην κατανάλωση καυσίμων στο οινοποιείο το 7%, στη μεταφορά μέχρι τον καταναλωτή το 13% και στη γυάλινη συσκευασία το 29%, η μερίδα του λέοντος. Τι πρέπει να γίνει; Μπορεί να υπάρξει κρασί χωρίς γυάλινη φιάλη; Αναγνωρίζεται το πρόβλημα από τον αμπελοοινικό κόσμο; Εχει ανοίξει και στην Ελλάδα αυτή η συζήτηση;
«Φυσικά και το κουβεντιάζουμε, μας απασχολεί το θέμα. Η μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος του κρασιού είναι μέρος της πράσινης μετάβασης· συνεπώς, ο οινικός κλάδος δεν μπορεί να μείνει έξω από αυτόν τον προβληματισμό», επιβεβαιώνει ο Στέλλιος Μπουτάρης, διευθύνων σύμβουλος της «Κυρ-Γιάννη». «Οι εναλλακτικές συσκευασίες στα κρασιά αλλά και στα οινοπνευματώδη είναι διεθνής τάση. Στις ΗΠΑ κυκλοφορούν ολοένα και περισσότερα προϊόντα σε αλουμινένια τενεκεδάκια, στην Ευρώπη είναι αρκετά δημοφιλής η συσκευασία “Bag in Box”. Ενα είναι σίγουρο: το μπουκάλι δεν θα εκλείψει ποτέ. Μπορεί να γίνει ελαφρύτερο, αλλά η παρουσία του θα παραμείνει δεσπόζουσα. Είναι συνυφασμένο με το κρασί». Εχουν σκεφτεί στην «Κυρ-Γιάννη» να διαθέσουν κάποιες από τις ετικέτες τους σε πιο «πράσινες» συσκευασίες. «Αν και το σκεφτόμαστε, δεν το έχουμε αποφασίσει ακόμα. Είναι ρίσκο αυτό το εγχείρημα, γιατί προϋποθέτει βαθιές αλλαγές στην οινική κουλτούρα του Ελληνα: οι περισσότεροι καταναλωτές θεωρούν ακόμα “φτηνιάρικο” ένα κρασί με βιδωτό πώμα ή σε ασκό…».
Ελαφρύτερα μπουκάλια
Εναλλακτικές συσκευασίες εμφιάλωσης κόντρα στην κουλτούρα πολλών καταναλωτών ότι το κρασί εκτός μπουκαλιού είναι «φτηνιάρικο».
Το Κτήμα Αλφα, πάντως, στο Αμύνταιο, έχει ήδη κάνει το πρώτο βήμα, όπως λέει στην «Κ» ο συνιδρυτής του, χημικός – οινολόγος Αγγελος Ιατρίδης. «Εχοντας ήδη υιοθετήσει και ενσωματώσει στην παραγωγική διαδικασία γυάλινες φιάλες κατά 20% ελαφρύτερες για το 95% της παραγωγής μας, σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία, σχεδιάζουμε, για τα επόμενα χρόνια, τη μετάβασή μας σε εναλλακτικές συσκευασίες δημιουργώντας τις ανάλογες υποδομές. Η περιβαλλοντική ενσυναίσθησή μας δρομολογεί συντονισμένες και πολυεπίπεδες προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση». Σύμφωνα με το wrap.org, η μείωση κατά 20% στο βάρος ενός μπουκαλιού κρασιού (0,75L) εξοικονομεί 100 gr εκπομπών CO2 ανά φιάλη από την παραγωγή και τη μεταφορά της συσκευασίας. «Μια μείωση βάρους της τάξης του 40% θα εξοικονομούσε 234 g CO2», όπως τονίζει ο κ. Ιατρίδης. «Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι εναλλακτικές μέθοδοι συσκευασίας, όπως τα κουτιά αλουμινίου, τα ανοξείδωτα βαρελάκια και τα ελαφρύτερα μπουκάλια αρχίζουν να κεντρίζουν το ενδιαφέρον μας. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι ο ρομαντισμός που συνδέεται με την ομορφιά μιας γυάλινης φιάλης οίνου δεν παραμένει έντονος».
Αυτός ο ρομαντισμός αναδύεται από όσα τονίζει η Εριφύλη Παρπαρούση, οινολόγος της πατρινής Οινοποιίας Παρπαρούση. «Οι Γάλλοι, που έχουν συνδέσει τον πολιτισμό τους με την κουλτούρα του οίνου, συνηθίζουν να λένε την παροιμία: “Ενα καλό κρασί χρειάζεται μόνο το μπουκάλι και τον φελλό του”. Δεν τους ενδιαφέρει, δηλαδή, τόσο η καλαισθησία της ετικέτας, όσο το ίδιο το περιεχόμενο της φιάλης. Ενα καλό κρασί, άλλωστε, όταν εμφιαλώνεται, αναπτύσσεται, μεγαλώνει όμορφα, φυλάει τα αρώματά του και εξελίσσεται, για να γίνει ακόμα καλύτερο». Αλλού πρέπει να αναζητηθούν λύσεις για να μειωθεί το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του οίνου, σύμφωνα με την κυρία Παρπαρούση. «Προσπαθώ να καταλάβω γιατί δεν καταργούμε τις πλαστικές συσκευασίες που επιβαρύνουν τόσο το περιβάλλον και είναι επιβλαβείς για την υγεία των καταναλωτών. Ακόμα και το Tetra Pak δεν αποτελείται μόνο από χαρτί, έχει στρώσεις και από πλαστικό. Κι έπειτα, όλοι οι οινοποιοί καταβάλλουμε τέλος ανακύκλωσης για κάθε φιάλη που εμπορευόμαστε. Γιατί δεν ασκείται πίεση στους δήμους ώστε να κάνουν, επιτέλους, ορθότερη διαχείριση στην ανακύκλωση του γυαλιού, να το διαχωρίζουν ανάλογα με το χρώμα του και να συνεχίσει έτσι η γυάλινη φιάλη να είναι η “θερμοκοιτίδα” όπου θα μεγαλώνουν τα κρασιά μας;».
«Ο καλύτερος φίλος»
Σ’ αυτό συμφωνεί και ο Κυριάκος Κυνηγόπουλος, ο διακεκριμένος Ελληνας οινολόγος με έδρα τη Βουργουνδία της Γαλλίας. «Είναι σίγουρο ότι η χρήση των γυάλινων μπουκαλιών επιβαρύνει το περιβάλλον, όμως το γυαλί είναι ο καλύτερος φίλος του κρασιού. Θα πρέπει, λοιπόν, να βρεθούν λύσεις! Καλύτερη, κατά τη γνώμη μου, είναι η προώθηση της ανακύκλωσης. Οφείλουμε, πάντως, να αναζητήσουμε, μέσω επιστημονικών μελετών, νέα υλικά που θα μας επιτρέπουν να κατασκευάζουμε φιάλες λιγότερο βαριές και πιο εύκολα διαχειρίσιμες από πλευράς ανακύκλωσης».
«Η γυάλινη φιάλη είναι ο καλύτερος περιέκτης για το κρασί εδώ και κάμποσους αιώνες. Μέχρι σήμερα δεν έχουμε βρει σοβαρό αντικαταστάτη του», επισημαίνει και ο οινοποιός Απόστολος Μούντριχας, ιδιοκτήτης του Κτήματος Αβαντίς. «Βέβαια, οι απειλές που δέχεται το περιβάλλον είναι μεγάλες και όλοι οι τομείς της οικονομίας οφείλουμε να δείξουμε ανάλογο ενδιαφέρον. Τι πρέπει να κάνουμε; Κατ’ αρχάς, να αφήσουμε τις υπερβολές. Πριν από μερικά χρόνια, αν η φιάλη δεν ήταν βαρύτερη του περιεχομένου, το κρασί δεν είχε κύρος! Σήμερα, λύση είναι οι ελαφρύτερες φιάλες και η δέουσα ευαισθητοποίηση στο θέμα της ανακύκλωσης».