Στα τέλη της δεκαετίας του ’90 ο Αρης Θεοδωρόπουλος –οδηγός βουνού, προπονητής ορειβασίας – αναρρίχησης και διευθυντής των σχολών ορειβασίας και αναρρίχησης του ιστορικού Ορειβατικού Συλλόγου Αχαρνών– άκουσε για πρώτη φορά από τον συνάδελφό του από την Ιταλία Αντρέα ντι Μπάρι, διθυραμβικές περιγραφές για την Κάλυμνο· συγκεκριμένα, για τα βράχια της. Ο Ιταλός είχε ενθουσιαστεί, είχε μάλιστα χαράξει ολομόναχος σαράντα διαδρομές αναρρίχησης.
Την άνοιξη του 1999 ο κ. Θεοδωρόπουλος διαπίστωσε και ο ίδιος την εκπληκτική ποσότητα και ποιότητα των βράχων της. «Είναι λες και φτιάχτηκαν για την αναρρίχηση», όπως λέει χαρακτηριστικά. Ηταν ανήμερα Πάσχα όταν ταξίδεψε, για πρώτη φορά, στο νησί των Δωδεκανήσων, το οποίο μέχρι τότε βασιζόταν κατά κύριο λόγο στο εμπόριο σφουγγαριών και στην αλιεία. Στο Μασούρι, τον μικρό οικισμό που «βλέπει» την Τέλενδο, δεν κυκλοφορούσε ψυχή. Ολα τα μαγαζιά ήταν κλειστά. Οι επισκέπτες δεν έβρισκαν καν πού να φάνε. Την επόμενη χρονιά, στην «ανατολή» του νέου αιώνα, όταν ήρθε σε επαφή με τις τοπικές αρχές και τους είπε ότι χάρη στις βραχώδεις περιοχές του νησιού υπήρχε η δυνατότητα να ανοιχτούν νέοι δρόμοι ανάπτυξης, τον κοιτούσαν σαν… εξωτικό πτηνό. Στην πορεία μπόρεσαν –έως έναν βαθμό– να δουν τον τόπο τους μέσα από τα δικά του μάτια και του παρείχαν κάποια στήριξη. Οχι ότι ήταν εύκολο να υλοποιηθεί αυτό που είχε στο μυαλό του. «Ξέρετε πώς είναι συνήθως η επαφή με το ελληνικό Δημόσιο. Πρέπει να υπομείνεις πολλά και να επιμείνεις με όλες σου τις δυνάμεις για να λειτουργήσει κάτι», εξηγεί.
Ο Τζο Νέσμπο
Το 2000, όταν οργάνωσε αναρριχητική συνάντηση, οι επισκέπτες δεν ξεπέρασαν τους εκατό. Τώρα, τουλάχιστον 15.000 αναρριχητές από όλο τον κόσμο φθάνουν κάθε χρόνο στην Κάλυμνο –με μέσο όρο παραμονής τις 15 ημέρες– για να «δαμάσουν» την πέτρα στους γκρεμούς της· αυτούς που κάποτε απωθούσαν τους τουρίστες. Ανάμεσά τους και ο διάσημος Νορβηγός συγγραφέας Τζο Νέσμπο, που θεωρεί το νησί «Μέκκα της αναρρίχησης». Και στο Μασούρι υπάρχουν τουλάχιστον 25 εστιατόρια, τα οποία μένουν ανοιχτά οκτώ μήνες τον χρόνο – τόσο διαρκεί η σεζόν. Οσο για τις διαδρομές; Ξεπερνούν τις 4.200. Διακόσιες νέες ανοίγονται κάθε χρόνο. Μια από αυτές έχει ονομαστεί Χάρι Χόλε, όπως λέγεται ο πρωταγωνιστής των μυθιστορημάτων του Νέσμπο, ο οποίος πρόσφατα αγόρασε σπίτι στο Μασούρι για να μπορεί να συνδυάζει περισσότερους μήνες την αγάπη του για την αναρρίχηση –«το φάρμακο για τη μελαγχολία μου», όπως την αποκαλεί– με τη συγγραφή.
«Πρόκειται για μια ήπια μορφή εναλλακτικού τουρισμού με αμελητέες παρεμβάσεις στη φύση».
Τα οφέλη είναι πολλαπλά. «Ο αναρριχητικός τουρισμός έχει δώσει τεράστια οικονομική ώθηση στο νησί· υπάρχουν επαγγελματίες Καλύμνιοι που ζουν αποκλειστικά από αυτόν. Και, φυσικά, έχει συμβάλει τα μέγιστα στην προβολή και διάδοση στη χώρα μας της αναρρίχησης – αθλήματος για το οποίο η Ελλάδα είναι ιδανική λόγω της μορφολογίας της. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι πρόκειται για μια ήπια μορφή εναλλακτικού τουρισμού με αμελητέες παρεμβάσεις στη φύση, όπως η τοποθέτηση ανοξείδωτων βυσμάτων, τα οποία σχεδόν δεν διακρίνονται και η διάνοιξη μονοπατιών», επισημαίνει ο κ. Θεοδωρόπουλος. «Καταφέραμε να οργανωθούμε σωστά. Ο αναρριχητικός οδηγός της Καλύμνου που εκδίδουμε με τους συνεργάτες μου κάθε δύο έως τρία χρόνια, δεν είναι απλώς ο πιο ευπώλητος, αλλά ο καλύτερος του κόσμου, όπως υποστηρίζουν όλο και περισσότεροι αναγνώστες».
Οι ντόπιοι έχουν «γλυκαθεί» από τα χρήματα που αφήνουν στο νησί οι αναρριχητές. Αρκεί, όμως, αυτό; Οχι. Είναι ανάγκη να υπάρξει πλέον ένα θεσμικό πλαίσιο που θα θέτει κανόνες και θα ορίζει αυστηρές προδιαγραφές για καθετί. «Τα αναρριχητικά πεδία χρειάζονται τακτική συντήρηση, κυρίως για την αντικατάσταση των ανοξείδωτων βυσμάτων, κάποια από τα οποία μπορεί να έχουν υποστεί διάβρωση λόγω της εγγύτητας με τη θάλασσα. Ο καθαρισμός και η διάνοιξη των μονοπατιών, πολλά από τα οποία είναι γιδόστρατα και διαβρώνονται από βροχές λόγω έλλειψης βλάστησης, είναι επίσης ένα θέμα. Οπως η προστασία των περιοχών γύρω από τα αναρριχητικά πεδία από την ελεύθερη βόσκηση και την άναρχη δόμηση, την καθαριότητα στα βράχια, τους δρόμους και τις παραλίες, μεταξύ άλλων. Τέλος, κάτι πολύ σημαντικό: δεν μπορεί ένα νησί από το οποίο περνούν τόσες χιλιάδες αθλητών να μη διαθέτει εξειδικευμένη ομάδα για διάσωση σε δυσπρόσιτες περιοχές και σε μεγάλο ύψος», τονίζει ο συνομιλητής μου. «Η πλειονότητα των δράσεων που έχουν δημιουργήσει το “θαύμα” της Καλύμνου έχει γίνει –και εξακολουθεί να γίνεται– με δουλειά και χρήματα εθελοντών. Χάρη στις δικές μας προσπάθειες δεν έχουμε νεκρούς, γιατί συχνά έρχονται ξένοι κυρίως, χωρίς τις απαραίτητες γνώσεις και ανοίγουν διαδρομές πάνω σε σαθρά βράχια. Αυτή η ασυδοσία δεν μπορεί να συνεχιστεί».
Ομάδα εργασίας
Στα τέλη του 2019 ο Αρης Θεοδωρόπουλος παρέδωσε στον τότε υπουργό Τουρισμού Χάρη Θεοχάρη την πρόταση σύστασης Εθνικού Αναρριχητικού Πάρκου Καλύμνου και Εθνικού Φορέα Διαχείρισης Αναρριχητικών Πάρκων, στη συνέχεια, ώστε να προστατευθεί και να ενισχυθεί η μοναδική φυσική ομορφιά των ελληνικών βραχωδών τοπίων, να γίνει βιώσιμη η περαιτέρω ανάπτυξη των περιοχών τους και να εκπαιδευτούν οι τοπικές κοινωνίες σχετικά με την αξία της φύσης και την ανάγκη για την προστασία της. Τρία και πλέον χρόνια μετά, από το γραφείο της υφυπουργού Τουρισμού Σοφίας Ζαχαράκη, αρμόδιας για τον θεματικό τουρισμό, μαθαίνουμε ότι «έχει συσταθεί ομάδα εργασίας για τον αναρριχητικό τουρισμό. Η συγκρότησή της δεν προβλέπεται σε νόμο, αλλά γίνεται ως μια πρώτη προσέγγιση του αντικειμένου. Εργο της είναι η χαρτογράφηση της παρούσας κατάστασης, ο εντοπισμός προβλημάτων, παθογενειών, ελλείψεων θεσμικού και επιχειρησιακού πλαισίου, η σύνταξη πρότασης για την ανάπτυξη – βελτίωση του θεσμικού πλαισίου, τη σύσταση αναπτυξιακών φορέων της αναρριχητικής δραστηριότητας και την αναβάθμιση των υφισταμένων υπηρεσιών. Συμμετέχουν υπάλληλοι της αρμόδιας υπηρεσίας του υπουργείου, εκπρόσωπος της ΚΕΔΕ, ο ΕΟΤ, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, η Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβασίας και Αναρρίχησης, ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων υπαίθριων δραστηριοτήτων αναψυχής, ο Πανελλήνιος Σύλλογος Επαγγελματιών Αθλητισμού και Ασκησης, η Ομοσπονδία Φυσιολατρικών Ορειβατικών Εκδρομικών Σωματείων Ελλάδος, το Σωματείο Ελλήνων Οδηγών Βουνού και η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία».
Στο μεταξύ, τα αναρριχητικά πεδία στη χώρα αυξάνονται, με τελευταίες προσθήκες αυτά στο Κυπαρίσσι και το Λεωνίδιο στην Πελοπόννησο, που ανοίχθηκαν με χρηματοδότηση από το Ιδρυμα Μποδοσάκη. Ετοιμάζεται άλλη μια διαδρομή, μια «via ferrata», στον Κάβο Μαλιά, που θα συνδυάζει την αναρρίχηση με την πεζοπορία. Ο χρόνος τρέχει, δηλαδή, και την ευθύνη εξακολουθούν να έχουν οι δήμοι, «οι οποίοι, όμως, αντιμετωπίζουν ένα σωρό προβλήματα», όπως λέει ο κ. Θεοδωρόπουλος. «Δεν έχουν ούτε την τεχνογνωσία ούτε το προσωπικό ούτε τη διάθεση, κάποιες φορές, να ασχοληθούν με τις αναρριχήσεις. Για μένα οι αναρριχήσεις είναι το πάθος μου. Αλλά δεν τις βλέπω μόνο μέσα από το προσωπικό μου πρίσμα: είναι μοχλός ανάπτυξης. Οφείλουμε, λοιπόν, να διαφυλάξουμε τα πολύτιμα βράχια μας –από τα Μετέωρα μέχρι τη Σχοινούσα– για τις επόμενες γενιές».