Κάποια στιγμή τα δωμάτια της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής στο Τζάνειο χρειάζονταν βάψιμο. Οι επικεφαλής γιατροί είχαν υποβάλει το σχετικό αίτημα στη διοίκηση του νοσοκομείου πολλές φορές, αλλά η ικανοποίησή του καθυστερούσε.
Τότε αγόρασαν με δικά τους έξοδα μπογιές, έπιασαν τα πινέλα και τις ταβανόβουρτσες και ξεκίνησαν τις εργασίες. Το περιστατικό ίσως θεωρηθεί άσχετο με το θέμα αυτού του κειμένου, αλλά καμιά φορά είναι οι πιο αναπάντεχες λεπτομέρειες που δίνουν τις πιο ουσιαστικές πληροφορίες. Εν προκειμένω ότι για τους ανθρώπους της, η Παιδοψυχιατρική Κλινική του Τζανείου είναι το σπίτι τους, οι ασθενείς τα παιδιά τους.
Υπό αυτό το πρίσμα ίσως η Διοίκηση της 2ης Υγειονομικής Περιφέρειας Πειραιώς και Αιγαίου (2η ΥΠΕ) έπρεπε να περιμένει ότι η απόφασή της (3/2/2023) για μεταφορά του Παιδοψυχιατρικού Τμήματος του Τζανείου στο Γ. Ν. Δυτικής Αττικής «Η Αγία Βαρβάρα» θα προκαλούσε έντονες αντιδράσεις. Ποιος αφήνει αμαχητί το σπίτι που έχει χτίσει με τα χέρια του; Και κυρίως πώς «παγώνεις» τη λειτουργία σου τη στιγμή που η κοινότητα σε έχει περισσότερο ανάγκη από ποτέ;
«Μετά την πανδημία, τα περιστατικά που έρχονται έχουν αυξηθεί αριθμητικά, ενώ έχουν πιο σοβαρές ανάγκες σε σχέση με το παρελθόν, πιο σύμπλοκες ανάγκες», λέει στην «Κ» η διευθύντρια της Κλινικής και παιδοψυχίατρος Δήμητρα Κοττορού, η οποία βρίσκεται εκεί από την πρώτη μέρα λειτουργίας του τμήματος, το 2010. Οπως λέει, μολονότι όπως πάντα στην πλειονότητά τους τα περιστατικά αφορούν αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές, πλέον οι γιατροί χειρίζονται και εφήβους με αυτοτραυματισμούς, με αυτοκτονικό ιδεασμό, με διαταραχές διατροφής, με ψυχώσεις.
«Τα προβλήματα είναι πιο σύνθετα, με μεγαλύτερη συννοσηρότητα και με περισσότερες οικογενειακές δυσλειτουργίες». Στη διάρκεια της πανδημίας αλλά και έως σήμερα έχουν αυξηθεί και τα περιστατικά κακοποίησης παιδιών. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι γιατροί και οι κοινωνικοί λειτουργοί της Παιδοψυχιατρικής Κλινικής συνεργάζονται με την Παιδιατρική Κλινική του Τζανείου.
Το 2022 η κλινική χειρίστηκε 1.380 περιστατικά στα εξωτερικά ιατρεία, ενώ νοσήλευσε 40 παιδιά (μέσος όρος νοσηλείας 53-55 ημέρες). Η είδηση της μεταφοράς της δομής στο «Αγία Βαρβάρα» ήρθε με τέσσερα παιδιά σε λίστα αναμονής για εισαγωγή και νοσηλεία. «Πάντα κάνουμε αναζήτηση για κλίνη σε άλλη μονάδα της Αθήνας, σχεδόν ποτέ δεν βρίσκουμε», λέει η κ. Κοττορού. «Οπότε κρατάμε τα παιδιά σε εξωτερική βάση για παρακολούθηση, σε συνεργασία με τις εισαγγελικές αρχές, την οικογένεια, το σχολείο, και με φαρμακευτική αγωγή σε περίπτωση που τη χρειάζονται, έως ότου απελευθερωθεί κρεβάτι για νοσηλεία».
Η Παιδοψυχιατρική Κλινική στο Τζάνειο καλύπτει το λεγόμενο νότιο τόξο, δηλαδή όλες τις συνοικίες από Νίκαια και Πέραμα έως Νέο Φάληρο, τα νησιά του Αργοσαρωνικού αλλά και τα νησιά του Αιγαίου. «Το τμήμα αναπτύχθηκε με βάση τον νόμο του ’99 για αποασυλοποίηση, στη λογική να αποσυμφορηθεί η Αθήνα και να δημιουργηθεί κλινική που θα παρέχει ολοκληρωμένη φροντίδα στο πλαίσιο ενός γενικού νοσοκομείου. Ο στόχος εκείνης της μεταρρύθμισης ήταν αυτές οι κλινικές να λειτουργούν μέσα σε γενικά νοσοκομεία, δίπλα σε παιδιατρικές κλινικές».
Σήμερα, Παιδοψυχιατρικές Κλινικές λειτουργούν στο «Αγία Σοφία» με 10 κλίνες, στο «Αγλαΐα Κυριακού» με 5 κλίνες, στο Παίδων Πεντέλης με 5 κλίνες και στο Τζάνειο με 5 κλίνες. Τα τμήματα αυτά δέχονται στα εξωτερικά ιατρεία παιδιά από 0-14 ετών και παιδιά έως 16 ετών για νοσηλεία. Τους εφήβους 16-18 ετών καλύπτει σήμερα αποκλειστικά η Μονάδα Ψυχιατρικής Παιδιών και Εφήβων του Σισμανογλείου που διαθέτει 10 κλίνες. Ηδη από τον σχεδιασμό του 2010, τη φροντίδα των εφήβων θα συμπλήρωναν δύο νέες κλινικές, στο «Αγία Βαρβάρα» (πρώην Λοιμωδών) και στο Ασκληπιείο Βούλας, οι οποίες μέχρι σήμερα δεν είχαν τη δυνατότητα νοσηλείας λόγω έλλειψης κτιριακών υποδομών. Σύμφωνα με πληροφορίες, η νέα Παιδοψυχιατρική Μονάδα Εφήβων στο Ασκληπιείο ολοκληρώνεται κτιριακά, ενώ στο «Αγία Βαρβάρα» η νέα Ψυχιατρική Κλινική Εφήβων εγκαινιάστηκε το καλοκαίρι σε κτίριο – κληροδότημα του ιδρύματος «Αντώνιος και Ιωάννης Αγγελικούσης» χωρίς να έχει στελεχωθεί. (Θα υπάρξει προκήρυξη για ψυχιάτρους την ερχόμενη εβδομάδα.)
Το νότιο τόξο θα μείνει χωρίς δευτεροβάθμια ψυχιατρική περίθαλψη για παιδιά – Μετά την πανδημία, τα περιστατικά έχουν αυξηθεί αριθμητικά.
Μονάδα εφήβων
Είναι φανερό ότι η μετακίνηση της κλινικής του Τζανείου, με όλες τις οργανικές του θέσεις, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, στο «Αγία Βαρβάρα» σημαίνει επί της ουσίας την κατάργησή της. Τα ερωτήματα πολλά, όπως το εάν θα διατηρήσει τον παιδοψυχιατρικό της χαρακτήρα ή θα μετατραπεί σε μονάδα αποκλειστικά εφήβων. Οπως δηλώνει στην «Κ» ο διοικητής της 2ης ΔΥΠΕ Πειραιώς και Αιγαίου Χρήστος Ροϊλός, η νέα μονάδα θα είναι εφήβων για παιδιά 12 και άνω. «Ούτως ή άλλως εφήβων είναι στην ουσία, τα περισσότερα περιστατικά (σ.σ. που δεχόταν) είναι σε αυτή την ηλικιακή ομάδα (σ.σ. πράγματι τα περισσότερα περιστατικά είναι παιδιά 11-15 ετών)». Οπως λέει, τα παιδιά που παρακολουθούνται ήδη στο Τζάνειο δεν θα μείνουν ακάλυπτα. «Η σκέψη είναι να γίνονται 2-3 φορές την εβδομάδα εξωτερικά ιατρεία στο Τζάνειο ώστε να διευκολύνονται οι γονείς. Αν χρειάζονται νοσηλεία θα διακομίζονται είτε στο Ασκληπιείο –αν είναι μικρότερα– ή στο “Αγία Βαρβάρα”, αν πρόκειται για εφήβους».
Ποιος ήταν όμως ο λόγος αυτής της μετακίνησης; Σύμφωνα με τον κ. Ροϊλό, οι εγκαταστάσεις της κλινικής στο Τζάνειο δεν πληρούν τις σύγχρονες προδιαγραφές. «Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, δεν επιτρέπεται παιδοψυχιατρική κλινική να βρίσκεται στον 5ο όροφο», λέει. «Επίσης, η πτέρυγα γειτνιάζει με παθολογικές κλινικές, κάτι που επίσης δεν συνάδει με τη σύγχρονη αντιμετώπιση αυτών των περιστατικών».
Κρίσιμη διασύνδεση
Η κ. Κοττορού σκιαγραφεί μια εντελώς διαφορετική εικόνα. «Στην πτέρυγα τηρούνται προφανώς όλα τα μέτρα ασφαλείας, ενώ σχετική οδηγία (σ.σ. για τον όροφο) δεν περιλαμβάνεται ούτε στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Ψυχική Υγεία (σ.σ. βρίσκεται σε δημόσια διαβούλευση έως αύριο 23/2). Οι εγκαταστάσεις είναι πολύ καλές και τις φροντίζουμε». Επιπλέον, όπως λέει η ίδια, η γειτνίαση με τις παθολογικές κλινικές εξασφαλίζει την κρίσιμη διασύνδεση. «Οταν φτάνει για παράδειγμα στους παιδιάτρους ένα παιδί που έχει κάνει απόπειρα, μας καλούν και βλέπουμε αμέσως και το παιδί αλλά και την οικογένεια. Θέλει να είναι χέρι χέρι αυτές οι υπηρεσίες. Στο “Αγία Βαρβάρα” δεν υπάρχει παιδιατρική κλινική, ούτε παθολογική κλινική. Το νοσοκομείο λειτουργεί μέχρι το μεσημέρι, δεν κάνει εφημερίες. Αυτή η κίνηση καταργεί την αρχή της τομεοποίησης, της προσβασιμότητας. Ο Πειραιάς θα μείνει χωρίς Β/θμια ψυχιατρική περίθαλψη για παιδιά. Μας είπαν ότι δεν μας αφορά αυτό. Μπορεί να μη μας αφορά, αλλά σαν λειτουργούς της ψυχικής υγείας που έχουμε εκπαιδευτεί στην κοινοτική ψυχιατρική, μας νοιάζει. Αυτή είναι η διαφορά».