Στον πιο ψηλό όροφο σε ένα κτίριο της οδού Σαπφούς, μερικές εκατοντάδες μέτρα μακριά από την Ομόνοια, επικρατεί αναβρασμός. Έξω ξεπροβάλλει ένα γκρίζο τοπίο. Στο ισόγειο, όπου βρίσκεται το πολυϊατρείο, η κατάσταση είναι δύσκολη, οι ιστορίες στενάχωρες. Οι Γιατροί του Κόσμου (ΓτΚ), ωστόσο, είναι εκεί ακριβώς για το λόγο αυτό – το σύνθημα τους είναι: «Όπου υπάρχουν άνθρωποι». Και η ουσία βρίσκεται στις πράξεις.
Σε ένα γραφείο του 5ου ορόφου, ο Νικήτας Κανάκης και ο Γιάννης Γιαννακόπουλος, αμφότεροι μέλη του Δ.Σ. της οργάνωσης και άνθρωποι με πολλά χιλιόμετρα στην πλάτη, με υποδέχονται για να μιλήσουμε για την πρώτη αποστολή τους στην Ουκρανία, τον Μάρτιο του 2022, ενώ εξελίσσεται κάτι σαν έναν ιδιάζον ντε ζαβού: Πέρυσι τέτοιο καιρό επικρατούσε πυρετός ετοιμασιών πριν από την αναχώρηση της ομάδας, τώρα παρόμοιες προετοιμασίες εξελίσσονται λόγω της αποστολής στην Τουρκία και τη Συρία, που επλήγησαν από τον φονικό σεισμό.
Πριν από έναν χρόνο, μία εννεαμελής ομάδα με δύο οχήματα έφτασε στην πόλη Σιρέτ, στα σύνορα της Ρουμανίας με την Ουκρανία.
«Εμείς κάναμε την πρώτη αγκαλιά, τις πρώτες βοήθειες και την πρώτη οδηγία που ήταν πολύ βασική», λέει ο Γιάννης Γιαννακόπουλος, αναφέροντας ότι από την ουκρανική πλευρά έμπαιναν περίπου 250 άτομα την ώρα.
«Η δική μας μονάδα εξέταζε 100 άτομα την ημέρα, ήταν σαν μια εφημερία ατελείωτη», σημειώνει η γιατρός Αθηνά Γρέκα, η οποία λίγο αργότερα προστέθηκε στη συντροφιά μας.
Ο Νικήτας Κανάκης είναι αεικίνητος, μιλάει στο κινητό τηλέφωνο, ενώ ταυτόχρονα συμμετέχει στη συζήτησή μας. «Πώς διαχειρίζεστε το χάος», ρωτάω. «Είμαστε συνηθισμένοι και μάλλον εκπαιδευμένοι, ο καθένας κουβαλά 60-70 αποστολές, σε Ιράν, Ιράκ, Παλαιστίνη, Αφγανιστάν, Κόσοβο, Αφρική και αλλού».
Ο κ. Κανάκης συνεχίζει: «Μέσα στο χάος υπάρχουν σταθερές και επαναλαμβανόμενα φαινόμενα, λίγο πολύ περιμένεις τι θα βρεις. Ξέρεις τι να κάνεις και πού να πας – ένας παλιός μας έλεγε: εκεί που πας δεν θέλουν τη συμπάθεια, αλλά τη βοήθεια σου. Θες να εστιάσεις σε αυτό που κάνεις και να γίνεις χρήσιμος». «Δεν το συνηθίζεις, το δουλεύεις», συμπληρώνει ο κ. Γιαννακόπουλος και παρατηρώ κάτι, που είναι εμφανές στη μία ώρα που διήρκεσε η συνομιλία μας.
Και οι τρεις αλληλοσυμπληρώνονται, δεν διακόπτει ο ένας τον άλλο – αυτός που μιλάει βάζει ένα νοητό σημείο στίξης και ο επόμενος παίρνει τη σκυτάλη και συνεχίζει ακριβώς στο ίδιο τέμπο. Είναι προφανές ότι οι σχέσεις τους έχουν σφυρηλατηθεί από τις αποστολές στα πιο δύσκολα σημεία του πλανήτη – μοιάζουν με γροθιά.
Στις 7 Μαρτίου 2022, η ομάδα των Γιατρών του Κόσμου αναχωρεί από την Αθήνα και -οδικώς- δύο 24ωρα μετά φτάνει στην Σιρέτ. «Έβγαιναν 200-250 άτομα την ώρα, μας έκανε εντύπωση ότι βλέπαμε μόνο γυναίκες και παιδιά», λένε, υπογραμμίζοντας ότι αυτή ακριβώς η εικόνα είχε κάτι το πρωτοφανές.
Ο Νικήτας Κανάκης θυμάται μάλιστα ότι υπήρχαν χιλιάδες κοράκια στα σύνορα – «μακάβριο θέαμα, αισθανόσουν ότι από εδώ και πέρα είναι εμπόλεμη ζώνη. Οι ζώνες που χωρίζουν την ειρήνη από μια εμπόλεμη κατάσταση έχουν πάντα μία ιδιαιτερότητα. Στο Κόσοβο έβρεχε μόνιμα».
Στην πόλη Σιρέτ, η ελληνική αποστολή των ΓτΚ στήνει το ιατρείο της – ο Γ. Γιαννακόπουλος, έμπειρος φωτοειδησεογράφος, παρατήρησε ότι όσοι έρχονταν κουβάλαγαν ελάχιστα πράγματα, «σαν να πήγαιναν τριήμερο».
«Σε μία βαλίτσα έβαλαν τη ζωή τους. Το ίδιο ζήτησα αργότερα από τους φοιτητές στους οποίους διδάσκω φωτογραφία. Βάλτε τη ζωή σας σε μία βαλίτσα. Tι θα βάλεις; Δεν γνώριζαν… Τα προσωπικά σου πράγματα, τις μνήμες, τα ρούχα;», διερωτάται και τη σκυτάλη παίρνει ο κ. Κανάκης: «Δεν είναι μόνο ότι φεύγεις, δεν ξέρεις καν πότε θα γυρίσεις, αν θα ζήσουν όσοι έμειναν πίσω – αδέλφια, παππούδες, σύζυγοι. Έφταναν στα σύνορα και θα πήγαιναν “κάπου”, δεν γνώριζαν – έχω δει κι αν έχω δει πρόσφυγες, αυτό το πράγμα δεν το έχω ξαναδεί ποτέ».
«Άνθρωποι περπάταγαν, πέρναγαν, χωρίς ακριβώς να γνωρίζουν πού θα πάνε…», προσθέτει ο κ. Γιαννακόπουλος.
Πολλοί είχαν μαζί τους τα κατοικίδιά τους, ενώ τα παιδάκια δεν καταλάβαιναν ακριβώς τι συμβαίνει. Μερικά ήταν και χαρούμενα, ότι πάνε εκδρομή με τη μικρή βαλιτσούλα τους.
Η εικόνα ήταν ακόμα πιο σκληρή στην ουκρανική πλευρά των συνόρων, όπου πέρασαν στις 11 Μαρτίου οι Έλληνες Γιατροί του Κόσμου.
«Μετά από δύο μέρες μπήκαμε στην Ουκρανία, τρεις άνθρωποι, αυτό που είδαμε από την άλλη πλευρά, στο Τσερνίβτσι, η ουρά των πατεράδων που έρχονταν να αφήσουν τις οικογένειες ήταν τρομερή εικόνα. Έφταναν σε ένα σημείο, τους αποχαιρετούσαν και μετά πήγαιναν με τα πόδια», λέει ο κ. Γιαννακόπουλος και ο κ. Κανάκης συμπληρώνει: «Η συνήθης εικόνα των αποχαιρετισμών είναι να χαιρετάς τους άνδρες που πηγαίνουν στον πόλεμο και να μένει πίσω η γυναίκα με τα παιδιά. Εδώ αντιστράφηκε αυτό, ήταν οι άνδρες που έμεναν πίσω και αποχαιρετούσαν. Έβλεπες ανθρώπους που δίνουν την εικόνα των προσφύγων, ήταν εντυπωσιακό ότι πολλοί είχαν μαζί τους τα κατοικίδιά τους, ενώ πολλά παιδάκια δεν καταλάβαιναν ακριβώς τι συμβαίνει. Μερικά ήταν και χαρούμενα, ότι πάνε εκδρομή με τη μικρή βαλιτσούλα τους».
Ζητώ να μάθω πώς είναι δυνατόν -παρά την εμπειρία τους- να διαχειριστούν μία τόσο δύσκολη και ψυχικά έντονη κατάσταση.
Λένε ότι όσοι συμμετέχουν σε αυτές τις αποστολές εξοικειώνονται και δεν γίνεται κι αλλιώς: «Πέραν από τις διαφορετικές γλώσσες, έχουμε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο, ξέρεις τι θα βρεις, πολλές φορές συνυπάρχουν η χαρά και η θλίψη. Παράδειγμα στο Ιράν: Μία μάνα έχασε πέντε παιδιά, μετά από λίγο βρίσκουν και σώζουν το έκτο. Θρηνούσε και πανηγύριζε. Η ζωή είναι στα άκρα της, αλλά πιάνεσαι, υπάρχουν μικρές στιγμές ανθρώπων μέσα από μια ανείπωτη θλίψη που γεννά μια καταστροφή. Μαθαίνεις να το διαχειρίζεσαι. Αν δεν μπορείς, δεν πας – δεν θέλουν τη συμπάθεια σας, αλλά τη βοήθεια σας», υπογραμμίζει ο κ. Κανάκης.
«Η διαχείριση είναι όταν γυρίζεις – μας το λένε οι άνθρωποι μας, που βλέπουν το βλέμμα μας κάπως χαμένο», τονίζει ο κ. Γιαννακόπουλος και ακολουθεί ο κ. Κανάκης: «Όταν γυρίζω, διαπιστώνω πόσο σπουδαία είναι μικρά κι ασήμαντα πράγματα. Γυρίσαμε από την Ουκρανία, πήγα σπίτι μου, είχα να φάω, είχα ρεύμα, ζεστό νερό, δεν απειλούσε κανείς τα παιδιά μου, είχα τους φίλους μου. Κρατιέμαι από αυτά και κοιτάς τον καθρέπτη και λες: Έκανα το χρέος μου».
Στο ερώτημα για το πόσο διαρκεί κάθε αποστολή, ο κ. Γιαννακόπουλος λέει ότι «μένουμε όσο υπάρχει ανάγκη, στην Ουκρανία παραμένουμε ακόμα. Η πρώτη αποστολή είχε διάρκεια περίπου δέκα ημέρες. Πας, δημιουργείς το πεδίο, η πρώτη πάντα είναι διερευνητική, ανακαλύπτεις ποιες είναι οι ανάγκες. Όταν πήγαμε στα σύνορα Ρουμανίας – Ουκρανίας, αμέσως αξιολογήσαμε την κατάσταση και κρίναμε ότι πρέπει να έρθει ένας παιδίατρος – ήμασταν εννέα άτομα, μία κινητή μονάδα και ένα βαν».
«Τα είχαν χαμένα οι πιο πολλοί, αυτό που αντιμετωπίζαμε ήταν η “νόσος του πρόσφυγα“, είναι πολλά μικρά πράγματα, τα οποία κάτω από συνθήκες πολύ μεγάλης έντασης και στρες, παίζουν μεγαλύτερο ρόλο. Έχεις ένα μόνιμο στρεσάρισμα, διότι είσαι κάπου που δεν ξέρεις τι θα συμβεί, ακόμα κι ένα μικρό τραύμα, μια μικρή πληγή παίρνουν μια μεγαλύτερη διάσταση», επισημαίνει ο Νικήτας Κανάκης και προσθέτει: «Όταν έμπαιναν στο ιατρείο, είχαν την ασφάλεια, “θα πω την ιστορία μου και θα μ’ ακούσουν“. Όσο περνούσαν οι ημέρες, έφταναν ακόμα πιο ταλαιπωρημένοι, έβγαινε μία κατάρρευση. Η ιατρική του δρόμου έχει ακριβώς αυτά, αντιλαμβάνεσαι ότι έχεις να κάνεις με έναν άνθρωπο που είναι σε μια τέτοια συνθήκη».
Ο Γιάννης Γιαννακόπουλος πριν από λίγες ημέρες πραγματοποίησε μία έκθεση φωτογραφίας με εικόνες από αυτή την αποστολή.
Δείχνει τις φωτογραφίες, κάθε μία κρύβει και μία ιστορία: «Αυτός είναι Έλληνας από την Μαριούπολη, ήταν 26 μέρες κάτω στο καταφύγιο, το παπούτσι είχε γίνει ένα με το πόδι, ήρθε η κόρη του από την Θεσσαλονίκη και τον πήρε».
Η παθολόγος Αθηνά Γρέκα, που ήταν η γιατρός στην πρώτη αποστολή, μπαίνει στο γραφείο όπου βρισκόμαστε και πιάνει αυτοστιγμεί τη σκυτάλη: περιγράφει στιγμές, εικόνες και συναισθήματα – πώς νιώθει ένας γιατρός σε τέτοιες συνθήκες.
«Η ιατρική, σε κακές και δύσκολες συνθήκες, στους μείον επτά βαθμούς, έχει να κάνει με έναν κόσμο ταλαιπωρημένο και αφυδατωμένο, με πολλά προβλήματα υγείας, με πολλές ώρες αναμονής στην ουρά των συνόρων. Αντιμετωπίσαμε παιδιά με αφυδάτωση, ανθρώπους με εγκεφαλικά. Αντιμετωπίζαμε όλα τα προβλήματα, τα διακομίζαμε».
Και συμπληρώνει ότι οι Ρουμάνοι ήταν εξαιρετικά οργανωμένοι και τους παρείχαν κάθε δυνατή βοήθεια.
«Θεώρησαν όλοι ότι φεύγουν για λίγο, δεν είχαν μαζί τους τα φάρμακα τους, δεν είχαν ινσουλίνη, αναγκαστήκαμε να αγοράσουμε. Ένας παππούς έφερε τα εγγόνια του, ήταν διαβητικός, λιποθύμησε. Το αντιμετωπίσαμε κι όταν συνήλθε, έφυγε -ήταν τρομερό-, μας είπε ότι είχε ένα παιδί με ειδικές ανάγκες και έπρεπε να πάει κοντά του».
Ο Γιάννης Γιαννακόπουλος δείχνει στο λάπτοπ τις φωτογραφίες – μνήμες επιστρέφουν, θυμούνται λεπτομέρειες από την κάθε ιστορία, τους κάνει εντύπωση που κουβαλούσαν τα κατοικίδια, υπήρχε ειδική μονάδα από τους Ρουμάνους για να ελέγχει τα σκυλιά.
«Όσοι φεύγουν πάντα έχουν την πίστη ότι θα γυρίσουν πίσω», σημειώνουν.
«Γίνεσαι η φωνή των όσων παρέχεις ιατρική φροντίδα, λες αυτό που συμβαίνει και το παρατηρείς», αναφέρει ο κ. Κανάκης και θυμάται χαμογελαστός ένα περιστατικό: «Ήρθε στο σημείο ένα δήμαρχος από την Πορτογαλία και μας είπε ότι θέλει να πάρει μαζί του κόσμο, να τους προσφέρει στέγη και δουλειά στην πόλη του. Εκείνη τη στιγμή ήταν δίπλα μου μία μάνα με δύο παιδιά – του λέω: “εδώ!” και δείχνω αυτή την οικογένεια. “Να πάω;”, με ρώτησε η γυναίκα, “να πας” απαντώ: Αργότερα μου έστειλε email η γυναίκα και ήταν μια χαρά».
«Κάνουμε ό,τι μπορούμε και τα λιγότερα που μπορείς να προσφέρεις περιλαμβάνουν ψυχή και φροντίδα», σημειώνει η Αθηνά Γρέκα, που μας χαιρετά διότι πρέπει να σπεύσει στο πολυϊατρείο.
«Είμαστε και λίγο adrenaline junkies», λέει ο κ. Κανάκης και προσθέτει: «Το κάνεις και το πιστεύεις – είναι μια παλιά ιατρική οδηγία που λέει ότι αν δεν μπορούν οι ασθενείς να έρθουν σε σένα, τότε να πας εσύ στους ασθενείς σου».
Έχοντας ακούσει μία σειρά από εντυπωσιακές περιπέτειες, δεν μπορώ παρά να ρωτήσω λίγο πριν κλείσουμε: «Κινδυνεύσατε ποτέ σε βαθμό που νιώσατε την ανάγκη να πείτε: “τώρα θα πεθάνω;”».
«Ναι», είπαν με μία φωνή, ξεκινώντας να αφηγούνται διάφορα περιστατικά, με χιουμοριστική διάσταση, από τα πλέον καυτά σημεία του κόσμου.
- Οι ΓτΚ έχουν συγκεντρώσει και παραδώσει μέχρι στιγμής πάνω από 100 τόνους ειδών πρώτης ανάγκης (κυρίως φάρμακα και ιατρικά αναλώσιμα).
- Έχουν ήδη πραγματοποιήσει 25 ανθρωπιστικές αποστολές στην Ουκρανία, συνοδεύοντας τα είδη πρώτης ανάγκης.
- Μέχρι στιγμής, εκτιμάται ότι οι δραστηριότητες των ΓτΚ για την Ουκρανία έχουν ωφελήσει άμεσα 29.000 ανθρώπους.
- Ο αριθμός των έμμεσα ωφελούμενων υπολογίζεται σε 2,3 εκατ.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr