Για να αντιμετωπίσεις ένα πρόβλημα πρέπει πρώτα να το γνωρίζεις. Οταν στην Ευρώπη καταγράφονται κάθε χρόνο 200.000 θαλασσοπούλια που βρίσκουν τον θάνατο λόγω τυχαίας παγίδευσης σε δίχτυα, παραγάδια κ.λπ. και στην Ελλάδα δεν αναφέρεται ούτε ένας θάνατος, σημαίνει πως δεν έχει γίνει κατανοητό το πρόβλημα. «Στις αναφορές που γίνονται από την Ελλάδα προς τους αρμόδιους ευρωπαϊκούς θεσμούς δεν δηλώνονται θάνατοι θαλασσοπουλιών λόγω τυχαίας παγίδευσης. Ούτε ένας. Προφανώς, είναι αδύνατο στην Ελλάδα να μην παγιδεύονται και να μην πεθαίνουν θαλασσοπούλια σε δίχτυα κ.λπ. Για κάποιους λόγους, ίσως από υποτίμηση, δεν δηλώνονται», υπογραμμίζει στην «Κ» η Δανάη Πορτόλου, υπεύθυνη Προγραμμάτων Διατήρησης στον θαλάσσιο χώρο της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας. Είναι και αυτό χαρακτηριστικό του πόσο έχει συνειδητοποιηθεί η κατάσταση με τα απειλούμενα είδη και τη βιοποικιλότητα. Αλλά και το πόσο κινδυνεύει το σχέδιο δράσης για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων της αλιείας στα θαλάσσια οικοσυστήματα, που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, να μείνει κενό γράμμα από τα κράτη-μέλη, και το ελληνικό.
«Μεγάλο μέρος του σχεδίου δράσης αναμασά ισχύουσες υποχρεώσεις και αναφέρει σωστά πράγματα, αλλά δεν προχωράει σε συγκεκριμένη εκτίμηση για το τι έγινε με το προηγούμενο σχέδιο δράσης του 2012, πόσο εφαρμόστηκε και γιατί. Δεν αντιμετωπίζει τα διαπιστωμένα πλέον προβλήματα, όπως και στο παρελθόν, με αποτέλεσμα να υπάρχει ανησυχία για το εάν θα εφαρμοστεί από το σύνολο των χωρών», λέει στην «Κ» η κ. Πορτόλου. «Λείπουν οι πιο συγκεκριμένες δεσμεύσεις για τα κράτη-μέλη, με αποτέλεσμα να φοβόμαστε πως θα μετατεθούν για αργότερα σε εθνικό επίπεδο τα χρονοδιαγράμματα εφαρμογής», συμπληρώνει. Εξάλλου, όπως υπογραμμίζει η Ορνιθολογική, ήδη το αλιευτικό λόμπι πέτυχε να καθυστερήσει για δύο χρόνια τη δημοσίευση του σχεδίου δράσης, που αρχικά προβλεπόταν για το 2021.
«Δεν έλαβε νομικά μέτρα»
«Κάθε χρόνο, χιλιάδες θαλασσοπούλια, δελφίνια, θαλάσσιες χελώνες και άλλοι οργανισμοί χάνουν τη ζωή τους στις ευρωπαϊκές θάλασσες καθώς παγιδεύονται ακούσια σε παραγάδια, δίχτυα και άλλα εργαλεία. Και παρόλο που υπάρχουν διαθέσιμες λύσεις για την αποφυγή της τυχαίας παγίδευσης, τα κράτη-μέλη της Ευρώπης έχουν αποτύχει σε μεγάλο βαθμό στις υποχρεώσεις τους, ενώ μέχρι σήμερα η Ε.Ε. δεν έχει λάβει, ως ώφειλε, νομικά μέτρα για την αντιμετώπιση αυτού του κρίσιμου ζητήματος», σημειώνει η Ορνιθολογική.
Η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία τονίζει την ανάγκη εφαρμογής του σχεδίου δράσης της Κομισιόν για αντιμετώπιση των επιπτώσεων της αλιείας στα θαλάσσια οικοσυστήματα.
«Οι ελληνικές θάλασσες φιλοξενούν έξι είδη θαλασσοπουλιών, εκ των οποίων τα δύο, ο Αιγαιόγλαρος και ο Μύχος, ενδημικά της Μεσογείου, είναι παγκοσμίως απειλούμενα. Η τυχαία παγίδευση είναι μία από τις σοβαρότερες απειλές που αντιμετωπίζουν. Ο χρόνος δεν είναι με το μέρος της θαλάσσιας ζωής και το νέο αυτό σχέδιο δράσης δεν θα φέρει αποτελέσματα εάν δεν συνοδευτεί από νομική δράση ώστε να λογοδοτούν τα κράτη-μέλη για τη μη επιτυχή εφαρμογή του», υπογραμμίζει η υπεύθυνη Προγραμμάτων Διατήρησης στον θαλάσσιο χώρο της Ορνιθολογικής.
Υπεραλίευση
Ενα άλλο σημαντικό σημείο του εθνικού σχεδίου αφορά την αντιμετώπιση της υπεραλίευσης. «Πρέπει μέχρι το 2030 να έχουν καθοριστεί οι περιοχές που είναι σημαντικές για την αναπαραγωγή των ψαριών κι εκεί να ληφθούν σοβαρά μέτρα προστασίας, όπως για παράδειγμα η απαγόρευση χρήσης της μηχανότρατας και των συρόμενων εργαλείων. Η προστασία των πληθυσμών των ψαριών είναι πολύ σημαντικός παράγοντας για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας στις θάλασσες και για τα θαλασσοπούλια», σημειώνει η κ. Πορτόλου.
Τα κράτη-μέλη έχουν προθεσμία μέχρι τον Μάρτιο του 2024 προκειμένου να καταρτίσουν εθνικούς οδικούς χάρτες για την εφαρμογή του σχεδίου δράσης. Οπως τονίζει η Ορνιθολογική, «για να μη γίνει όμως το νέο σχέδιο δράσης ακόμη ένα “σχέδιο αδράνειας”, τα κράτη-μέλη πρέπει να δεσμευτούν για την ταχεία και αποτελεσματική εφαρμογή του και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να δημοσιεύσει επιστημονικά τεκμηριωμένη αξιολόγηση αυτών των οδικών χαρτών».
Καθώς είναι σημαντικό να βρεθούν ή να γενικευθούν με βάση και την εμπειρία των ψαράδων απλές και λειτουργικές τεχνικές λύσεις κατά της τυχαίας παγίδευσης, η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, μαζί με εταίρους της BirdLife International στη Μεσόγειο και τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ), υλοποιούν από το 2021 το πρόγραμμα LIFE PanPuffinus για τη διατήρηση του Μύχου της Μεσογείου και των Βαλεαρίδων, δύο απειλούμενων πελαγικών θαλασσοπουλιών, που επηρεάζονται σοβαρά από την τυχαία παγίδευση. Ας ελπίσουμε πως τα ευρήματα θα αξιοποιηθούν κατάλληλα από τις Αρχές.