Λιώνουν οι πάγοι; Ας τους παγώσουμε ξανά λοιπόν. Μία ιδέα την οποία λίγοι θα μπορούσαν να διατυπώσουν, και κυρίως να υποστηρίξουν, προσελκύοντας τα βλέμματα της διεθνούς κοινότητας. Ανάμεσα σε αυτούς ένα τοτέμ της επιστήμης του περιβάλλοντος, εξπέρ της ηλιακής γεωμηχανικής. Η «Κ» συνομίλησε με τον σερ Ντέιβιντ Κινγκ, τον επικεφαλής ενός πρότζεκτ που φιλοδοξεί να σώσει τον πλανήτη.
Τα τελευταία 25 χρόνια, η περιοχή του Αρκτικού Κύκλου θερμαίνεται τέσσερις φορές περισσότερο απ’ ό,τι ο υπόλοιπος πλανήτης. Σήμερα βρίσκεται τρεις βαθμούς Κελσίου πάνω από το προβιομηχανικό επίπεδο, όταν ο μέσος όρος για όλο τον πλανήτη είναι στον 1,3 βαθμό Κελσίου πάνω από το προβιομηχανικό επίπεδο. Το νούμερο αυτό οδηγεί τους επιστήμονες στην εκτίμηση ότι πιθανότατα ενεργοποιούνται πλέον τα λεγόμενα σημεία ανατροπής στην περιοχή. Πρακτικά, ο πάγος που κάλυπτε την Αρκτική Θάλασσα εδώ και πολλές εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια, πλέον, λιώνει με τέτοια ταχύτητα ώστε στους πολικούς θερινούς μήνες περίπου η μισή Αρκτική Θάλασσα εκτίθεται στο φως του ήλιου. «Η μπλε θάλασσα ρουφάει το φως του ήλιου, το οποίο ο άσπρος πάγος αντανακλούσε πίσω στο Διάστημα. Ως αποτέλεσμα, η περιοχή θερμαίνεται εξαιρετικά γρήγορα», μας εξηγεί ο σερ Κινγκ.
Η υπερθέρμανση με τη σειρά της οδηγεί στην ουσία του προβλήματος, το οποίο αφορά το λιώσιμο των πάγων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η Γροιλανδία. Πρόκειται για το μεγαλύτερο νησί της γης, με μέγεθος μεγαλύτερο του Μεξικού. Πάνω στην επιφάνεια της αρκτικής αυτής νήσου υπάρχει στρώμα πάγου με πάχος που εκτείνεται στα 3 χιλιόμετρα. Oταν λιώσει όλος αυτός ο πάγος, θα προκαλέσει αύξηση της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας κατά περίπου 8 μέτρα. Το γεγονός αυτό θα αλλάξει δραματικά τον παγκόσμιο χάρτη όπως τον γνωρίζουμε σήμερα, καθώς οι περισσότερες από τις παράκτιες μεγάλες πόλεις δεν θα είναι δυνατό να κατοικηθούν. Για την ακρίβεια, αρκεί και μόνον η αύξηση της θαλάσσιας στάθμης κατά 2 μέτρα ώστε να σημειωθούν θεαματικές αλλαγές, μια εξέλιξη η οποία αναμένεται να επιβεβαιωθεί ως γεγονός μέχρι το τέλος του αιώνα.
«Ακόμη και μέχρι τα μέσα του αιώνα, δηλαδή σε λιγότερο από 30 χρόνια, θα έχουμε πρόβλημα σε περιοχές που σήμερα βρίσκονται κοντά στο επίπεδο της θάλασσας. Εως το 2050, το Βιετνάμ θα βρίσκεται κατά 90% κάτω από το νερό της θάλασσας, τουλάχιστον μία φορά τον χρόνο», τονίζει στην «Κ» ο σερ Κινγκ, προτού μας μεταφέρει σε μια δεύτερη διάσταση της κρίσης. Η ξηρά γύρω από την Αρκτική Θάλασσα καλύπτεται από μόνιμο παγετό, ο οποίος διαθέτει υψηλή ποσότητα μεθανίου, ένα ιδιαίτερα βλαπτικό αέριο του θερμοκηπίου. Το λιώσιμο του παγετού σε εκείνη την περιοχή, το οποίο οι επιστήμονες θεωρούν πολύ πιθανό τα επόμενα χρόνια, θα απελευθερώσει μαζική ποσότητα μεθανίου στην ατμόσφαιρα. Αν ο παγετός λιώσει σε 20 χρόνια από σήμερα, τότε θα δούμε αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας από 5 έως 8 βαθμούς Kελσίου. Αυτοί είναι μόνο κάποιοι από τους λόγους που οδηγούν τον Βρετανό επιστήμονα στο συμπέρασμα ότι «έχουμε μπλέξει πολύ άσχημα». Είναι χαρακτηριστική μία από τις ψύχραιμες πλην αγωνιώδεις αποστροφές του: «Οποιος ενδιαφέρεται για το παρελθόν, μπορεί να κοιτάξει πίσω και να δει 4.000-5.000 χρόνια Ιστορίας. Ωστόσο, δεν μπορεί να κάνει το ίδιο για το μέλλον, αν επιθυμεί να κοιτάξει μπροστά για περισσότερο από 100-200 χρόνια».
Η συμφωνία του Παρισιού
Με οδηγό αντίστοιχες διαπιστώσεις που διαμόρφωσαν τη βάση των επιχειρημάτων του, ο ίδιος άσκησε από την πλευρά του καταλυτικές πιέσεις στους ηγέτες για μια διεθνή συμφωνία το 2015. Στο Παρίσι ορίστηκε ο στόχος για ανώτατο κατώφλι 1,5 βαθμό Kελσίου στη θερμοκρασία του πλανήτη, μία προδιαγραφή η οποία πιθανώς να μην είναι αρκετή. «Τότε γνώριζα τα σημεία ανατροπής τα οποία σας περιέγραψα, όμως δεν γνώριζα ότι μια κρίσιμη περιοχή του πλανήτη θα θερμαινόταν τόσο γρήγορα, όπως είδαμε στη συνέχεια», μας εκμυστηρεύεται ο σερ Κινγκ, μιλώντας για την ανάγκη μιας ακόμη πιο επιθετικής παγκόσμιας πολιτικής για το κλίμα.
Πιο συγκεκριμένα, ο Βρετανός «ιππότης» του κλίματος προτείνει να σώσουμε την Αρκτική για να σώσουμε τον πλανήτη, κερδίζοντας χρόνο. «Το γεγονός ότι θα πρέπει πραγματικά να μειώσουμε τους ρύπους, αφαιρώντας αέρια θερμοκηπίου από την ατμόσφαιρα, είναι αδιαπραγμάτευτο. Ο πλανήτης σήμερα εκπέμπει 30 δισ. τόνους διοξειδίου του άνθρακα και 10 δισ. τόνους μεθανίου, ετησίως. Θα πρέπει πλέον κάθε έναν τόνο αερίων του θερμοκηπίου που θα βάζουμε στην ατμόσφαιρα να τον αφαιρούμε ξανά. Ομως είναι μια ακριβή διαδικασία, η οποία θα πάρει πολύ χρόνο. Γι’ αυτό και στο μεταξύ θα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να ξαναπαγώσουμε την Αρκτική», εξηγεί στην «Κ» περιγράφοντας τη ρηξικέλευθη προσπάθεια της ομάδας του.
Πρόκειται για ένα παγκόσμιο κονσόρτσιουμ, το οποίο μελετά πώς η ανθρωπότητα θα παγώσει την Αρκτική για τους τρεις πολικούς καλοκαιρινούς μήνες. Κατά τη διάρκεια του πολικού χειμώνα, ο πάγος μεγαλώνει ξανά πάνω από την Αρκτική Θάλασσα και αντανακλά το φως του ήλιου μακριά. Μόλις έρχεται το πολικό καλοκαίρι, ο πάγος λιώνει μέσα σε 3-4 ημέρες. Η ιδέα είναι να καλυφθεί η πολική περιοχή με άσπρα σύννεφα γι’ αυτούς τους τρεις μήνες. Οι μελέτες έχουν έδρα το Εργαστήριο Μηχανικής του Κέμπριτζ και αποσκοπούν σε μια μίμηση του φυσικού σχηματισμού λευκών σύννεφων.
Οταν υπάρχει μια καταιγίδα, σχηματίζονται μικροσκοπικές σταγόνες θαλασσινού νερού ακριβώς πάνω από τη θάλασσα. Στη συνέχεια, στο φως του ήλιου, ο ζεστός αέρας μεταφέρει αυτές τις σταγόνες στην ατμόσφαιρα. Σε μερικές χιλιάδες μέτρα τα σταγονίδια έχουν χάσει όλους τους υδρατμούς τους και μετατρέπονται σε απλούς κρυστάλλους αλατιού. Κάθε σταγονίδιο αφήνει από έναν κρύσταλλο αλατιού, ο οποίος δεν είναι καν ορατός, καθώς έχει διάμετρο κάτω από ένα μικρόμετρο. Κάθεται όμως στην ατμόσφαιρα και καθώς συγκεντρώνονται ξανά υδρατμοί δημιουργείται ένα σύννεφο. Το σύννεφο αυτό είναι λευκό αν οι κρύσταλλοι του αλατιού είναι μικροί. Αν οι κρύσταλλοι είναι μεγάλοι, δημιουργούν μαύρα σύννεφα, τα οποία πέφτουν ως βροχή ή χιόνι. Στην περίπτωση της Αρκτικής, οι επιστήμονες χρειάζονται άσπρα σύννεφα ώστε να διατηρηθούν ψηλά. Γι’ αυτό και εργάζονται πάνω στη δημιουργία πολύ μικρών κρυστάλλων αλατιού χρησιμοποιώντας θαλασσινό νερό.
Τα πρώτα πειράματα
Ηδη εφαρμόζονται πειράματα στην ανατολική ακτή της Αυστραλίας, η οποία έχει εκφράσει την επιθυμία να καλύψει την περιοχή στον Μεγάλο Υφαλο με σύννεφα κατά τη διάρκεια της θερινής περιόδου. «Ελέγχουμε τα πάντα πολύ σοβαρά. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε εκ των προτέρων τυχόν σοβαρές συνέπειες. Το βέβαιο είναι ότι εφόσον θα υπάρξουν, θα σταματήσουμε αμέσως να δημιουργούμε τα λευκά σύννεφα», διευκρινίζει ο σερ Κινγκ, ο οποίος αντικρούει ορισμένα δημοσιεύματα στον διεθνή Τύπο που «βλέπουν» κίνδυνο για τη στρατόσφαιρα και το στρώμα του όζοντος με τυχόν προεκτάσεις στα μοτίβα του καιρού: «Η μέθοδος που εμείς επεξεργαζόμαστε δεν χρησιμοποιεί τη στρατόσφαιρα. Βάζουμε απλώς κρυστάλλους χλωριούχου νατρίου στην ατμόσφαιρα, κάτι που συμβαίνει ούτως ή άλλως. Ως εκ τούτου, δεν υπάρχει απειλή για το στρώμα του όζοντος που βρίσκεται στη στρατόσφαιρα. Στοχεύουμε σε τοπικό αποτέλεσμα χρησιμοποιώντας σύννεφα».
Από τη μία πλευρά, η υψηλή ταχύτητα με την οποία θερμαίνεται ο πλανήτης. Από την άλλη, το τιτάνιο έργο της μείωσης στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Κάπου στη μέση, η προσπάθεια των επιστημόνων να βρουν λύσεις με τις οποίες θα δώσουν χρόνο στις ηγεσίες των χωρών, προσπερνώντας τους δισταγμούς τους. Στο μεταξύ, το ρολόι θα μετράει αντίστροφα. «Χωρίς να ψυχράνουμε την περιοχή του Αρκτικού Κύκλου, αλλά και την Ανταρκτική και άλλες περιοχές, δεν μπορώ να δω πώς μπορεί να διαρκέσει η παγκόσμια οικονομία στη μορφή που τη γνωρίζουμε σήμερα. Σας έφερα το παράδειγμα του Βιετνάμ. Πρόκειται για τον τρίτο μεγαλύτερο παραγωγό ρυζιού στον κόσμο. Ανάλογο πρόβλημα θα έχουν επίσης περιοχές όπως η Ινδονησία και η νοτιοανατολική Κίνα. Οι καλλιέργειές τους θα καταστραφούν όταν μπει το θαλασσινό νερό. Μιλάμε για μαζικές απώλειες για τις προμήθειες τροφίμων ανά τον κόσμο. Είδαμε όλοι την κρίση που πυροδότησε και μόνον ο αποκλεισμός της Ουκρανίας στον συγκεκριμένο τομέα. Κατά συνέπεια, θα πρέπει επιπλέον να εξετάσουμε πώς θα διαχειριστούμε τους κλιματικούς μετανάστες, δηλαδή τους ανθρώπους που κάποια στιγμή θα δουν τις χώρες τους κάτω από το νερό. Οσο θα συσσωρεύονται τα προβλήματα, κάθε χώρα θα προστατεύει τα σύνορα, τον χώρο και τους πόρους της. Πού θα καταλήξουν όλοι αυτοί οι άνθρωποι;» διερωτάται ο σερ Κινγκ, ο οποίος διακρίνει κενό ηγεσίας στην παγκόσμια πολιτική για το κλίμα.
«Γνωρίζω ότι ο Μπάιντεν κάνει ό,τι μπορεί. Ομως οι ΗΠΑ διαθέτουν ένα πολύ ισχυρό λόμπι των ορυκτών καυσίμων, σε μια φάση που θα έπρεπε να παρέχουν πραγματική ηγεσία. Χρειαζόμαστε, ούτως ή άλλως, την Κίνα και τη Ρωσία σε αυτήν την προσπάθεια. Υπάρχει κοινός εχθρός και λέγεται κλιματική αλλαγή, μια τρομερή πρόκληση, όμοια της οποίας δεν έχει αντιμετωπίσει ξανά ο ανθρώπινος πολιτισμός. Το ερώτημα είναι αν μπορούμε ως ανθρωπότητα να απαντήσουμε». Μπορούμε; Η συνέχεια στους δέκτες μας.
Eνας σερ για το κλίμα
Ο 83χρονος, νοτιοαφρικανικής καταγωγής Βρετανός, σερ Ντέιβιντ Κινγκ είναι ιδρυτής και πρόεδρος του Κέντρου για την Επιδιόρθωση του Κλίματος στο Πανεπιστήμιο Κέμπριτζ. Πρόκειται για έναν από τους πρωτεργάτες της παγκόσμιας συμφωνίας που επιτεύχθηκε στο Παρίσι το 2015. Επικεφαλής επιστημονικός σύμβουλος της βρετανικής κυβέρνησης από το 2000 έως το 2007 και ειδικός αντιπρόσωπος για την κλιματική αλλαγή από το 2013 έως το 2017, έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην ευαισθητοποίηση των κυβερνήσεων που οδηγήθηκαν σε δράση για να αντιμετωπίσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη. Οσο εργαζόταν για τη βρετανική κυβέρνηση, το Ηνωμένο Βασίλειο διέθεσε 9 δισ. λίρες στη διεθνή διπλωματία για το κλίμα, εκπονώντας 165 σχετικά δοκίμια που διέθεσε στις πρεσβείες της ανά τον κόσμο. Συγχρόνως, ανέπτυξε το μεγαλύτερο σύστημα υπεράκτιων ανεμογεννητριών στον κόσμο. Εχει δημοσιεύσει περισσότερες από 500 εκθέσεις για την επιστήμη και την πολιτική, και έχει λάβει μια σειρά από βραβεία και τιμητικούς τίτλους από πανεπιστήμια σε όλο τον κόσμο. Εξ ου και χρίστηκε ιππότης το 2003. Επισκέπτεται συχνά την Ελλάδα, συγκεκριμένα τη Λήμνο, και δεν μπορεί να «χωνέψει» ότι η χώρα μας δεν είναι ακόμη πρωτοπόρος στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τις οποίες θεωρεί ιδιαίτερα αποτελεσματικές και τις χαρακτηρίζει ως τη φθηνότερη μορφή ενέργειας.
