Η ζωή συνεχίζεται, λένε. Πώς προχωράς όμως έτσι μουδιασμένος; Μετά το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη, η μελαγχολία έχει τυλίξει σαν πέπλο τη χώρα. Εχει παρεισφρήσει σε κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής, έχει εμποτίσει κάθε μας κουβέντα. Αυτή είναι λοιπόν η Ελλάδα; Για τόσο είμαστε; Πού είναι η αξιοκρατία, η καινοτομία, η λογοδοσία;
Είναι στην Αμοργό. Είναι στο Ιλιον. Είναι στην Τήλο. Είναι στο Χαλάνδρι. Εκεί όπου άνθρωποι με όραμα και σχέδιο τολμούν να δημιουργήσουν, τολμούν να αλλάξουν την καθημερινότητα, τολμούν να πάνε κόντρα σε κατεστημένα και να ονειρευτούν μια άλλη Ελλάδα. Ο λόγος για τους φιναλίστ των ευρωπαϊκών Βραβείων Καινοτομίας στην Πολιτική που φέτος απονέμονται στην πλέον δύσκολη συγκυρία για την Ελλάδα –αλλά ίσως στην πλέον κατάλληλη–, αναδεικνύοντας σπόρους θαρραλέου και δημιουργικού πολιτικού έργου από όλη τη χώρα.
Τα Βραβεία Καινοτομίας στην Πολιτική απονέμονται από το 2017 από το Ινστιτούτο Innovation in Politics σε καινοτόμα πρότζεκτ που επηρεάζουν σημαντικά τις ζωές των ανθρώπων και ενισχύουν τη δημοκρατία και τη συμμετοχή. Οι φιναλίστ αντιπροσωπεύουν ένα ευρύ φάσμα πρωτοποριακών πολιτικών πρωτοβουλιών από όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης. Και φέτος η Ελλάδα έχει ισχυρή παρουσία στα βραβεία, με πέντε έργα να διεκδικούν διάκριση στην κατηγορία που είναι υποψήφια. Από τα 337 υποβληθέντα πολιτικά έργα από 26 χώρες, η κριτική επιτροπή από 1.045 πολίτες επέλεξε 80 φιναλίστ, 10 για κάθε κατηγορία (Δημοκρατία, Προστασία του Κλίματος, Τεχνολογία, Βελτίωση Διακυβέρνησης, Κοινωνική Συνοχή, Τοπική Ανάπτυξη, Εκπαίδευση, Καινοτομία στα Κόμματα). Τα πρότζεκτ επελέγησαν με βάση τρία κριτήρια: την καινοτομία, τη συμμετοχή και τη βιωσιμότητα.
Οι τελικοί νικητές θα ανακοινωθούν σε ειδική εκδήλωση στο Palace of Culture της Βαρσοβίας στις 11 Μαΐου 2023.
Δημοτικό Κοινωνικό Πανεπιστήμιο Ιλίου
Εκπαίδευση
Δεύτερη ευκαιρία για όλους
Μια καλή εκπαίδευση μπορεί να αλλάξει τους πάντες. Ενας καλός εκπαιδευτικός μπορεί να αλλάξει τα πάντα. Να που το γνωμικό βρήκε εφαρμογή στο Ιλιον, όπου το 2021 χάρη σε έναν δάσκαλο γεννήθηκε ο θεσμός του Δημοτικού Κοινωνικού Πανεπιστημίου Ιλίου (Δη.Κοι.Π.Ι.), που σήμερα γνωρίζει τεράστια επιτυχία. Ο λόγος για τον Φώτη Μαρκόπουλο, πρώην διευθυντή του Μουσικού Λυκείου Ιλίου και νυν υπευθύνου του Τμήματος Παιδείας και Διά Βίου Μάθησης του Δήμου, ο οποίος διακρίνοντας τη δίψα των κατοίκων της περιοχής για μάθηση εισηγήθηκε τη σύμπραξη με το Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής, ούτως ώστε να δοθεί στους πολίτες ανεξαρτήτως της ηλικίας, του μορφωτικού επιπέδου τους ή του επαγγέλματός τους μια δεύτερη ευκαιρία για ανάπτυξη των δεξιοτήτων τους.
Ετσι, κάθε Δευτέρα και Τετάρτη διοργανώνονται διαλέξεις από καθηγητές του ΠΑΔΑ αλλά και προσωπικότητες και πνευματικούς ανθρώπους της χώρας, πτυχιακού και μεταπτυχιακού επιπέδου, για πληθώρα θεμάτων των Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών, των Επιστημών της Υγείας, Οικονομίας και Διοίκησης, Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης κ.ά. Κατά το 1ο ακαδημαϊκό έτος 2021-2022 πραγματοποιήθηκαν συνολικά 1.159 αιτήσεις από άτομα και των δύο φύλων, όλων των ηλικιών και κάθε μορφωτικού επιπέδου. Οι διαλέξεις γίνονται διαδικτυακά μέσω πλατφόρμας λογισμικού τηλεδιάσκεψης σε δύο «εξάμηνα», ενώ στο τέλος δίδονται βεβαιώσεις συμμετοχής. «Το καινοτόμο δεν είναι ότι γίνονται διαλέξεις για διάφορα θέματα, αλλά ότι αυτές οι διαλέξεις αντιστοιχούν σε μαθήματα πανεπιστημιακού επιπέδου», λέει στην «Κ» ο κ. Μαρκόπουλος. «Ζώντας στα δυτικά προάστια παρατηρούσα πολλούς τελειόφοιτους λυκείου ή και αποφοίτους ΑΕΙ που αναζητούσαν περαιτέρω καλλιέργεια γνώσεων».
Just Go Zero, Τήλος
Προστασία του Κλίματος
Ενα νησί χωρίς σκουπίδια
Μπορεί η Ελλάδα να συνεχίζει να καταβάλλει εξαμηνιαίο πρόστιμο 3,6 εκατ. ευρώ για την υπόθεση των χωματερών και το θέμα της διαχείρισης των απορριμμάτων να έχει γίνει πονοκέφαλος για πολλούς δήμους της χώρας, στην Τήλο όμως είπαν «απορρίμματα τέλος». Σύμφωνα με τη δήμαρχο του νησιού Μαρία Καμμά, η πρώτη απόφαση που έλαβε το δημοτικό συμβούλιο ήταν η μετατροπή του ΧΥΤΑ σε Κέντρο Κυκλικής Καινοτομίας. Η χωματερή έκλεισε τον Δεκέμβριο του 2021. Εκτοτε η διαλογή των απορριμμάτων γίνεται πόρτα πόρτα και στη συνέχεια, όπως λέει η ίδια, μεταφέρονται στην Αθήνα «προκειμένου να δοθεί στα υλικά μια δεύτερη ευκαιρία». Στην Τήλο παραμένει μόνο το κομπόστ. Σύμφωνα με την ίδια, η ανακύκλωση αγγίζει το 90%.
«Η Τήλος ήταν ανέκαθεν προσανατολισμένη στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος με διάφορα έργα και δράσεις. Ως γνωστόν είμαστε ενεργειακά αυτόνομοι με το Tilos Project, το κυνήγι έχει απαγορευθεί από τη δεκαετία του ’90 και άλλα πολλά. Είναι μια παράδοση 40 χρόνων για την τοπική αρχή, που αναγνωρίζει ότι το πλεονέκτημά μας είναι το περιβάλλον». Την προσπάθεια συμμερίζονται φυσικά και οι κάτοικοι. «Οι ντόπιοι μεγαλύτερης ηλικίας δεν λένε για κλιματική αλλαγή, λένε “πάμε να σώσουμε το νησί μας”», αναφέρει η δήμαρχος. «Κι αυτό γίνεται λιθαράκι λιθαράκι».
Μπροστάρηδες στο πρόγραμμα ανακύκλωσης είναι οι μαθητές. «Ξέρουν τα πάντα. Πας στο σχολείο και νομίζεις ότι βρίσκεσαι σε σπίτι, δεν βλέπεις ούτε ένα σκουπιδάκι. Το βλέπεις αυτό και αναθαρρείς, λες “να η γενιά που θα σώσει την παρτίδα”».
Αμοργόραμα, Αμοργός
Προστασία του Κλίματος
Aλιείς φροντίζουν τη θάλασσα
Σαράντα ψαράδες με 23 σκάφη βάζουν πλάτη για όλο το Αιγαίο. Ο λόγος για τους επαγγελματίες παράκτιους αλιείς της Αμοργού που βλέποντας την ψαριά τους χρόνο με τον χρόνο να συρρικνώνεται λόγω της υπεραλίευσης και της ρύπανσης, κατέστρωσαν σχέδιο διάσωσης του θαλάσσιου περιβάλλοντος του νησιού και κατ’ επέκταση και των ιχθυαποθεμάτων. Μετά τις φουρτούνες του χειμώνα, η εικόνα στις βορινές παραλίες της Αμοργού (Αγ. Σαράντα, Κ. Νερό, Βλυχάδα, Ναυάγιο Κ. Μεριάς, Τυροκόμο, Μακρί, Μεγάλη και Μικρή Βλυχάδα Αιγιάλης κ.τ.λ.) ήταν αποκαρδιωτική. Βουνά τα σκουπίδια –κυρίως πλαστικά–, που με την έναρξη των καλοκαιρινών μελτεμιών άρχιζαν να «ταξιδεύουν» δημιουργώντας τεράστια προβλήματα στο οικοσύστημα αλλά και στην αναπαραγωγή των ψαριών. Η πρόταση των αλιέων μέσω της δράσης Αμοργόραμα είναι κατά τον Απρίλιο και τον Μάιο, μήνες σημαντικούς για την αναπαραγωγή των ψαριών, η αλιεία να σταματάει και τα αλιευτικά σκάφη να χρησιμοποιούνται για τον καθαρισμό των ακτών που είναι προσβάσιμες από τη θάλασσα. Την ίδια στιγμή, τα αλιευτικά εργαλεία να αντικατασταθούν από πιο βιώσιμα και να δημιουργηθούν τρεις ζώνες απαγόρευσης ψαρέματος κατά μήκος της ακτογραμμής της νήσου Αμοργού ως προστατευόμενες περιοχές. Γι’ αυτόν τον σκοπό έχει υπογραφεί τον Σεπτέμβριο του 2022 μνημόνιο συνεργασίας, με πρωτοβουλία του υφυπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Σίμου Κεδίκογλου, μεταξύ της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, του Δήμου Αμοργού, του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, του Επαγγελματικού Αλιευτικού Συλλόγου Αμοργού, του Blue Marine Foundation και του Cyclades Preservation Fund.
«Από το 2013 πιέζουν οι παράκτιοι αλιείς να γίνει κάτι για να προστατεύσουν το επάγγελμά τους, ένα παραδοσιακό επάγγελμα που έχει σχέση και με την ταυτότητα του νησιού», λέει στην «Κ» ο δήμαρχος Αμοργού, Λευτέρης Καραΐσκος. «Το ψάρι έχει άμεση σχέση με την τοπική αυτονομία. Το πρόγραμμα έχει και τη στήριξη της τοπικής κοινωνίας. Οι κάτοικοι συμμετέχουν στον καθαρισμό». Για την επίτευξη αυτής της εναλλακτικής χρήσης των καϊκιών έχουν ενεργοποιηθεί όλοι οι πιθανοί τρόποι σύμπραξης με την τοπική κοινωνία και τη διεθνή κοινότητα, με την εύρεση πόρων τόσο από ευρωπαϊκά/ελληνικά προγράμματα όσο κυρίως από την κοινωνία των πολιτών μέσω crowdfunding.
Cultural Hidrant, Χαλάνδρι
Τοπική Ανάπτυξη
Κρυμμένος θησαυρός
Στο Χαλάνδρι, στον μεγαλύτερο δήμο του Βόρειου Τομέα της Αθήνας, οι πολιτικές ανάκαμψης μετά την οικονομική κρίση επικεντρώθηκαν στη στήριξη της αγοράς. Ως αποτέλεσμα το Χαλάνδρι, η αρχαία Φλύα, έχει μετατραπεί σε ένα τεράστιο «θεματικό πάρκο» αναψυχής και εστίασης. Μόνο μέσα σε τρία χρόνια καταγράφηκαν 216 νέες εγκαταστάσεις εστίασης, ενώ τα Σάββατα η περιοχή συγκεντρώνει πάνω από 5.000 επισκέπτες. «Είμαστε μια πόλη υπηρεσιών», λέει στην «Κ» ο αντιδήμαρχος Προγραμματισμού, Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης και Διαχείρισης Απορριμμάτων, Κώστας Γερολυμάτος. «Εχουμε μια μονοδιάστατη εικόνα, η οποία δεν αντιστοιχεί στην Ιστορία της πόλης και την οποία θέλουμε να αλλάξουμε». Με στόχο την ανάδειξη των στοιχείων πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς της πόλης με έναν ελκυστικό, καινοτόμο και συμμετοχικό τρόπο, προέκυψε η ιδέα για την ενεργοποίηση ενός κρυμμένου θησαυρού, του ρωμαϊκού Αδριάνειου Υδραγωγείου, πολύ σημαντικό μέρος του οποίου βρίσκεται στο Χαλάνδρι. Μολονότι το υδραγωγείο, που έχει συνολικό μήκος 20 χλμ., συνδέει επτά σημερινούς δήμους και τροφοδοτούσε με νερό τους κατοίκους της Αθήνας για σχεδόν 1.800 χρόνια, είναι ένα εν πολλοίς άγνωστο μνημείο. «Στο μεταξύ συνεχίζει να δουλεύει άριστα, συλλέγοντας νερό κανονικά». Μέσα από το πρόγραμμα Cultural Hidrant η δημοτική αρχή δημιουργεί ένα δεσμό με το παρελθόν μέσω του νερού. «Οχι μόνο θα καταστήσουμε παραγωγικό ένα τεχνικό έργο της αρχαιότητας, αλλά θα είναι και το πρώτο δίκτυο μη πόσιμου νερού που πάει σε κατοίκους με υδροφόρες για χρήσεις πλυσίματος, ποτίσματος κ.ά.». Παράλληλα δημιουργείται μια άτυπη κοινότητα Αλληλέγγυας Οικονομίας του Νερού με στόχο την ενσωμάτωση του νερού από το Αδριάνειο Υδραγωγείο στις γειτονιές της πόλης. «Δεν θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα μαυσωλείο της μνήμης». Το νερό γίνεται πρεσβευτής της πολιτιστικής κληρονομιάς, ενώ η πολιτιστική κληρονομιά συμβάλλει στη βιώσιμη χρήση του νερού.
Στέγαση και Εργασία για τους Αστέγους, Υπουργείο Εργασίας
Κοινωνική Συνοχή
Στήριξη σε 600 νοικοκυριά
Το πρόγραμμα Στέγαση και Εργασία, που έχει στόχο την αντιμετώπιση της αστεγίας και του αποκλεισμού, ξεκίνησε πιλοτικά το 2014, ενώ εφαρμόστηκε ξανά το 2018. Επειτα από συγκεκριμένες βελτιώσεις θεσπίστηκε ως μόνιμη πολιτική για την καταπολέμηση της αστεγίας το 2020. Εφαρμόζεται κάθε δύο χρόνια σε συνεργασία με εξειδικευμένες ΜΚΟ. Σήμερα παρέχει στήριξη σε 600 νοικοκυριά, με τη μορφή της επιδότησης ενοικίου για 24 μήνες, βοηθημάτων για επιπλέον έξοδα όπως λογαριασμούς, επιδότηση εργασίας για 12 μήνες, επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών για επιπλέον διάστημα 12 μηνών, υπηρεσίες κατάρτισης και εκπαίδευσης, συμβουλευτική και κοινωνική στήριξη, διασύνδεση με συμπληρωματικές υπηρεσίες και παροχές. Στις ωφελούμενες ομάδες του προγράμματος περιλαμβάνονται γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας, ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα, πρόσφυγες και μετανάστες, ηλικιωμένοι, πρώην κρατούμενοι, μονογονεϊκές οικογένειες κ.ά.