Το Σάββατο, ο Δημήτρης Αντωνίου, ηθοποιός και συγγραφέας, θα χρησιμοποιήσει όπως κάθε φορά το ανεβατόρι και θα ανέβει στη σκηνή του θεάτρου Σοφούλη. Εκείνη την ημέρα όμως, δεν θα μοιραστεί το θεατρικό σανίδι μόνο με τον συμπρωταγωνιστή του, Μιχάλη Σαρόπουλο, αλλά και με μια γυναίκα, η οποία θα κάνει την κωμωδία του προσβάσιμη σε μία ακόμα ομάδα θεατών.
Άλλωστε το «Στα Καλά του Καθισμένου 2,5» είναι ένα θεατρικό έργο για την προσβασιμότητα, ή καλύτερα τη συχνή έλλειψη αυτής, όπως σημειώνει ο ίδιος στην «Κ». «Είναι ένα έργο με πολύ χιούμορ που αναδεικνύει τα κωμικοτραγικά γεγονότα που αναγκάζεται να αντιμετωπίσει ένας χρήστης με αναπηρικό αμαξίδιο στην Ελλάδα: από την πρόσβασή του στα καταστήματα μέχρι τις δημόσιες υπηρεσίες. Είναι εναλλαγή χιούμορ και συγκίνησης. Κλαις και δεν ξέρεις αν είναι από τα γέλια ή τη συγκίνηση».
Οι περισσότερες σκηνές του έργου δεν είναι απλά αποκύημα της φαντασίας του Δημήτρη Αντωνίου αλλά μια βιωμένη πραγματικότητα που ο ίδιος μετέτρεψε σε τέχνη. Στα 16 του χρόνια, όντας ακόμα μαθητής, έπεσε θύμα ενός ασυνείδητου οδηγού που τον παρέσυρε μπροστά από το σχολείο όπου φοιτούσε. Το σφοδρό χτύπημα του προκάλεσε πολλά και δύσκολα προβλήματα υγείας. Ο ηθοποιός κινείται από το τότε με αναπηρικό αμαξίδιο και συνειδητοποιεί καθημερινά το πόσο απροσπέλαστες είναι οι ελληνικές πόλεις για κάποιον με κινητική αναπηρία.
Μη προσβάσιμη η πλειοψηφία των θεάτρων
Τη συνειδητοποίηση αυτή έκανε για ακόμα μια φορά όταν ως ηθοποιός αναζήτησε να βρει ένα σχετικά μικρό θέατρο για να φιλοξενήσει την πρώτη του παράσταση. «Η πλειοψηφία των θεάτρων είναι μη προσβάσιμα 100% και δεν φαίνεται να υπάρχει διάθεση να αλλάξει αυτό. Είναι σαν να έχουν συμβιβαστεί με το παράλογο. Ως ηθοποιός μου ήταν δυσάρεστο να ψάχνω ολόκληρη Θεσσαλονίκη για να βρω ένα θέατρο προσβάσιμο σε ηθοποιούς με αναπηρία. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει στην Αθήνα. Έχω βρει ένα – δύο θέατρα που να έχω πρόσβαση στη σκηνή».
Ο καλλιτέχνης ακύρωσε τις παραστάσεις σε αθηναϊκό θέατρο όταν του είπαν ότι θα πρέπει να τον κουβαλήσουν στα χέρια για να παίξει.
Ο καλλιτέχνης ακύρωσε τις παραστάσεις σε αθηναϊκό θέατρο, όταν -όπως σημειώνει- παρά τις αρχικές διαβεβαιώσεις τους, του είπαν ότι τελικά θα πρέπει να τον κουβαλήσουν στα χέρια για να παίξει. Αυτό δεν θα ήταν αποδεκτό ποτέ από τον ίδιο, ειδικά όταν μετά από μερικά δευτερόλεπτα θα καλούνταν να πρωταγωνιστήσει σε μια παράσταση που μιλάει με τον πιο γλαφυρό τρόπο για την έλλειψη προσβασιμότητας. «Υπάρχουν κάποια θέατρα που έχουν φροντίσει για πρόσβαση σε άτομα με αναπηρία, συνήθως σε θέσεις πίσω-πίσω. Οι άνθρωποι που σχεδίασαν αυτά το θέατρα είχαν αυτή τη διάκριση στο μυαλό τους. Σκέφτηκαν ότι ένας χρήστης αμαξιδίου θα θελήσει να είναι θεατής. Δεν τους πέρασε από το μυαλό όμως ότι θα διανοηθεί να είναι και ηθοποιός. Είναι πολιτισμικό στοιχείο, μια ένδειξη ελλείμματος παιδείας που κάνουμε ό,τι μπορούμε για να συμπληρώσουμε».
Το θέατρο που επέλεξε να δίνει παραστάσεις στη Θεσσαλονίκη αφουγκράστηκε την ανάγκη αυτή και επένδυσε σε ένα ανεβατόρι που δίνει άμεση πρόσβαση στον Δημήτρη ως ηθοποιό αλλά και σε όποιον άλλο έχει κινητικά προβλήματα να παρακολουθήσει ως θεατής. Η επιλογή του αυτή επιβραβεύτηκε με την προσέλκυση κοινού και παραστάσεων.
Πώς παρακολουθείς χωρίς να ακούς ή να βλέπεις;
Έχονας πλέον το εχέγγυο της προσβασιμότητας, ο κ. Αντωνίου και ο συμπρωταγωνιστής του προσπάθησαν να προσεγγίσουν όλα τα άτομα με αναπηρία ώστε να τα παρακινήσουν να βγουν από το σπίτι και να απολαύσουν την παράσταση. Ως επιπλέον κίνητρο, προσέφεραν δωρεάν εισιτήρια σε άτομα με κινητική αναπηρία. Μια εκ των τελευταίων ημερών ωστόσο είχε έρθει η ώρα να πάρουν και οι ίδιοι «ένα μάθημα προσβασιμότητας».
Ο κ. Αντωνίου λαμβάνει ένα μήνυμα από κάποιον θεατή που του λέει ότι έμαθε πως η παράσταση είναι προσβάσιμη, εξέφρασε την επιθυμία του να έρθει, και δήλωσε ότι έχει ακουστική αναπηρία. «Προβληματίστηκα λίγο. Ρώτησα, πώς παρακολουθείς χωρίς να ακούς». «Νόμιζα ότι το είχατε προβλέψει για να προσκαλείτε άτομα με αναπηρία», ήρθε η απάντηση. Ο κ. Αντωνίου κατάλαβε πως η κινητική αναπηρία αποτελεί μόνο ένα μέρος του χώρου της αναπηρίας. Τότε, ξεκίνησε να ρωτάει και να ψάχνει τρόπους ώστε η παράσταση να γίνει προσβάσιμη και σε κωφά άτομα. Εκεί έρχεται ο ρόλος της Κωνσταντίνας Παπαγεωργίου, διερμηνέα ελληνικής νοηματικής γλώσσας τα τελευταία 18 χρόνια, η οποία το Σάββατο θα βρίσκεται πάνω στη σκηνή. «Δεν θα είναι στην άκρη της σκηνής για να διευκολύνουμε τον θεατή και να μη χρειάζεται να κοιτάει μια την διερμηνέα, μία εμάς. Θα γίνει κομμάτι του έργου και θα ανακατεύεται μαζί μας. Είναι ένα πείραμα, ένα πολύ ευχάριστο πείραμα», δηλώνει στην «Κ».
«Έχουμε ακόμη δρόμο αλλά τουλάχιστον είμαστε στον σωστό δρόμο»
«Ουσιαστικά θα κάνω διερμηνεία ταυτόχρονα, την ώρα που ο Δημήτρης και ο Μιχάλης θα παίζουν. Θα μεταφράζω στη νοηματική όλο το κείμενο. Είναι κάτι που απαιτεί προετοιμασία. Είναι δύσκολο να μεταφέρεις το χιούμορ σε άλλη γλώσσα», σχολιάζει η Κωνσταντίνα Παπαγεωργίου, η οποία δηλώνει ενθουσιασμένη με αυτή την πρωτοβουλία. «Είμαι πολύ χαρούμενη γι αυτό που θα γίνει. Προσωπικά έχω τάση στην καλλιτεχνική διερμηνεία». Η έμπειρη διερμηνέας γνωρίζει καλά ότι αυτό που ανέλαβαν να κάνουν οι δύο ηθοποιοί είναι η εξαίρεση στον κανόνα και πως η διερμηνεία των θεατρικών παραστάσεων επαφίεται ακόμα στην προσωπική πρωτοβουλία του κάθε θιάσου και δεν απαιτείται δια νόμου ώστε οι κωφοί να απολαμβάνουν ισότιμη πρόσβαση στον πολιτισμό. «Έχω κάνει διερμηνεία σε κάποιες θεατρικές παραστάσεις, αλλά είναι λίγες. Είναι ένας που τυχαίνει να γνωρίζει κάτι», δηλώνει η κ. Παπαγεωργίου.
Λίγο πιο εύκολα, χάρη στην τεχνολογία, είναι τα πράγματα για τους θεατές με προβλήματα όρασης. Ο κ. Αντωνίου απέστειλε τις σκηνοθετικές οδηγίες του έργου, τις λέξεις δηλαδή που περιγράφουν την κάθε εικόνα της κωμωδίας στους μη βλέποντες θεατές ώστε να τις εντάξουν σε μια εφαρμογή, και να απολαύσουν την παράσταση.
Το Σάββατο, ο Δημήτρης Αντωνίου και ο Μιχάλης Σαρόπουλος θα παίξουν γνωρίζοντας ότι έκαναν ό,τι ήταν δυνατόν για να απολαύσουν την κωμωδία όλοι στο κοινό. «Λύνονται όλα με μία παράσταση;» θα αναρωτηθεί κανείς; Βεβαίως, όχι. Όπως όμως σημειώνει ο Δημήτρης Αντωνίου, που ξέρει από πρώτο χέρι τι σημαίνει αγώνας για αλλαγή, «έχουμε ακόμη δρόμο αλλά τουλάχιστον είμαστε στον σωστό δρόμο γιατί επιτέλους καταλάβαμε τι θα πει συμπερίληψη».
«Στα Καλά του Καθισμένου 2,5»
Παρασκευή, ώρα 21.30 και Σάββατο, ώρα 20.00
Θέατρο Σοφούλη, Θεσσαλονίκη