Το επιβλητικό και ταυτόχρονα αιθέριο μακρόστενο τραπέζι είναι από ώρα έτοιμο και περιμένει τους 150 δημοσιογράφους απ’ όλο τον κόσμο που έχουν προσκληθεί εδώ, στο Μουσείο Βορρέ, στην Παιανία, για την παγκόσμια πρεμιέρα του νέου αρώματος του γαλλικού οίκου Hermès που ονομάζεται Un Jardin à Cythère (Ενας κήπος στα Κύθηρα) και είναι ολοκληρωτικά εμπνευσμένο από την Ελλάδα.
Το ίδιο το τραπέζι είναι από μόνο του μια διακριτική μεταφορά ενός μεσογειακού κήπου, έτσι όπως είναι διακοσμημένο με τα αποξηραμένα χόρτα που έχουν έρθει απευθείας από το ελληνικό νησί που ανακάλυψε πριν από χρόνια η Κριστίν Νάγκελ, η inhouse αρωματοποιός του οίκου και που τώρα δεν βλέπει την ώρα να το συστήνει σε όλο τον κόσμο μέσα από την παντοδύναμη ισχύ που έχουν διεθνή brands πολυτελείας της κλίμακας του Hermès.
Ανάμεσα σε έργα της σύγχρονης ελληνικής τέχνης (Τσαρούχης, Παύλος, Λάππας, κ.ά.) αλλά και της λαϊκής μας παράδοσης, δημοσιογράφοι και υψηλοί προσκεκλημένοι του οίκου παίρνουν μια συμπυκνωμένη (και συναρπαστική αισθητικά) δόση ελληνικής ζωής έτσι όπως περιδιαβάζουν σε μια μοναδική αγορά προσεκτικά επιλεγμένων γλυκισμάτων, μπαχαρικών και σαπουνιών απ’ όλη την Ελλάδα, απολαμβάνοντας εκλεκτά πιάτα από τα χέρια του σεφ Χριστόφορου Πέσκια και ακούγοντας προσεκτικά την Κριστίν Νάγκελ να μιλάει για εκείνο το παρθενικό της ελληνικό ταξίδι «ανακάλυψης», για τις ευωδιές που της άφησε η πρώτη της επίσκεψη στα Κύθηρα, τόπος που ούτως ή άλλως έχει εμπνεύσει πολλούς ξένους καλλιτέχνες ως το «νησί της Αφροδίτης» και είναι αρκετά γνωστό σε μια ιδιαίτερη κατηγορία Γάλλων που αγαπούν την Ελλάδα.
«Φτιάχνοντας το άρωμα οραματίστηκα τα ελαιόδεντρα, την ξανθιά κόμη που σχηματίζουν στη γη τα ξερά χόρτα, τη φρέσκια και τρυφερή σάρκα ενός ροζ φιστικιού», είπε στους δημοσιογράφους η Νάγκελ και μας μεταφέρει λίγες μέρες μετά η συνάδελφος Βασιλική Παπαγεωργίου, beauty editor της Vogue Greece, και μία από τους μόλις τέσσερις Ελληνες δημοσιογράφους που είχαν προσκληθεί στην παγκόσμια πρεμιέρα του Un Jardin à Cythère. «Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ελλάδα βρίσκεται στο επίκεντρο της δημιουργικότητας του γαλλικού οίκου αφού, όπως ξέρουμε, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Hermès, Πιερ-Αλεξί Ντιμά, είναι κατά το ήμισυ Ελληνας – γιος του Ζαν-Λουί Ντιμά και της αρχιτέκτονα Ρένας Γρηγοριάδη-Ντιμά», μου λέει η Βασιλική. «Στις 15 Μαρτίου, λοιπόν, ήμασταν στο Μουσείο Βορρέ μαζί με 150 δημοσιογράφους απ’ όλο τον κόσμο όπου, πράγματι, ζήσαμε μια ξεχωριστή εμπειρία, αντάξια του ονόματος Hermès, που σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο σκηνικό στον τομέα της μόδας έχει καταφέρει να διατηρήσει τον οικογενειακό του χαρακτήρα, συνδυάζοντας ευφυώς το σύγχρονο πνεύμα με τον εκλεκτικισμό και τη διαχρονικότητα».
Την ίδια μέρα, ευτυχώς ηλιόλουστη και ανοιξιάτικη (μόλις έφυγε και ο τελευταίος ξένος δημοσιογράφος για το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» άνοιξαν οι ουρανοί), ο Νεκτάριος Βορρές, πρόεδρος του Δ.Σ. του Μουσείου Βορρέ και εγγονός του ιδρυτή του, Iωνα Βορρέ, ξενάγησε τους καλεσμένους στους κατάφυτους από μεσογειακά φυτά κήπους του μουσείου, που ανέδιδαν ευωδιές της ελληνικής φύσης, τα οποία έδωσαν τον ιδιαίτερο χαρακτήρα και στο άρωμα Un Jardin à Cythère. Η Βασιλική Παπαγεωργίου μου δίνει όλες τις σαγηνευτικές λεπτομέρειες: το σχεδιασμένο από τον Φρεντ Ρόιλερ μπουκάλι του είναι εμπνευσμένο από τα φανάρια στις παλιές άμαξες που έσερναν τα άλογα, το φωτεινό κίτρινο γυαλί αντανακλά το ηλιόλουστο μείγμα, ενώ η συσκευασία είναι ένα έργο τέχνης διά χειρός του εικαστικού Ηλία Καφούρου, ένα πολύχρωμο ελληνικό τοπίο με φόντο το γαλάζιο της θάλασσας. Ως γνωστόν, ο Καφούρος έχει σχεδιάσει πολλά από τα περίφημα μαντίλια Hermès –όπως και η Νίκη Γουλανδρή παλαιότερα– συμπεριλαμβανομένου αυτού για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση.
Un Jardin à Cythère (Ενας κήπος στα Κύθηρα) είναι το άρωμα που λάνσαρε στην Αθήνα ο Hermès στις 15 Μαρτίου.
Αν και η εκδήλωση του λανσαρίσματος του αρώματος πέρασε κάτω από τα ραντάρ των ελληνικών lifestyle media (πιθανότατα γιατί το αυστηρό πρωτόκολλο του γαλλικού οίκου απέκλεισε τους εκπροσώπους τους) ήταν μαζί με την παρουσίαση της συλλογής Dior Cruise 2022 τον Ιούνιο του 2021 στο Καλλιμάρμαρο με διαφορά τα δύο γεγονότα που πέτυχαν τη μεγαλύτερη προβολή της χώρας στο εξωτερικό, πολλαπλάσιας αποτελεσματικότητας σε σχέση με τα αντίστοιχα κανάλια του ΕΟΤ, για παράδειγμα· μεταφράστηκαν σε δεκάδες εκατομμύρια likes, stories στο Instagram και αναπαραγωγές περιεχομένου των δύο οίκων που «πούλησαν» Ελλάδα χωρίς να μας κοστίσει ούτε ένα ευρώ. Αντίθετα γέμισαν πεντάστερα ξενοδοχεία, δούλεψαν εστιατόρια πολυτελείας, είδαν κόσμο μικρά μουσεία και γκαλερί και κυρίως ταξίδεψε στις τέσσερις γωνιές του πλανήτη μια εικόνα της Ελλάδας που έχει όλο και περισσότερη ζήτηση τα τελευταία χρόνια.
«Ξέρετε, δεν υπάρχουν πολλές χώρες στην Ευρώπη που να μπορούν να “πουλήσουν” αυθεντικότητα με τον τρόπο που μπορεί να το κάνει ακόμα η Ελλάδα», μου εξομολογείται ένας έμπειρος άνθρωπος από τον χώρο του τουρισμού και του μάρκετινγκ (όχι Ελληνας), ο οποίος είχε εμπλοκή στη διοργάνωση και των δύο μεγάλων γεγονότων αλλά δεν θέλει να μιλήσει με το όνομά του. «Τα μεγάλα brands θέλουν να συνδεθούν με αξίες όπως η αυθεντικότητα και η απλότητα και την ίδια στιγμή δεν θέλουν να κανιβαλίσουν μια τοπική κουλτούρα, επομένως η Ελλάδα κουμπώνει ιδανικά σε ένα storytelling με αυτά τα χαρακτηριστικά. Γι’ αυτό βλέπετε ότι και η ζήτηση αυξάνεται». Ετσι είναι: σύμφωνα με εξακριβωμένες πληροφορίες αυτή την εποχή βρίσκεται σε στάδιο προετοιμασίας ένα άλλο μεγάλο πρότζεκτ που πρόκειται να υλοποιηθεί στην Ελλάδα, από τον οίκο Louis Vuitton.
Με ώθηση
Πόσο εύκολο είναι όμως να υλοποιηθούν τόσο μεγαλεπήβολα σχέδια και καμπάνιες διεθνούς βεληνεκούς στην Ελλάδα; Πιο εύκολα σε σχέση με το παρελθόν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν εμπόδια. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι σήμερα υπάρχει ισχυρή πολιτική βούληση. «Φέρτε στην Ελλάδα μεγάλα γεγονότα», ήταν μια παραίνεση που ακούστηκε από τον ίδιο τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη προς τους στενούς του συνεργάτες την παραμονή της ανάγνωσης των προγραμματικών του δηλώσεων στη Βουλή, τον Ιούλιο του 2019. Επίσης δεν έρχονται μόνο οι «ξένοι» σε εμάς· πολλές φορές πρέπει να πάμε εμείς σε αυτούς και να τους πείσουμε ότι αξίζει τον κόπο να βάλουν την Ελλάδα στο ραντάρ τους. Αυτό έγινε σίγουρα στην περίπτωση του Dior όπου υπήρξε επιβεβαιωμένη σχετική πρωτοβουλία του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος όχι μόνο για να έρθει η παρουσίαση της κολεξιόν στην Αθήνα αλλά και για να χαλαρώσει η γραφειοκρατία, να ανοίξουν πόρτες, να τρέξουν τα πράγματα πιο γρήγορα. Ανάλογη άνωθεν ώθηση δόθηκε σε τουλάχιστον δύο ακόμα περιπτώσεις προσέλκυσης διεθνών γεγονότων στην Ελλάδα.
Περισσότερο περίπλοκα γίνονται τα πράγματα όταν οι διοργανώσεις αυτές συνδέονται με την παραχώρηση αρχαιολογικών χώρων όπως συνέβη με την καμπάνια Cruise του Dior το καλοκαίρι του 2021 αλλά και όπως θα συμβεί και στην απονομή του μεγάλου διεθνούς βραβείου αρχιτεκτονικής Pritzker στις 24 Μαΐου στην Αρχαία Αγορά. Αλλά αυτή είναι μια αρκετά διαφορετική ιστορία.
Τα «Οσκαρ» Αρχιτεκτονικής στη Στοά του Αττάλου
Τον Μάρτιο του 2014, εν μέσω μνημονιακής θύελλας, ήρθε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο αίτημα για την παραχώρηση του Παναθηναϊκού Σταδίου αλλά και της Στοάς του Αττάλου για τη διοργάνωση εκδηλώσεων ιδιωτικών φορέων. Εως τότε η Στοά του Αττάλου (που εντάσσεται στον αρχαιολογικό χώρο της Αρχαίας Αγοράς) είχε ανοίξει μόλις μια φορά για εκδήλωση μη αρχαιολογικού ενδιαφέροντος: στις 16 Απριλίου του 2003 για την τελετή υπογραφής της Συνθήκης Προσχώρησης των δέκα νέων κρατών-μελών στην Ευρωπαϊκή Ενωση, υπό τους ήχους, μάλιστα, των «Ελληνικών χορών» του Νίκου Σκαλκώτα σε μεταγραφή για κουαρτέτο εγχόρδων. Αν και το αίτημα έγινε τελικά δεκτό κατά πλειοψηφία, το κλίμα σε εκείνη τη συνεδρίαση του ΚΑΣ ήταν τεταμένο καθώς παραδοσιακά η κοινότητα των Ελλήνων αρχαιολόγων είναι ιδιαίτερα καχύποπτη απέναντι σε αυτού του είδους τα «ανοίγματα». «Θίγεται η ηθική υπόσταση του μνημείου. Είναι διαφορετικό όταν οι εκδηλώσεις γίνονται από πλευράς ελληνικής πολιτείας από ό,τι όταν πραγματοποιούνται από ξένους ιδιώτες επενδυτές. Επίσης, θα δημιουργηθεί προηγούμενο και για άλλα αντίστοιχα αιτήματα, που στο παρελθόν δεν γίνονταν δεκτά», είχε δηλώσει (προφητικά) η τότε διευθύντρια αρχαιοτήτων και πολιτιστικής κληρονομιάς και τέως (επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ) γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού Μαρία Βλαζάκη. «Πρόκειται για υψηλού επιπέδου προτάσεις, με τους διοργανωτές να έχουν πραγματοποιήσει αντίστοιχες σε μνημεία μεγάλων πρωτευουσών. Κάποια στιγμή το θέμα των παραχωρήσεων μνημείων από διάφορους φορείς θα πρέπει να το αντιμετωπίσουμε διαφορετικά από ό,τι παλιότερα», είχε αντιτείνει η τότε διευθύντρια Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων και σήμερα πρόεδρος του Οργανισμού Διαχείρισης και Αξιοποίησης Πόρων Νικολέττα Διβάρη – Βαλάκου.
Το πρώτο σοβαρό σχίσμα είχε καταγραφεί στους αρχαιολογικούς κύκλους προμηνύοντας τη «φιλελευθεροποίηση» του ανώτερου γνωμοδοτικού τους οργάνου. Κάπως έτσι ελάχιστοι πήραν είδηση την ομόφωνη απόφαση του ΚΑΣ για την παραχώρηση της Στοάς του Αττάλου για την απονομή του βραβείου Pritzker στον Βρετανό αρχιτέκτονα Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ, ο οποίος κατά σατανική σύμπτωση αναδείχθηκε πρόσφατα νικητής του αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την επέκταση και αναβάθμιση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Το βραβείο Pritzker είναι η μεγαλύτερη τιμή που μπορεί να λάβει ένας αρχιτέκτονας εν ζωή και όπως μας εξηγεί η κ. Γιουνίς Κιμ, υπεύθυνη επικοινωνίας του The Pritzker Architecture Prize, σχεδόν πάντα η πόλη και ο χώρος που θα γίνει η τελετή απονομής αποφασίζονται αρκετά πριν αποφασιστεί το πρόσωπο του τιμώμενου αρχιτέκτονα.
«Επομένως δεν μπορεί να γίνει κανένας συσχετισμός ανάμεσα στο γεγονός ότι ο κ. Τσίπερφιλντ κέρδισε πριν από λίγες εβδομάδες έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό στην Αθήνα και στην επιλογή της ελληνικής πρωτεύουσας ως η πόλη που θα φιλοξενήσει την τελετή απονομής του βραβείου». Οσο για την αναζήτηση του χώρου, η κ. Κιμ μου επισημαίνει ότι πάντα τους ενδιαφέρουν «μέρη ή μνημεία που τιμούν αρχιτεκτονικά επιτεύγματα διαφορετικών ιστορικών περιόδων ή έργα αρχιτεκτόνων που έχουν τιμηθεί με το βραβείο Pritzker κατά το παρελθόν».
Η διεκδίκηση της φιλοξενίας της τελετής απονομής του Pritzker ξεκίνησε το περασμένο καλοκαίρι με βασικό αντίπαλο τη Ρώμη. «Υπήρξε διαμεσολάβηση σε υψηλό πολιτικό επίπεδο για να πείσουμε τους διοργανωτές ότι το λέμε και το εννοούμε», μου λέει κυβερνητικό στέλεχος που είχε εμπλοκή στην υπόθεση. «Είναι γνωστό ότι υπάρχουν τεράστιες δυσκολίες για να περάσουν ανάλογες πρωτοβουλίες εξαιτίας της μόνιμης και έντονης αντίδρασης του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων που πρόσκειται στην εξωκοινοβουλευτική Αριστερά. Σε κάθε αίτημα παραχώρησης αρχαιολογικού χώρου βλέπουν πάντα απόπειρες ξεπουλήματος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς», μου λέει αρχαιολόγος του υπουργείου Πολιτισμού, ο οποίος με διαβεβαιώνει ότι και στην περίπτωση του αρχιτεκτονικού βραβείου εκδηλώθηκαν σημαντικές «ενδοϋπηρεσιακές αντιρρήσεις» για την παραχώρηση της Στοάς του Αττάλου καθώς εκτός της τελετής προβλέπεται και δείπνο. Και, πώς, μέχρι σήμερα δεν έχει αντιδράσει ο συνήθως λαλίστατος Σύλλογος, ρωτάω τον συνομιλητή μου. «Περιμένετε μερικές μέρες. Δεν θα το έχουν πληροφορηθεί ακόμα».