Πέρασαν έξι χρόνια από τον δριμύ χειμώνα που είχε καλύψει με χιόνια τις καλοκαιρινού τύπου σκηνές στον προσφυγικό καταυλισμό της Μόριας, για να δικαιωθούν και σε δεύτερο βαθμό οι συγγενείς ενός Σύρου και ενός Αιγυπτίου, οι οποίοι πέθαναν τον Ιανουάριο του 2017 από εισπνοή μονοξειδίου του άνθρακα, προσπαθώντας να κρατηθούν ζεστοί με αυτοσχέδια μαγκάλια. Το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών αναγνώρισε πρόσφατα τις ευθύνες και τις παραλείψεις για τις αναξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης που επικρατούσαν και υποχρεώνει το ελληνικό Δημόσιο να καταβάλει αποζημίωση στις οικογένειες των θυμάτων.
Ο 20χρονος Αιγύπτιος Αχμέντ Ελγκαμάλ και ο 46χρονος Σύρος Μουσταφά Μουσταφά διέμεναν στην ίδια σκηνή και έχασαν τη ζωή τους με διαφορά τεσσάρων ημερών, στις 24.1.2017 και 28.1.2017. Αλλος ένας άνδρας από το Πακιστάν πέθανε λίγες ημέρες αργότερα και ένας ακόμη οδηγήθηκε τότε σε μονάδα εντατικής θεραπείας για τον ίδιο λόγο: οξεία δηλητηρίαση από εισπνοή μονοξειδίου του άνθρακα.
Η «Κ», με διαδοχικές έρευνές της από τον Νοέμβριο του 2017, φώτισε όλες τις πτυχές της υπόθεσης, καθώς και την αδράνεια των αρμόδιων φορέων. Οι οικογένειες των πρώτων δύο θυμάτων προσέφυγαν κατά του ελληνικού Δημοσίου εκπροσωπούμενες από τη δικηγόρο Σιλίνα Παυλάκη, του δικηγορικού γραφείου Παυλάκης – Μόσχος και Συνεργάτες. Τον Ιούνιο του 2021 το Διοικητικό Πρωτοδικείο Αθηνών δέχτηκε εν μέρει τις αγωγές τους και επιδίκασε αποζημίωση. Το Δημόσιο άσκησε έφεση. Τον περασμένο μήνα το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών δικαίωσε ξανά τους οικείους των θυμάτων. Βάσει των δευτεροβάθμιων αποφάσεων, πρέπει να καταβληθεί συνολική αποζημίωση ύψους 320.000 ευρώ στην πολυμελή οικογένεια του Σύρου και 85.000 ευρώ στους συγγενείς του Αιγυπτίου.
Ο Ελγκαμάλ είχε ξεκινήσει σπουδές διοίκησης επιχειρήσεων σε σχολή της Μανσούρας προτού εγκαταλείψει την πατρίδα του. Ο Μουσταφά ήταν πατέρας έξι παιδιών, ζούσε στο Χαλέπι της Συρίας και εργαζόταν σε βιοτεχνία επίπλων, προτού φύγει από την πατρίδα του λόγω του εμφυλίου. Το 2015 είχε καταφέρει να φτάσει στη Γερμανία, έλαβε άδεια διαμονής -ασύλου τριετούς ισχύος για ανθρωπιστικούς λόγους και υπέβαλε αίτηση για οικογενειακή επανένωση. Καθώς η διαδικασία καθυστερούσε ακολούθησε αντίστροφη διαδρομή και βρέθηκε τον Νοέμβριο του 2016 στη Λέσβο, περιμένοντας την άφιξη του μεγαλύτερου γιου του από τα τουρκικά παράλια. Οι αστυνομικές αρχές αμφισβήτησαν σε έλεγχο τα γερμανικά έγγραφά του και τον οδήγησαν στο Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης, όπου λίγες εβδομάδες αργότερα πέθανε.
Σύμφωνα με την απόφαση του Διοικητικού Εφετείου Αθηνών, οι παραλείψεις των αρμοδίων οδήγησαν σε αναξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης.
Οπως αναφέρεται και στις δικαστικές αποφάσεις, ο Ιανουάριος του 2017, λόγω της εισβολής ψυχρών αερίων μαζών στη χώρα, υπήρξε ένας από τους πιο κρύους μήνες των τελευταίων 30 ετών. Οι διαμένοντες στη Μόρια προσπαθούσαν να κρατηθούν ζεστοί με κάθε δυνατό τρόπο, φορώντας διπλές ή τριπλές στρώσεις ρούχων. Η χρήση αυτοσχέδιων μαγκαλιών ήταν διαδεδομένη. Επιχειρώντας να αντικρούσει τις δύο αγωγές, τόσο στον πρώτο όσο και στον δεύτερο βαθμό, το Δημόσιο επικαλέστηκε συντρέχον πταίσμα των θανόντων, υποστηρίζοντας ότι θα έπρεπε να γνωρίζουν πως εξέθεταν με τα μαγκάλια τον εαυτό τους σε κίνδυνο. Ακόμη ισχυρίστηκε ότι είχαν διανεμηθεί το 2017 έντυπα εντός του ΚΥΤ με σχετικές οδηγίες, τα οποία όμως δεν προσκομίστηκαν στο δικαστήριο γιατί φέρεται να καταστράφηκαν σε φωτιά. Αλλα σχετικά προειδοποιητικά έγγραφα που έχει επικαλεστεί το Δημόσιο διαπιστώθηκε από το δικαστήριο ότι ήταν μεταγενέστερα των θανάτων.
Το Διοικητικό Εφετείο Αθηνών έκρινε ότι οι δυσκολίες που αντιμετώπιζε η χώρα τότε και η «πρωτόγνωρη μεταναστευτική κρίση», δεν αναιρούν την υποχρέωσή της προς τήρηση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, που επιτάσσει τον σεβασμό της ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Σύμφωνα με την απόφαση, οι αρμόδιοι παρέλειψαν να μεταφέρουν τους διαμένοντες σε ασφαλέστερο χώρο όσο διαρκούσε το ψύχος, δεν χορήγησαν επαρκή θερμαντικά μέσα και παρέλειψαν να αποτρέψουν συστηματικά την πρακτική του ανάμματος αυτοσχέδιων πυρών.
«Εδώ είναι εξευτελιστικά»
Στο αίμα του Ελγκαμάλ ανιχνεύθηκε ανθρακυλαιμοσφαιρίνη (ένωση που σχηματίζεται από το εισπνεόμενο μονοξείδιο του άνθρακα) σε ποσοστό 61% και στου Μουσταφά 70%. «Εδώ είναι εξευτελιστικά», είχε πει ο Σύρος σε ηχητικό μήνυμα προς την αδελφή του λίγες ημέρες προτού βρεθεί νεκρός. Πέθανε στον ύπνο του.