Την ιδιαίτερη σημασία του δασικού πλούτου της χώρας μας, τη μεγάλη απειλή που αντιμετωπίζει λόγω κλιματικής αλλαγής και τα αναγκαία μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την προστασία του ανέδειξε η έκθεση με τίτλο «Η ανθεκτικότητα των ελληνικών δασικών οικοσυστημάτων στην κλιματική αλλαγή», που παρουσιάστηκε πρόσφατα στην Ακαδημία Αθηνών, εστιάζοντας και στην οικονομική διάσταση της προσπάθειας αυτής. Οπως υπογράμμισε ο γ.γ. της Ακαδημίας, Χρήστος Ζερεφός, το κόστος της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα υπολογίζεται στο δυσθεώρητο ποσό των 700 δισ. ευρώ μέχρι το τέλος του 21ου αιώνα, με βάση το αρνητικό σενάριο της μη δράσης («business as usual»), ενώ πέφτει στα 350 δισ. ευρώ με λήψη μέτρων προσαρμογής και ανάσχεσης. Η προστασία των δασών αναδεικνύεται ως μία από τις πιο κρίσιμες πλευρές αυτής της προσπάθειας. Οπως τονίζεται στην έκθεση, η Ελλάδα διαθέτει υψηλή ποικιλότητα δασικών τύπων βλάστησης και παρουσιάζει τον μεγαλύτερο αριθμό δασικών τύπων οικοτόπων ανά στρέμμα στην Ευρώπη. Εχουν καταγραφεί συνολικά 28 δασικοί τύποι οικοτόπων, ο τρίτος μεγαλύτερος αριθμός ανάμεσα σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. «Ο σημαντικός πλούτος της βιοποικιλότητας της χώρας μαζί με το ήπιο μεσογειακό της κλίμα αποτελούν τη φυσική ασπίδα απέναντι στις επιπτώσεις της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής», σημείωσε ο Φίλιππος Αραβανόπουλος, καθηγητής στο Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του ΑΠΘ.
Εκθεση που παρουσιάστηκε στην Ακαδημία Αθηνών καταγράφει τις πολύπλευρες συνέπειες της καταστροφής ή της υποβάθμισης δασικών οικοσυστημάτων.
Η έκθεση εκπονήθηκε από τη διεπιστημονική επιτροπή για την ανθεκτικότητα των ελληνικών δασικών οικοσυστημάτων, η δημιουργία της οποίας αποφασίστηκε μετά το τραγικό καλοκαίρι του 2021 –με τις τεράστιες πυρκαγιές στην Εύβοια (κάηκαν πάνω από 450.000 στρέμματα δασικής γης), στην Αττική, στην Κορινθία και αλλού– σε συνεργασία με το Κέντρο Ερευνας Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών και το Μαριολοπούλειο-Καναγκίνειο Ιδρυμα Επιστημών Περιβάλλοντος.
Οι κύριες απειλές για τα δάση και τα δασικά οικοσυστήματα της χώρας μας είναι οι δασικές πυρκαγιές, η αέρια ρύπανση, τα ακραία καιρικά φαινόμενα, οι προσβολές εντόμων και μυκήτων και τα ξενικά είδη που εισβάλλουν. Υπό την επίδραση της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής και ιδιαίτερα μετά το 2050 αναμένεται ότι όλες αυτές οι απειλές θα ενταθούν και ενδεχομένως θα πολλαπλασιαστούν, με τεράστιο οικονομικό και κοινωνικό κόστος για την Ελλάδα, σημειώνεται. Η έκθεση εισάγει την έννοια των οικοσυστημικών υπηρεσιών που παρέχουν τα δάση στην κοινωνία και προχωράει σε εκτιμήσεις για την αξία τους. Οι οικοσυστημικές υπηρεσίες των δασών περιλαμβάνουν, σύμφωνα με την έκθεση, τις εξής κατηγορίες: πρώτον, υπηρεσίες παροχής, όπως ξυλεία και μη ξυλώδη προϊόντα. Δεύτερον, υπηρεσίες ρύθμισης, όπως για παράδειγμα ο ρόλος των δασών στο κλίμα, στην αποτροπή πλημμυρών, στη δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα. Τρίτον, υπηρεσίες υποστήριξης, όπως ανακύκλωση θρεπτικών ουσιών, διατήρηση των ειδών κ.ά. Τέταρτον, υπηρεσίες πολιτισμού, όπως αναψυχή, ικανοποίηση πνευματικών και ηθικών αξιών κ.λπ. Για όλες αυτές τις υπηρεσίες έχουν αναπτυχθεί οικονομικά μοντέλα υπολογισμού της αξίας τους. «Οι εκτιμήσεις της ετήσιας αξίας των οικοσυστημικών υπηρεσιών των δασών κυμαίνονται από 30 έως 126,2 ευρώ ανά στρέμμα. Επομένως, μια πυρκαγιά η οποία θα κάψει 1.000 στρέμματα δασικής έκτασης, θα δημιουργήσει ετήσιες ζημιές που ανάλογα με την προσέγγιση θα κυμαίνονται μεταξύ 30.000 και 126.200 ευρώ. Οι ζημιές αυτές αναφέρονται μόνο σε απώλειες οικοσυστημικών υπηρεσιών και δεν περιλαμβάνουν καταστροφές σε υποδομές ή ακίνητη περιουσία, καθώς και σε τραυματισμούς ή απώλειες ανθρώπινων ζωών. Συνεπώς, τα έργα προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, τα οποία θα μειώσουν τον αριθμό των αναμενόμενων πυρκαγιών, θα οδηγήσουν σε σημαντικά οφέλη στις οικοσυστημικές υπηρεσίες», σημείωσε ο Αναστάσιος Ξεπαπαδέας, ομότιμος καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Τα παραγωγικά ελληνικά δάση, τα οποία καλύπτουν συνολική έκταση 39 εκατ. στρεμμάτων, δημιουργούν σε ετήσια βάση οικοσυστημικές υπηρεσίες συνολικής αξίας άνω των 2,83 δισ. ευρώ. Σε βάθος 100ετίας, η έκθεση εκτιμά πως η αξία διατήρησης των δασών ανέρχεται πάνω από 176 δισ. ευρώ, ενώ η αειφορική αξία διατήρησής τους για ένα πολύ μεγαλύτερο χρονικό ορίζοντα ξεπερνάει τα 283 δισ. ευρώ.
Τυχόν αβελτηρία θα πληρωθεί πανάκριβα
700 δισ. ευρώ θα φτάσει το κόστος της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα έως το τέλος του 21ου αιώνα αν δεν αναληφθεί δράση.
350 δισ. ευρώ θα είναι το κόστος αν ληφθούν μέτρα προσαρμογής και ανάσχεσης. Η προστασία των δασών είναι καθοριστικής σημασίας.
28 δασικοί τύποι οικoτόπων έχουν καταγραφεί στη χώρα μας – ο τρίτος μεγαλύτερος αριθμός ανάμεσα σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε.
39 εκατ. στρέμματα είναι η έκταση που καλύπτουν τα ελληνικά παραγωγικά δάση.
2,83 δισ. ευρώ είναι η αξία των οικοσυστημικών υπηρεσιών που δημιουργούν σε ετήσια βάση.
Μπροστά στον κίνδυνο των μεγα-πυρκαγιών
Χαιρετίζοντας την παρουσίαση και αναφερόμενος στην αντιμετώπιση των μεγα-πυρκαγιών ο υπουργός Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας Χρήστος Στυλιανίδης τόνισε πως «απαιτείται μια νέα ολιστική προσέγγιση, που θα ρίχνει το βάρος στην πρόληψη και λιγότερο στην καταστολή. Αυτό πρέπει να εκφραστεί και σε επίπεδο δαπανών, με το 70% να πηγαίνει στην πρόληψη. Είμαστε μακριά από τον στόχο αυτό. Πέρυσι δόθηκαν 100 εκατ. ευρώ για πρόληψη, που έμοιαζαν σταγόνα στον ωκεανό». Αναφερόμενος στην πλευρά της καταστολής, ο υπουργός σημείωσε πως πέρυσι έγιναν βήματα όσον αφορά τον τρόπο εκμίσθωσης εναέριων μέσων με αποτέλεσμα «επάρκεια, εξοικονόμηση πόρων και διαφάνεια». Ο κ. Στυλιανίδης υπογράμμισε τη σημασία της συμβολής της επιστημονικής κοινότητας, καθώς και της δημιουργίας μιας εθνικής πλατφόρμας με όλα τα δεδομένα φυσικών καταστροφών. «Στην κλιματική κρίση δεν επιτρέπονται αυτοσχεδιασμοί και γιουρούσια», είπε χαρακτηριστικά.
«Απαιτείται νέα προσέγγιση που θα ρίχνει το βάρος στην πρόληψη και λιγότερο στην καταστολή», λέει ο αρμόδιος υπουργός Χρήστος Στυλιανίδης.
Σύμφωνα με την έκθεση, λόγω της κλιματικής αλλαγής αναμένονται σημαντικές απώλειες κλιματικά κατάλληλων περιοχών σε σημαντικά είδη δένδρων, που απαντώνται σε ορεινές περιοχές, όπως η μαύρη πεύκη, η πλατύφυλλη δρυς και η οξιά. Ενώ ακόμα και πιο ανθεκτικά είδη, όπως η χαλέπιος και η τραχεία πεύκη μπορούν να αντιμετωπίσουν πρόβλημα στο ακραίο σενάριο, ανέφερε η κ. Μαργαρίτα Αριανούτσου, ομότιμη καθηγήτρια στο Τμήμα Βιολογίας του ΕΚΠΑ. Οι ζώνες διεπαφής των πόλεων και της περιαστικής φύσης θα αντιμετωπίζουν ακόμη μεγαλύτερες και πιο έντονες πυρκαγιές κατά την τωρινή και μελλοντική περίοδο. «Καθώς περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να διαμένουν διάσπαρτα σε αυτές τις περιοχές (προάστια), ο κίνδυνος για τις ανθρώπινες ζωές και περιουσίες είναι πολύ αυξημένος», σημείωσε ο Κώστας Καλαμποκίδης, καθηγητής στο Τμήμα Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου. Ενδιαφέροντα στοιχεία παρουσίασε ο Χάρης Κοντοές, διευθυντής ερευνών στο Αστεροσκοπείο Αθηνών και επιστημονικός υπεύθυνος της Επιχειρησιακής Μονάδας «Κέντρο Ερευνών Παρατήρησης της Γης και Δορυφορικής Τηλεπισκόπησης BEYOND». Ιδιαίτερα στάθηκε στη μεγάλη ταχύτητα μετάδοσης των μεγα-πυρκαγιών, λέγοντας πως στο Μάτι η φωτιά έφτασε στον οικισμό σε μία ώρα από τη στιγμή της εκδήλωσής της, ενώ τόνισε πως «στην Ανατολική Αττική κάθε έξι χρόνια πιάνει φωτιά στο ίδιο σημείο»!
Τα αναγκαία μέτρα για την προστασία των δασών παρουσίασε ο ακαδημαϊκός Ανδρέας Καραμάνος, ομότιμος καθηγητής και πρώην πρύτανης του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Απαιτείται η εκπόνηση νέων διαχειριστικών σχεδίων και μάλιστα «όχι μόνο για τα παραγωγικά δάση αλλά και για δάση ή δασικές εκτάσεις που μέχρι τώρα βρίσκονται εκτός του συστήματος διαχείρισης της Δασικής Υπηρεσίας (π.χ. θερμόβια δάση κωνοφόρων ή θαμνώδεις εκτάσεις)».