«Αφού μπορείς και το διακρίνεις, είναι σημάδι ότι πρέπει να το εξετάσεις». Αυτό το μήνυμα στέλνουν στους πολίτες οι δερματολόγοι με αφορμή τον Μάιο – μήνα πρόληψης και ενημέρωσης για τον καρκίνο του δέρματος και το μελάνωμα. Το μήνυμα είναι ακόμη πιo έντονο τώρα, έπειτα από περισσότερα από τρία χρόνια πανδημίας, που φαίνεται ότι άφησε το αποτύπωμά της και σε ό,τι αφορά τη διάγνωση των καρκίνων του δέρματος.
Ο καθηγητής Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και διευθυντής του νοσοκομείου «Α. Συγγρός», Αλέξανδρος Στρατηγός, σημειώνει στην «Κ» ότι «εκφράζεται η ανησυχία για μετατόπιση στις διαγνώσεις μελανωμάτων από αρχικά στάδια σε ενδιάμεσα ή και πιo προχωρημένα, με πιo δυσμενή πρόγνωση».
Οπως εξηγεί ο καθηγητής, η ανησυχία αυτή έχει τη βάση της στα προβλήματα πρόσβασης των πολιτών σε μονάδες υγείας εν μέσω πανδημίας, τις οποίες σχεδόν «μονοπώλησε» η COVID-19, αλλά και στον φόβο των πολιτών να απευθυνθούν σε αυτές για προληπτικές εξετάσεις. Μάλιστα ενδείξεις για καθυστερημένες διαγνώσεις καταγράφει και ελληνική μελέτη που συντόνισε η Α΄ Δερματολογική Κλινική της Ιατρικής Σχολής του ΑΠΘ. Σύμφωνα με αυτήν, το 2020 ο αριθμός των νέων περιστατικών μελανώματος στη Βόρεια Ελλάδα ήταν μειωμένος κατά 36,4% σε σχέση με τον αναμενόμενο με βάση τα δεδομένα της τετραετίας 2016-2019. Οι ασθενείς με μελάνωμα που διαγνώστηκαν το 2020 ήταν νεότεροι σε ηλικία συγκριτικά με τους νεοδιαγνωσθέντες προηγουμένων ετών, γεγονός που σχετίζεται με τον φόβο λόγω της COVID-19 ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας να απευθυνθούν σε υπηρεσίες υγείας, ενώ οι διαγνώσεις σε ενδιάμεσα και προχωρημένα στάδια της νόσου ήταν περισσότερες του αναμενομένου.
Ο κ. Στρατηγός εκτιμά ότι «αυτό δεν θα επηρεάσει συνολικά την πρόγνωση της νόσου στον πληθυσμό της χώρας. Ως χώρα πάμε καλά. Εχει αναπτυχθεί αρκετά η κουλτούρα της πρόληψης και του έγκαιρου ελέγχου των δερματικών βλαβών. Εχουμε πολλούς δερματολόγους και μια εύκολη και σχετικά άμεση πρόσβαση των πολιτών σε αυτούς, ειδικά στα αστικά κέντρα». Σύμφωνα με τον ίδιο, εκεί όπου θα πρέπει να εστιάσει η πολιτεία είναι στις απομακρυσμένες νησιωτικές και αγροτικές περιοχές. Στο πλαίσιο αυτό έχει ήδη εξαγγελθεί από το υπουργείο και βρίσκεται σε στάδιο προγραμματισμού σχετικό πρόγραμμα πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης του καρκίνου του δέρματος και του μεναλώματος, που θα περιλαμβάνει εκπαίδευση των γενικών γιατρών για τον εντοπισμό ύποπτων δερματικών βλαβών, δημιουργία συστήματος τηλεϊατρικής με διασύνδεση σε εξειδικευμένα κέντρα και δίκτυο μονάδων υγείας που θα παραπέμπονται τα περιστατικά.
Στις πόλεις
«Ως χώρα πάμε καλά. Εχει αναπτυχθεί αρκετά η κουλτούρα της πρόληψης και του έγκαιρου ελέγχου των δερματικών βλαβών», λέει στην «Κ» ο καθηγητής Αλέξανδρος Στρατηγός.
Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι η συχνότητα της νόσου είναι επτά περιστατικά μελανώματος ετησίως ανά 100.000 άνδρες και 8 ανά 100.000 γυναίκες. Αυτό μεταφράζεται σε περίπου 1.300 περιστατικά ετησίως. Το μελάνωμα θεωρείται νόσος κυρίως του αστικού πληθυσμού, καθώς ο πληθυσμός στις πόλεις δραστηριοποιείται κυρίως σε κλειστούς χώρους και εκτίθεται στον ήλιο «απότομα» και για λίγο διάστημα τους καλοκαιρινούς μήνες. Οπως επισημαίνει ο καθηγητής, «το μελάνωμα σχετίζεται περισσότερο με το ανοιχτόχρωμο δέρμα, τα ηλιακά εγκαύματα και τους πολλούς σπίλους (ελιές) και λιγότερο με τη χρόνια έκθεση στον ήλιο, όπου σε αυτές τις περιπτώσεις βλέπουμε περισσότερο μη μελανωματικούς καρκίνους του δέρματος».
Τρίπτυχο της πρόληψης
Σκιά, καπέλο και εφαρμογή αντηλιακού σε τακτά χρονικά διαστήματα, είναι το τρίπτυχο της πρόληψης όταν πρόκειται να εκτεθούμε στον ήλιο. Η γενική οδηγία είναι ότι θα πρέπει να αποφεύγουμε την άμεση έκθεση στον ήλιο ιδιαίτερα τις ώρες της έντονης ηλιοφάνειας, που είναι από τις 12 το μεσημέρι έως τις 4 μ.μ.
Οι ειδικοί προτείνουν αντηλιακό για προστασία ευρέος φάσματος και με δείκτη 30 SPF και πάνω. «Η ένδειξη SPF ως βαθμός προστασίας προκύπτει σε εργαστηριακές συνθήκες. Αυτές σπανίως “συναντώνται” με τις πραγματικές συνθήκες. Είτε δεν βάζουμε την ενδεδειγμένη ποσότητα αντηλιακού είτε δεν την εφαρμόζουμε σωστά σε όλα τα σημεία. Οπότε, το να στοχεύουμε σε υψηλότερο δείκτη προστασίας βοηθάει στο να αντιρροπήσουμε αυτή τη διαφορά», επισημαίνει ο καθηγητής.
Ο ίδιος συνεχίζει: «Ενας σπίλος που ξαφνικά αλλάζει χρώμα, μέγεθος ή σχήμα, η εμφάνιση μιας νέας ελιάς, αλλά και μια δερματική βλάβη που αιμορραγεί και δεν υποχωρεί για πάνω από 2-3 εβδομάδες, θα πρέπει να αξιολογείται από τον γιατρό άμεσα, γιατί μια έγκαιρη διάγνωση και αφαίρεση της βλάβης οδηγεί σε απολύτως θεραπεύσιμη κατάσταση. Πλέον έχουμε νέες θεραπείες, όπως ανοσοθεραπεία και στοχευμένες θεραπείες που αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τη νόσο με βελτίωση της επιβίωσης. Το μήνυμα είναι ότι το μελάνωμα που παλιά ήταν μία νόσος καταδικαστική, πλέον με τις νεότερες θεραπείες είναι σαφώς διαχειρίσιμη νόσος με υψηλά ποσοστά θεραπείας».
«Οχι» στο σολάριουμ
Αυστηρότερο πλαίσιο για τη λειτουργία των σολάριουμ για αισθητικούς λόγους εξετάζει η Ε.Ε. για την προστασία του πληθυσμού από τον καρκίνο του δέρματος και του μελανώματος. «Ξέρουμε πλέον από τα επιδημιολογικά δεδομένα ότι το σολάριουμ συμβάλλει στην ανάπτυξη του καρκίνου του δέρματος και του μελανώματος, ειδικά στις νεότερες ηλικίες», σημειώνει στην «Κ» ο καθηγητής Δερματολογίας του ΕΚΠΑ, διευθυντής του νοσοκομείου Α. Συγγρός, Αλέξανδρος Στρατηγός. Σύμφωνα με μελέτη που επικαλείται ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στις συστάσεις του για αποφυγή της χρήσης του σολάριουμ, τα άτομα που έχουν χρησιμοποιήσει κρεβάτια τεχνητού μαυρίσματος έστω μία φορά, έχουν 20% υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν μελάνωμα έναντι όσων δεν έχουν χρησιμοποιήσει ποτέ. Εάν η πρώτη χρήση του σολάριουμ είναι σε ηλικία μικρότερη των 35 ετών, ο κίνδυνος αυξάνεται κατά 59%. Σύμφωνα με τον κ. Στρατηγό, η Ε.Ε. έχει δεσμευθεί να εξετάσει στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος καταπολέμησης του καρκίνου και μέτρα αποφυγής έκθεσης στην υπεριώδη ακτινοβολία, συμπεριλαμβανομένου και του τεχνητού μαυρίσματος από το σολάριουμ.
Οι αριθμοί
325.000 νέες περιπτώσεις μελανώματος διαγνώστηκαν παγκοσμίως το 2020.
57.000 θάνατοι παγκοσμίως λόγω μελανώματος το 2020.
14η πιο συχνή κακοήθης νεοπλασία το μελάνωμα στον ελληνικό πληθυσμό.
1.300 νέες περιπτώσεις μελανώματος στην Ελλάδα ετησίως (σύμφωνα με εκτιμήσεις).
8 περιστατικά ανά 100.000 γυναίκες και 7 ανά 100.000 άνδρες στην Ελλάδα.