Πριν μετακομίσει από την Αθήνα στη Μύκονο τον περασμένο Σεπτέμβριο, η φιλόλογος Μαρία Μοσχόβου είχε αρχίσει να ψάχνει για σπίτι. Εψαχνε μέσω μεσιτών, έψαχνε διαδικτυακά, έψαχνε, αλλά δεν έβρισκε τίποτα. Ηταν, άλλωστε, ακόμη high season στο νησί των ανέμων. Εγραψε κάποια στιγμή αγγελία στο Facebook και μέσω γνωστού γνωστής, βρήκε το πρώτο κατάλυμα.
Ηταν ένα κοντέινερ στον Κλουβά, ένα χωριό ανάμεσα στη Χώρα και την Ανω Μερά. Η κουζίνα ήταν κοινόχρηστη – «κάποιοι πιτσιρικάδες κουρεύονταν εκεί και είχε συχνά τρίχες», λέει στην «Κ». Στα 50 μέτρα από το σπίτι είχε χωματερή. «Ολοι μου έλεγαν πάρε ό,τι βρεις μπροστά σου», δηλώνει η κ. Μοσχόβου, «αλλά ήταν άσχημες οι συνθήκες, δεν ένιωθα πολύ ασφαλής εκεί». Σύντομα άρχισε να ψάχνει ξανά.
«Πήγαινα πόρτα πόρτα, ρωτούσα σε κρεοπωλεία, σε περίπτερα, σε μανάβικα», αναφέρει, ψάχνοντας κάποιον που μπορεί να νοικιάζει ένα σπίτι. Η μέθοδος δούλεψε και τον Οκτώβριο μετακόμισε σε ένα σπίτι στην Αργύραινα – «πολύ κοντά στο σχολείο», σημειώνει η κ. Μοσχόβου. Η συνεννόηση με τη σπιτονοικοκυρά της ήταν πως θα έμενε στο σπίτι μέχρι τον Μάιο, χωρίς να είναι ξεκάθαρο πότε ακριβώς τον Μάιο – «δεν υπάρχουν συμβόλαια», εξηγεί στην «Κ», «αν υπάρχουν συμβόλαια δεν βρίσκεις σπίτι». «Εμένα κράτησε τον λόγο της», δηλώνει για τη σπιτονοικοκυρά της, «και με έβγαλε 12 Μαΐου – κάποιους συναδέλφους τους έβγαλαν από τις 10 Απριλίου».
Η σχολική σεζόν, όμως, τελειώνει στις 30 Ιουνίου. Το τρίτο σπίτι τη βοήθησε να το βρει ο Γιώργος Ρουσουνέλος, πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου στη Μύκονο, και της δημοτικής επιτροπής Παιδείας. Τώρα μένει μαζί με δύο ακόμη συναδέλφισσες στην Ανω Μερά, μέχρι τις 30 Ιουνίου. «Σίγουρα μας έχει δημιουργήσει μεγάλη ανασφάλεια όλο αυτό αυτόν τον χρόνο, όχι μόνο λόγω της ανάγκης εύρεσης σπιτιού, αλλά και λόγω του προβλήματος που δημιουργείται για το σχολείο – αν εγώ δεν έβρισκα σπίτι, θα έπρεπε να μιλάμε για τηλεκπαίδευση εν μέσω εξετάσεων», τονίζει στην «Κ» η κ. Μοσχόβου. «Αλλά», σημειώνει, «οι Μυκονιάτες θέλουν να πάνε για σεζόν».
«Μια μικρή οδύσσεια»
Οταν τελειώσει η σχολική χρονιά, η κ. Μοσχόβου δεν θα δηλώσει ξανά Δ΄ Κυκλάδων ως αναπληρώτρια. «Αυτό θα μεταφέρω και σε συναδέλφους, μην πάτε Δ΄ Κυκλάδων», λέει. Λόγω του προβλήματος που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί στη Μύκονο, θα την πληρώσουν και νησιά όπως η Ανδρος και η Κύθνος, σημειώνει. «Υποστελεχώνονται τα άλλα σχολεία, δυστυχώς», τονίζει, αλλά δεν μπορεί να ξαναπεράσει μια χρονιά σαν τη φετινή. «Ηταν μια μικρή οδύσσεια», λέει στην «Κ». «Δεν μπορεί σε ένα νησί με 200.000 κλίνες να μη βρίσκονται 200», τονίζει, «έχω την εντύπωση ότι δεν τους ενδιαφέρει η εκπαίδευση».
«Αν υπάρχουν συμβόλαια, δεν βρίσκεις σπίτι» – «Μέχρι πέρυσι λέγαμε τα σπίτια είναι ακριβά, φέτος λέμε απλά δεν υπάρχουν».
Το πρόβλημα των καταλυμάτων έγινε εντονότερο φέτος, λέει στην «Κ» ο κ. Ρουσουνέλος, όταν οι εκπαιδευτικοί που έμειναν εκτός κατοικίας ήταν 25. Πέρυσι ήταν 15. Πριν από τον κορωνοϊό ήταν 2-3, δηλώνει. «Το πρόβλημα μεγαλώνει, θα πρέπει οι κυβερνήσεις να δώσουν κίνητρα στους ενοικιαστές που έχουν σπίτια στη Μύκονο να νοικιάζουν σε καθηγητές», αναφέρει, τονίζοντας όμως πως δεν είναι μόνον οι καθηγητές που χρειάζονται σπίτια τα οποία διεκδικεί ο τουρισμός. «Είναι και αστυνομικοί, υγειονομικοί, πυροσβέστες, δημόσιοι υπάλληλοι», συμπληρώνει. Οσον αφορά τους εκπαιδευτικούς, «αυτή τη στιγμή βολεύτηκαν», λέει. «Είτε βρήκαν σπίτι μέσω του δήμου», τονίζει, «ή πλήρωσε ο δήμος σπίτια και μένουν». «Προσπαθούμε να τους βοηθήσουμε, προσπαθούμε να νοικιάζουμε σπίτια να μένουν οι εκπαιδευτικοί», λέει ο δήμαρχος Μυκόνου Κωνσταντίνος Κουκάς. Αλλά το πρόβλημα δεν εντοπίζεται μόνο στη Μύκονο.
Στη Σαντορίνη, κάποιοι εκπαιδευτικοί οι οποίοι έμειναν εκτός σπιτιών, φιλοξενούνται μέχρι το τέλος της σχολικής χρονιάς σε σπίτια συναδέλφων. Αλλοι είχαν λιγότερες εναλλακτικές και θα κάνουν κάμπινγκ, λέει ο Ιωάννης Μηλιάδης, πρόεδρος εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Θήρας και νήσων. «Μέχρι πέρυσι λέγαμε τα σπίτια είναι ακριβά, φέτος λέμε απλά δεν υπάρχουν σπίτια», τονίζει. Κάποιοι εκπαιδευτικοί αναγκάζονται να νοικιάσουν από την τσέπη τους δωμάτια ξενοδοχείου, λέει, άλλοι δεν έχουν να πληρώσουν. «Είχαμε συνάδελφο που τον Σεπτέμβριο έμεινε γύρω στις 10 μέρες στο σχολείο, δεν είχε να πληρώσει ξενοδοχείο – οι συνθήκες είναι τριτοκοσμικές», τονίζει ο κ. Μηλιάδης.
«Αθετήθηκαν συμφωνίες»
«Οσο ο τουρισμός πηγαίνει καλά, τόσο θα έχουμε πρόβλημα», λέει η Ανθή Πατραμάνη, πρόεδρος της Ενωσης Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης (ΕΛΜΕ) Θήρας, τονίζοντας πως πρόβλημα με τα σπίτια έχουν και οι γιατροί και άλλοι δημόσιοι υπάλληλοι στη Σαντορίνη. «Κάποιοι είχαν συμφωνίες μέχρι τις 30.6 και αυτές οι συμφωνίες αθετήθηκαν», σημειώνει.
«Μεγαλώνει ο πληθυσμός των νησιών και αυτό δεν είναι πρόβλημα που θα κρατήσει 1-2 χρόνια, θα μείνει», λέει ο κ. Μηλιάδης. Συμπληρώνει, πως έχουν προτείνει λύσεις, όπως το να δοθούν δωμάτια από μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες για 1-2 μήνες, για τα οποία θα δίνουν οι εκπαιδευτικοί κάποιο οικονομικό αντάλλαγμα και ίσως το κράτος θα δίνει στους ξενοδόχους το κίνητρο της φοροαπαλλαγής, ή να χτιστούν κοινωνικές κατοικίες σε οικόπεδα του δήμου.
Ο κ. Κουκάς, δήμαρχος της Μυκόνου, αναφέρει πως η Μύκονος ήταν το πρώτο νησί όπου από το 2018 λειτουργεί δημοτικό κοιτώνα για παροχή δωρεάν κατοικίας –εφόσον πληρούνται ορισμένα κριτήρια– στους εκπαιδευτικούς. Είναι όμως προφανές ότι το πρόβλημα συνεχίζεται και όχι μόνον στις Κυκλάδες.
«Υπάρχει πρόβλημα και στο Ηράκλειο και σε όλη την Κρήτη, είναι πανελλαδικό το ζήτημα», λέει η Αρετή Σπαχή, πρόεδρος της ΕΛΜΕ Ηρακλείου Κρήτης. Λόγω τουριστικοποίησης, τονίζει, αλλά και λόγω των φοιτητών που καλύπτουν τις ανάγκες στέγασής τους πολύ νωρίς, τα ενοίκια ή δεν είναι διαθέσιμα ή είναι πολύ ακριβά για τους εκπαιδευτικούς και δη τους χαμηλόμισθους νεοδιόριστους. «Ντόπιοι συνάδελφοι εξυπηρετούν εκπαιδευτικούς που έρχονται από άλλες περιοχές», αναφέρει η κ. Σπαχή. «Πρέπει», τονίζει, «να παραχωρηθούν χώροι στους νεοδιόριστους – το πρόβλημα επιβίωσης είναι πολύ μεγάλο».
«Δύο πράγματα πρέπει να γίνουν»
«Δεν έχει σπίτια, απλά τα πράγματα», λέει στην «Κ» ο Γρηγόρης Τάσιος, πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων και υποψήφιος βουλευτής με τη Νέα Δημοκρατία στις εκλογές της 21ης Μαΐου. «Αυτή τη στιγμή υπάρχει πρόβλημα με τα σπίτια που αναζητούν όχι μόνον οι εκπαιδευτικοί, αλλά και διάφοροι άλλοι δημόσιοι λειτουργοί», σημειώνει. Κατά τη γνώμη του, το μεγαλύτερο πρόβλημα έγκειται στο ότι η βραχυχρόνια μίσθωση δεν έχει υπαχθεί σε ρυθμιστικό πλαίσιο. «Με αποτέλεσμα», επισημαίνει, «οι περισσότεροι να κατευθύνονται στο εύκολο κέρδος από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο, όταν ένας εκπαιδευτικός ή ένας δημόσιος λειτουργός έχει ανάγκη από σπίτι για 12 μήνες». Δύο πράγματα πρέπει να γίνουν για να βελτιωθεί η κατάσταση, αναφέρει. «Πρώτον, να μπει το πλαίσιο λειτουργίας για τη βραχυχρόνια μίσθωση, το οποίο η κυβέρνηση έχει υποσχεθεί για την επόμενη θητεία της», τονίζει ο κ. Τάσιος. Το δεύτερο αφορά τα τοπικά χωρικά σχέδια της χώρας – «να δούμε τους οικισμούς δηλαδή, ούτως ώστε να έχουμε συγκεκριμένες προϋποθέσεις και προδιαγραφές για μόνιμη κατοικία», δηλώνει. Οσον αφορά την παραχώρηση δωματίων ξενοδοχείων, έναντι κάποιου χρηματικού ποσού, σε εκπαιδευτικούς για 1-2 μήνες, λέει ότι δεν μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο. «Δεν μπορούν να το κάνουν αυτό οι ξενοδόχοι όταν έχουν συμβόλαια με τουριστικά γραφεία από 150 έως 190 ημέρες», εξηγεί στην «Κ». «Τα ξενοδοχεία», λέει ο κ. Τάσιος, «δεν είναι για να μένει κάποιος μακροπρόθεσμα – είναι για να μένεις λίγες ημέρες».
«Δεμένα τα χέρια» του υπουργείου, χωρίς κονδύλια ή θεσμικό πλαίσιο
Το υπουργείο Παιδείας, όπως ανέφερε χθες στην «Κ» υψηλόβαθμο στέλεχός του, λειτουργεί συμπληρωματικά στην προσπάθεια να βρουν σπίτι για όλη τη χρονιά οι εκπαιδευτικοί που τοποθετούνται σε σχολικές μονάδες τουριστικών περιοχών, καθώς το σχετικό βάρος πέφτει στην τοπική αυτοδιοίκηση. Χαρακτηριστικά, καθώς το πρόβλημα ξεκινάει να παρουσιάζεται κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς, ο εκπαιδευτικός διοικητικός μηχανισμός ενημερώνει τους δήμους για τις ανάγκες με βάση τον αριθμό των διορισμών και προσλήψεων σε κάθε περιοχή, ωστόσο το ίδιο δεν διαθέτει το θεσμικό πλαίσιο, αλλά ούτε και τα κονδύλια για να προσφέρει στέγη σε νηπιαγωγούς, δασκάλους και καθηγητές.
Παράλληλα, τα προηγούμενα χρόνια ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας Αλέξανδρος Κόπτσης επικοινωνούσε κατά την έναρξη της σχολικής χρονιάς με τους δήμους των νησιών που υπήρχε πρόβλημα για την εξεύρεση λύσης, καθώς το πρόβλημα έχει δύο εκφάνσεις για το υπουργείο Παιδείας.
Η πρώτη σχετίζεται με τη διαμονή των εκπαιδευτικών που αποδέχθηκαν τη θέση στο νησί και η δεύτερη με την άρνηση –συμβαίνει συχνά– των εκπαιδευτικών να δεχθούν θέσεις σε νησιά, ιδίως εκεί που γνωρίζουν πως οι τιμές των ενοικίων είναι πολύ υψηλές. Αυτό λειτουργεί υπό τη μορφή του ντόμινο, αφού το υπουργείο αναγκάζεται να καλύψει τις κενές θέσεις σε επόμενη φάση.
Βεβαίως, η δυνατότητα του υπουργείου Παιδείας να παρέμβει, με το παρόν νομοθετικό πλαίσιο, περιορίζεται ακόμη περισσότερο στην περίπτωση που ιδιοκτήτες ζητούν η σύμβαση ενοικίασης των σπιτιών να λήγει πριν από το τέλος της σχολικής χρονιάς.
Ο εκπαιδευτικός διοικητικός μηχανισμός ενημερώνει τους δήμους για τις ανάγκες με βάση τον αριθμό διορισμών και προσλήψεων σε κάθε περιοχή.
Από την πλευρά τους, οι εκπαιδευτικές ομοσπονδίες ζητούν ακόμη και νομοθετική ρύθμιση ώστε να εξασφαλιστεί η παραμονή εκπαιδευτικών των νησιωτικών περιοχών, ακόμη και με τη μίσθωση του απαραίτητου αριθμού τουριστικών καταλυμάτων.
Το πρόβλημα είναι ευρύτερο για την κυβέρνηση. «Πρόκειται για ένα πρόβλημα που δεν αφορά μόνον τους εκπαιδευτικούς, αφορά και τους γιατρούς, ίσως και άλλες ειδικότητες σε αντίστοιχες περιοχές», δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γιάννης Οικονόμου στις 12 Σεπτεμβρίου 2022, προσθέτοντας ότι «οφείλουμε να βρούμε τρόπους αντιμετώπισης του προβλήματος αυτού, σε συνδυασμό και με τις τοπικές κοινωνίες και με την Τοπική Αυτοδιοίκηση, ενδεχομένως και μέσα στο πλαίσιο της πολιτικής για τη στέγη, ενδεχομένως και με άλλους τρόπους και πρωτοβουλίες που πρέπει να αναληφθούν».
Η προεδρία της κυβέρνησης έχει εκπονήσει πακέτο κινήτρων για δημοσίους υπαλλήλους –εκπαιδευτικούς, γιατρούς, Σώματα Ασφαλείας– ώστε να μένουν στα νησιά, οι δημοσιονομικές επιπτώσεις του οποίου αναμένεται να αξιολογηθούν από το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους.
Τα κίνητρα για τους εκπαιδευτικούς και τους υγειονομικούς, οι οποίοι καλούνται να σηκώσουν το μεγαλύτερο βάρος λόγω της σημασίας του λειτουργήματός τους, κινούνται με στόχο την οικονομική τους υποστήριξη, τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας και την ενίσχυση του επαγγελματικού προφίλ τους.