Είναι ένα πρόβλημα που τείνει να γίνει «κλασικό». Το συζητάμε πολύ, συνήθως στην αρχή του καλοκαιριού, όμως η κατάσταση παραμένει σταθερά κακή. Ο λόγος για τα θαλάσσια ατυχήματα στην Ελλάδα, μια χώρα με «θηριώδη» ακτογραμμή μήκους 13.676 χιλιομέτρων.
Τα στατιστικά στοιχεία για το 2022 είναι για άλλη μια φορά αρνητικά. Σύμφωνα με την έκθεση του Παρατηρητηρίου Ατυχημάτων του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Safe Water Sports, το 2022 καταγράφηκαν 386 θανάσιμα ατυχήματα – 379 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη θάλασσα, ενώ οι υπόλοιποι 7 στα εσωτερικά ύδατα της χώρας (λίμνες, ποτάμια, κολυμβητικές δεξαμενές κ.λπ.). Ο μέσος όρος της τελευταίας πενταετίας είναι 338 θάνατοι σε ελληνικά ύδατα, ενώ το 2019 – χρονιά που η οργάνωση θεωρεί πιο ενδεικτική για σύγκριση με το 2022, μιας και το 2020 και 2021 ίσχυαν περιορισμοί λόγω πανδημίας- οι αντίστοιχοι θάνατοι ήταν 391.
Aπό τα 386 θανάσιμα ατυχήματα που καταγράφηκαν το 2022, το 62% συνέβησαν σε περιοχές χωρίς ναυαγοσωστική κάλυψη ή εκτός του ωραρίου των ναυαγοσωστών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, το ποσοστό της ναυαγοσωστικής κάλυψης έφτασε πέρυσι το 89%. Εύλογα λοιπόν προκύπτει το ερώτημα, πού οφείλεται ο σταθερά υψηλός αριθμός θαλάσσιων ατυχημάτων;
Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Πασχαλάκη, πρόεδρο της Safe Water Sports, το θέμα είναι πολυπαραγοντικό και απαιτεί λύσεις σε πολλά επίπεδα.
«Στην αρχή της καλοκαιρινής σεζόν η κάλυψη είναι στο 60%».
Όσον αφορά τη ναυαγοσωστική κάλυψη, η οποία είναι αρμοδιότητα των δήμων, ο κ. Πασχαλάκης σημειώνει πως «πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πως το ποσοστό φτάνει στο 89% στις αρχές του Αυγούστου ή και αργότερα. Στην αρχή της καλοκαιρινής σεζόν η ναυαγοσωστική κάλυψη είναι στο 60% με το ποσοστό να ανεβαίνει σταδιακά κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού. Άρα, η έγκαιρη επάνδρωση με ναυαγοσώστες εκ μέρους των δήμων, παραμένει προβληματική, ενώ είναι εξαιρετικά σημαντική και άκρως απαραίτητη στην προσπάθεια να μειώσουμε τα θαλάσσια ατυχήματα. Υπάρχουν μάλιστα περιοχές, που μένουν εδώ και πολλά χρόνια ακάλυπτες».
Υψηλό κόστος, άγονοι διαγωνισμοί
Οι δήμαρχοι από πλευράς τους παραθέτουν μια σειρά από λόγους που η επάνδρωση αυτή είναι όντως προβληματική, όπως παραδέχονται και οι ίδιοι. Τα προβλήματα κατά τους ίδιους ξεκίνησαν το 2020, όταν το Προεδρικό Διάταγμα 71 αυστηροποίησε το πλαίσιο της ναυαγοσωστικής κάλυψης στις παραλίες.
Ανάμεσα στα νέα μέτρα που προβλέφθηκαν ήταν η μείωση της απόστασης μεταξύ δύο ναυαγοσωστικών σταθμών από τα 200 στα 300 μέτρα. Προστέθηκαν επίσης επόπτες, ενώ αυξήθηκε και ο απαραίτητος, συνοδεύον εξοπλισμός των ναυαγοσωστών, ο οποίος περιλαμβάνει λέμβους, jet ski κ.α. Παράλληλα, πολλαπλασιάστηκαν οι παραλίες που κρίνονται ως «πολυσύχναστες» και άρα απαιτούν ύπαρξη ναυαγοσωστών.
Για τους δημάρχους, οι νέες ρυθμίσεις σε συνδυασμό με τη μεγάλη αύξηση των κρινόμενων ως «πολυσύχναστων» παραλιών είναι υπερβολικές, όταν το υπουργείο Ναυτιλίας καλύπτει περίπου το 35% του συνολικού κόστους, με το υπόλοιπο, εξαιρετικά υψηλό, κατά τους ίδιους, ποσό, να μετακυλίεται στους «στρεσαρισμένους» προϋπολογισμούς των Ο.Τ.Α.
«Mετά από έναν πνιγμό στην Νότια Κέρκυρα, ο εισαγγελέας άσκησε ποινική δίωξη στον δήμαρχο».
Ο Δημήτρης Παπαστεργίου, πρόεδρος της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας, λέει στην «Κ» ότι βασικός λόγος για τον οποίο το κόστος είναι τόσο υψηλό είναι ότι «οι ιδιωτικές εταιρείες που παρέχουν αυτές τις υπηρεσίες, δίνουν συνεννοημένα, υψηλές τιμές». Αυτός ωστόσο δεν είναι ο μόνος παράγοντας. «Η πανδημία κατά τη διάρκεια της οποίας οι σχολές ναυαγοσωστών λειτουργούσαν με εμπόδια, οδήγησε και σε έλλειψη ανθρώπινου δυναμικού», προσθέτει ο κ. Παπαστεργίου. «Ειδικά στις περιοχές όπου τα ενοίκια είναι πολύ ακριβά, οι ναυαγοσώστες δεν πηγαίνουν για να εργαστούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Κέρκυρα, όπου πέρυσι το καλοκαίρι κανείς από τους τρεις δήμους της, παρόλο που είχε κινήσει τις διαδικασίες και τους διαγωνισμούς, δεν επανδρώθηκε με ναυαγοσώστες. Το αποτέλεσμα ήταν μετά από έναν πνιγμό στο νησί, ο εισαγγελέας να ασκήσει ποινική δίωξη στον δήμαρχο Νότιας Κέρκυρας, όπου συνέβη το τραγικό γεγονός».
Ο Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, δήμαρχος Βάρης – Βούλας – Βουλιαγμένης αναφέρει με τη σειρά του πως πολλές φορές, οι εν λόγω διαγωνισμοί βγαίνουν άγονοι. Το αποτέλεσμα ήταν πέρυσι 30 δήμοι να βρεθούν αντιμέτωποι με μεγάλα διοικητικά πρόστιμα -ύψους ως και 300.000 ευρώ . Τελικά, πολλά από αυτά διαγράφηκαν όταν η ΚΕΔΕ εξήγησε στα αρμόδια υπουργεία γιατί έμειναν παραλίες ακάλυπτες ή μερικώς επανδρωμένες.
Σύμφωνα με τον κ. Κωνσταντέλλο, η ΚΕΔΕ έχει ήδη αποστείλει τρεις φορές τις σχετικές παρατηρήσεις της στο υπουργείο Ναυτιλίας. «Τον περασμένο Οκτώβριο, αποφασίστηκε να συγκροτηθεί μια επιτροπή, με εκπροσώπους των υπουργείων Εσωτερικών και Ναυτιλίας, αλλά και της ΚΕΔΕ, την οποία εκπροσώπησα εγώ, για να επανεξεταστεί το Προεδρικό Διάταγμα. Η επιτροπή δεν συναντήθηκε ποτέ».
«Χρειάζεται αληθινή βούληση εφαρμογής από τους δήμους»
Ο κ. Πασχαλάκης, ο οποίος έχει αφιερωθεί με όλη του τη ψύχη στη μείωση των θανάτων στη θάλασσα, μιας και ο ίδιος έχασε με τραγικό τρόπο το παιδί του σε ένα τέτοιο ατύχημα το 2014, συμφωνεί με ένα μέρος των παραπάνω παρατηρήσεων. Τονίζει όμως ότι και οι δήμοι έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης.
«Πολλοί αποφεύγουν εδώ και χρόνια την υιοθέτηση των προβλεπόμενων, παρότι έχουν έσοδα από τη χρήση των παραλιών»
Όπως σημειώνει, τα δυο πρώτα χρόνια εφαρμογής του νέου Π.Δ., η επιχορήγηση από την πολιτεία προς τους δήμους ήταν 7 εκ. ευρώ, ενώ φέτος ανέβηκε στα 10 εκ. ευρώ για τους 129 δήμους που πρέπει να εφαρμόζουν τα μέτρα ναυαγοσωστικής κάλυψης. «Του χρόνου, αυτό το ποσό θα αυξηθεί περαιτέρω» σημειώνει ο ίδιος, αναφέροντας πως «πολλοί δήμοι αποφεύγουν εδώ και χρόνια “με σύστημα” την υιοθέτηση των προβλεπόμενων, παρότι έχουν έσοδα από τη χρήση των παραλιών».
«Το ότι οι σχολές είναι ιδιωτικές εταιρείες με στόχο το κέρδος, είναι μια πραγματικότητα, την οποία άλλωστε βλέπουμε συχνά να επαναλαμβάνεται στη χώρα μας με τους ανάδοχους δημόσιων έργων. Αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να τις εξετάσουμε, χρειάζεται όμως και αληθινή βούληση εφαρμογής του Π.Δ. από τους δήμους», καταλήγει ο ίδιος.
Διαδικασίες ανάθεσης στο παρά πέντε
Μόλις 12 υπογεγραμμένες συμβάσεις σε σύνολο 129 δήμων
Τη δική του άποψη για το θέμα παραθέτει μιλώντας στην «Κ» και ο Μάριος Μυρωνάκης, Πρόεδρος της «Ένωσης Σχολών Ναυαγοσωστικής Ελλάδας». Ο ίδιος τονίζει πως η έγκαιρη επάνδρωση με ναυαγοσώστες παραμένει προβληματική, διότι το 70 % των δήμων εκκινούν τις διαδικασίες ανάθεσης της ναυαγοσωστικής κάλυψης από τα μέσα Μαΐου και μετά, γνωρίζοντας ότι οι χρόνοι δεν μπορούν να «βγουν» μέχρι τα τέλη Ιουνίου ή και αργότερα. «Είναι ενδεικτικό πως οι υπογεγραμμένες συμβάσεις αυτή τη στιγμή με δήμους ώστε να ξεκινήσει η κάλυψη από την 1η Ιουνίου 2023 είναι μόλις 12 σε σύνολο 129 δήμων. Όσο για το μεγάλο κόστος που επικαλούνται οι δήμοι ότι προκάλεσε το νέο Π.Δ., χρηματοδοτείται σε σημαντικό μέρος από την πολιτεία. Και παρόλα τα προβλήματα που δημιούργησε η πανδημία, απο τις ναυαγοσωστικές σχολές έχουν αποφοιτήσει τα τελευταία δύο χρόνια 3.000 και πλέον επαγγελματίες ναυαγοσώστες. Δυστυχώς, πολλοί εξ’ αυτών, λόγω των καθυστερήσεων των δήμων, απορροφώνται τελικά στην εργασία των ξενοδοχείων, ως ναυαγοσώστες πισίνας» καταλήγει ο κ. Μυρωνάκης.
Βαρύνουσα η έλλειψη κολυμβητικής παιδείας
Η παραπάνω κατάσταση, η οποία έχει ως αποτέλεσμα να μην υιοθετούνται πλήρως όλα όσα προβλέπονται για την ασφάλεια των κολυμβητών, είναι η μια πλευρά του ζητήματος.
«Οι ναυαγοσώστες δεν είναι οι μόνοι που μπορούν να σώσουν τους ανθρώπους. Είναι ένα μέτρο από τα πολλά» εξηγεί ο κ. Πασχαλάκης και προσθέτει: «Πολλοί θάνατοι συμβαίνουν εκτός ωρών ναυαγοσωστικής κάλυψης, συνήθως τις πρώτες πρωινές ώρες, όπου προτιμούν να κολυμπούν οι μεγαλύτερης ηλικίας άνθρωποι. H κάλυψη των παραλιών διαρκεί πλέον 8 ώρες, από τις 10:00 μέχρι τις 18:00. Δεν είναι εφικτό όπως καταλαβαίνετε να καλύπτονται με ναυαγοσώστες οι παραλίες 24 ώρες το 24ώρο».
Είναι ενδεικτικό, πως από τα 379 θανάσιμα ατυχήματα τo 2022, τα 292 αφορούσαν άτομα άνω των 60 ετών (ποσοστό 77%). Αξιοσημείωτο είναι και το γεγονός ότι το χρονικό διάστημα μεταξύ 08:00-10:00 είναι αυτό κατά το οποίο καταγράφονται τα περισσότερα περιστατικά θανάσιμων ατυχημάτων.
«Είναι λοιπόν νευραλγικής σημασίας να καλλιεργήσουμε στους πιο μεγάλους σε ηλικία ανθρώπους την αντίληψη, την κουλτούρα και τη συνείδηση πως είναι επικίνδυνο να πηγαίνουν για μπάνιο μόνοι τους, στις 07.00, σε παραλίες που δεν έχουν ναυαγοσώστες. Αν ζαλιστούν, είναι πάρα πολύ πιθανό να πνιγούν, αν δεν είναι κάποιος εκεί να τους βοηθήσει» σημειώνει εμφαντικά ο κ. Πασχαλάκης.
Όπως σημειώνει, οι παραλίες στις οποίες υπάρχει παρουσία κολυμβητών φτάνουν στην Ελλάδα τις 3.500 περίπου, ενώ αυτές που επανδρώνονται με ναυαγοσώστες είναι περίπου 550.
Μάλιστα, η εκπαίδευση και η καλλιέργεια της ασφαλούς κολύμβησης, πρέπει να ξεκινούν από την παιδική ηλικία ήδη, κάτι το οποίο επίσης απουσιάζει σε σημαντικό βαθμό στη χώρα μας, σύμφωνα με τον κ. Πασχαλάκη.
Όπως υπογραμμίζει: «H Safe Water Sports κάνει ό,τι μπορεί για αυτή την καλλιέργεια, μέσα απόενημερωτικές καμπάνιες και επισκέψεις σε ΚΑΠΗ και σε σχολεία. Όμως, ένα πολύ ουσιαστικό εργαλείο, το οποίο ανακοίνωσε πως θα βάλει σε εφαρμογή πριν από ένα χρόνο το υπουργείο Παιδείας, το μάθημα της κολύμβησης δηλαδή στα παιδιά της Γ’ και Δ’ δημοτικού σε συνεργασία με τους ΟΤΑ, εφαρμόστηκε σε ελάχιστα σχολεία».