Της Τάνιας Γεωργιοπούλου
Την επανεκκίνηση του πρότζεκτ «μητροπολιτικό πάρκο» στον Φαληρικό Ορμο σηματοδοτεί η υπογραφή της απόφασης ένταξης και χρηματοδότησης του έργου από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Συγκεκριμένα, χθες υπογράφηκε από την αρμόδια Ευρωπαία επίτροπο Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων, Ελίζα Φερέιρα, η ένταξη στο νέο ευρωπαϊκό πρόγραμμα Bauhaus του έργου της κατασκευής μητροπολιτικού πάρκου έκτασης 541 στρεμμάτων στον Φαληρικό Ορμο. Η χρηματοδότηση που έχει εγκριθεί φτάνει τα 370 εκατ. ευρώ, ενώ όπως αναφέρουν πηγές της Περιφέρειας Αττικής η δημοπράτηση του έργου αναμένεται να γίνει έως το τέλος του 2024 ή το αργότερο τον Ιανουάριο του νέου έτους, σε περίπτωση που χρειαστούν τεχνικές διορθώσεις. Στόχος είναι να έχει ξεκινήσει η λειτουργία του πάρκου έως το τέλος του 2028.
Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόκειται για έργο το οποίο είχε εγκριθεί από το Περιφερειακό Συμβούλιο του 2016 (περιφερειάρχης Ρένα Δούρου), ωστόσο οκτώ χρόνια αργότερα δεν έχει υλοποιηθεί. Ο περιφερειάρχης Αττικής Νίκος Χαρδαλιάς απέδωσε σαφώς την ευθύνη για τη μη υλοποίηση του έργου στους προκατόχους του, που όπως φαίνεται δεν ήταν μέσα στις προτεραιότητές τους. Ο ίδιος, αντιθέτως, σημείωσε ότι άμεσα ανέλαβε πρωτοβουλία για να επανασυσταθούν ομάδες διαπραγμάτευσης με τα κοινοτικά όργανα, αλλά και για την εκ νέου ενεργοποίηση των τεχνικών συμβούλων του έργου, προκειμένου να προταθούν τεκμηριωμένες λύσεις επί των παρατηρήσεων που είχαν τεθεί από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε προηγούμενες φάσεις.
Ο ιδιωτικός τομέας
«Πριν από δέκα μήνες παραλάβαμε ένα έργο που βρισκόταν στο όριο της απένταξης, έπειτα από πολύχρονες καθυστερήσεις και παλινωδίες, που οφείλονται στους χειρισμούς των προηγούμενων διοικήσεων», τόνισε ο κ. Χαρδαλιάς αμέσως μετά την ανακοίνωση της υπογραφής της απόφασης για την ένταξη του έργου. H επίτροπος Συνοχής και Μεταρρυθμίσεων, Ελίζα Φερέιρα, αναφέρθηκε στο πάρκο ως «ένα νέο σημαντικό τοπόσημο στην Αττική», εστίασε όμως και στον σχεδιασμό ώστε να μπορέσει να επιβιώσει και να συντηρηθεί μετά τη δημιουργία του.
Οπως αναφέρθηκε –χωρίς ωστόσο να δοθούν περισσότερες λεπτομέρειες– προωθείται ένα μοντέλο συνεργασίας με τον ιδιωτικό τομέα «με την ανάδειξη ενός μεγάλου παρόχου υπηρεσιών (global operator), ο οποίος θα αναλάβει την αξιοποίηση των εγκεκριμένων εμπορικών χρήσεων του πάρκου και ταυτόχρονα θα καλύπτει τις υποχρεώσεις συντήρησης και λειτουργίας του για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα».
Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις της περιφέρειας, το 75% της συνολικής έκτασης του πάρκου, δηλαδή 343 στρέμματα, θα καλυφθούν με πράσινο, «μικρά και μεγάλα δέντρα αλλά και άλλα φυτά». Στις ανακοινώσεις της Περιφέρειας Αττικής αναφέρεται συγκεκριμένα ότι στο νέο πάρκο θα φυτευτούν 2.900 δέντρα. Ενα από τα βασικά χαρακτηριστικά του πάρκου θα είναι η εξασφάλιση ευνοϊκών μικροκλιματικών συνθηκών και σκίασης, έτσι ώστε να είναι επισκέψιμο και να ενταχθεί στη ζωή των κατοίκων των γύρω περιοχών, αλλά και ολόκληρης της Αττικής.
Ο χώρος θα σχεδιαστεί ώστε να είναι προσβάσιμος σε πεζούς, ποδηλάτες και ΑμεΑ. Στο υπόλοιπο 25% της επιφανείας του πάρκου προβλέπεται η δημιουργία εγκαταστάσεων για αθλητικές δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα γήπεδα ποδοσφαίρου, πολυχώρος άθλησης αλλά και δημιουργία κολυμβητηρίων. Επιπλέον σχεδιάζεται η δημιουργία θερινού κινηματογράφου, αλλά και χώρων για τη διοργάνωση υπαίθριων εκδηλώσεων. Στο πάρκο θα δημιουργηθούν επίσης χώροι για την απασχόληση των παιδιών, όπως θεματικές παιδικές χαρές, χώροι παιχνιδιών και 3D κατασκευών, παιχνίδι με την άμμο κ.ά.
Επί 60 χρόνια τα σχέδια μένουν στα χαρτιά
Του Γιώργου Λιάλιου
Σε βάθος 60 ετών φτάνει το αίτημα για την ανάπλαση του Φαληρικού Ορμου. Από τον πρώτο διαγωνισμό το 1965 έως το 2016 το κοινό χαρακτηριστικό όλων ήταν ότι ποτέ δεν έφθαναν στην υλοποίηση. Μάλιστα η περιοχή «γλίτωσε» από τη μετατροπή της σε λιμάνι, κάτι που θα άλλαζε οριστικά τον χαρακτήρα της, μόλις πριν από μια δεκαετία.
Ο πρώτος διαγωνισμός για την πολεοδομική οργάνωση του Φαληρικού Ορμου πραγματοποιήθηκε το 1965, με επισπεύδουσα αρχή τον ΕΟΤ. Στόχος ήταν να οργανωθεί η τουριστική αξιοποίηση του φαληρικού μετώπου, αλλά και να αντιμετωπιστούν τα έντονα περιβαλλοντικά του προβλήματα, κυρίως η ρύπανση της ακτής από βιομηχανικά και αστικά λύματα. Μάλιστα, το σχέδιο περιελάμβανε και την κατασκευή δύο ξενοδοχείων δίπλα στη θάλασσα, τα οποία δεν υλοποιήθηκαν ποτέ.
Αυτό που κατασκευάστηκε ως μέσο ανάδειξης του παραλιακού μετώπου της Αθήνας ήταν η νέα, υπερυψωμένη, παραλιακή λεωφόρος. Εκτοτε η λεωφόρος Ποσειδώνος λειτούργησε ως «φράγμα» ανάμεσα στις παρακείμενες περιοχές κατοικίας και στην ακτή, κόβοντας την επαφή τους με τη θάλασσα. Παράλληλα προκάλεσε οξύτατα προβλήματα με πλημμύρες, ιδίως στις Τζιτζιφιές, καθώς το νερό δεν έβρισκε διέξοδο στη θάλασσα και «εγκλωβιζόταν» προκαλώντας μεγάλες ζημιές σε κατοικίες και υποδομές. Ακολούθησαν εκτεταμένες επιχωματώσεις κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, έργα που ξεκίνησαν το 1968 και ολοκληρώθηκαν το 1972 με την κατασκευή της τεχνητής κοίτης του Κηφισού.
Το 1981-1985, όταν κατασκευάστηκε το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, η κατάσταση του παραλιακού μετώπου ήταν ήδη κακή λόγω των λυμάτων που «κατέβαζαν» ο Κηφισός και ο Ιλισός και της μετατροπής του χώρου σε «άτυπη» χωματερή. Η κατάσταση παρέμεινε αμετάβλητη μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’90, όταν η περιοχή εντάσσεται στον Ολυμπιακό σχεδιασμό. Το 2002 ο σχεδιασμός οριστικοποιείται με ειδικό σχέδιο (ΕΣΟΑΠ), ωστόσο ελλείψει χρόνου το έργο χωρίζεται σε δύο φάσεις: στην κατασκευή των γηπέδων μπιτς βόλεϊ, χάντμπολ και τάε κβον ντο και σε… όσα δεν επρόκειτο ποτέ να υλοποιηθούν, ανάμεσα στα οποία και η δημιουργία πάρκου. Μάλιστα έναν χρόνο πριν από τους Αγώνες εγκρίθηκε (με τον ν. 3105/2003) η ανέγερση ενυδρείου 17.000 τ.μ. και πέντε εστιατορίων των 300 τ.μ., που επίσης δεν κατασκευάστηκαν ποτέ.
Το 2003 είχε εγκριθεί η δημιουργία ενυδρείου, ενώ πριν από μία δεκαετία η περιοχή προοριζόταν για λιμένα κρουαζιέρας.
Μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες προωθείται σχέδιο δημιουργίας οικολογικού πάρκου στον όρμο, το οποίο μένει «στα χαρτιά». Η περιοχή, επίσης, «αλλάζει χέρια»: από τα «Ολυμπιακά Ακίνητα Α.Ε.» στα «Ελληνικά Τουριστικά Ακίνητα» (ΕΤΑ), στο «Παράκτιο Μέτωπο Α.Ε.» και μετά ξανά στην «Εταιρεία Ακινήτων Δημοσίου» (ΕΤΑΔ).
Η κατασκευή του Κέντρου Πολιτισμού από το Ιδρυμα Νιάρχου δίπλα στο θαλάσσιο μέτωπο της Καλλιθέας λειτουργεί σαν κινητήρια δύναμη – μάλιστα με παρέμβαση του ιδρύματος «μπλοκάρεται» σχέδιο μετατροπής του Φαληρικού Ορμου σε λιμένα κρουαζιέρας, το οποίο προωθούσε το υπουργείο Ανάπτυξης. Ο Ρέντσο Πιάνο αναλαμβάνει τον ανασχεδιασμό του όρμου, που εξειδικεύεται και οδηγεί στην έκδοση προεδρικού διατάγματος το 2013. Η υπόθεση όμως παρέμεινε νεκρή μέχρι το 2016, όταν η έκταση παραχωρείται κατά χρήση στην Περιφέρεια Αττικής, η οποία αναλαμβάνει να ξεκινήσει την ανάπλαση και με δικούς της πόρους δημοπρατεί την πρώτη φάση των έργων.
Τα έργα ανέλαβε μισοτιμής (με έκπτωση 53,5%) η ΑΚΤΩΡ και όπως ήταν επόμενο ακολούθησαν μεγάλες καθυστερήσεις και η υπογραφή συμπληρωματικών συμβάσεων.
Με την αλλαγή ηγεσίας στην Περιφέρεια το 2020, αντί να προωθηθεί ο διαγωνισμός της β΄ φάσης, το έργο «εξαφανίζεται» με διάφορες προφάσεις, για να επανεμφανιστεί το 2023 μετά τη νέα αλλαγή σκυτάλης στην Περιφέρεια.