Θρησκευτικός «ψυχρός πόλεμος», με ενδεχόμενες προεκτάσεις, δείχνει να ξεσπάει στις σχέσεις των ορθόδοξων Εκκλησιών Ελλάδας και Ρωσίας με αφορμή την ουκρανική κρίση. Η απόφαση του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερώνυμου να αναβάλει την προγραμματισμένη για το επόμενο διάστημα επίσκεψή του στη Μόσχα εξελήφθη από ρωσικής πλευράς ως ενέργεια κινούμενη στο πνεύμα των κυρώσεων της Δύσης κατά της Ρωσίας, για την εμπλοκή στην Ουκρανία. Ετσι, αντίδραση υπήρξε άμεση: ο πανίσχυρος Πατριάρχης Μόσχας και Πασών των Ρωσιών, κ. Κύριλλος, ματαίωσε την παρουσία του στην καθιερωμένη δεξίωση της ελληνικής πρεσβείας, που παρατίθεται με αφορμή την Κυριακή της Ορθοδοξίας και στην οποία παραδοσιακά παρευρισκόταν ο Ρώσος ποιμενάρχης.
Διπλωματική πηγή στη ρωσική πρωτεύουσα επιβεβαίωσε την απουσία του κ. Κύριλλου από την εκδήλωση και πλέον το ερώτημα είναι εάν οι κυρώσεις από ρωσικής πλευράς περιοριστούν στην απουσία από τη δεξίωση ή επεκταθούν και σε άλλους τομείς, όπως π.χ. ο θρησκευτικός τουρισμός, τον οποίο η ρωσική Εκκλησία έχει μετατρέψει σε βιομηχανία, με την Ελλάδα να αποτελεί έναν από τους υψηλούς προορισμούς.
Επισήμως η Αρχιεπισκοπή Αθηνών φέρεται να ενημέρωσε την «αδερφή» εκκλησία της Ρωσίας ότι ο προκαθήμενός της δεν θα πάει λόγω «βεβαρημένου προγράμματος», όμως διάχυτη είναι η υποψία στους ρωσικούς εκκλησιαστικούς κύκλους περί «δακτύλου» του Φαναρίου. Και εδώ φαίνεται να ανοίγουν πληγές του πρόσφατου παρελθόντος, όταν με αφορμή και πάλι την Ουκρανία, οι σχέσεις Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως και Μόσχας είχαν περιπέσει περίπου σε θερμοκρασία Σιβηρίας.
Μετά τη δημιουργία ανεξάρτητου ουκρανικού κράτους και επί προεδρίας του φιλοευρωπαίου Βίκτορ Γιούσενκο, υπήρξε διάσπαση στην Εκκλησία της Ουκρανίας και δημιουργία δύο πόλων: Του «ανεξάρτητου εθνικού» υπό τον μητροπολίτη Φιλάρετο, που στήριζε ο Γιούσενκο, καθώς επεδίωκε απεξάρτηση σε όλα -και στην Εκκλησία- από τη Μόσχα. Και του φιλορωσικού, του οποίου ηγείτο ο μητροπολίτης Βλαδίμηρος, πιστός στο Πατριαρχείο Μόσχας. Κάπου σε αυτήν την ενδοουκρανική εκκλησιαστική διαμάχη και με αφορμή βλέψεις του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως για έλεγχο κάποιων Σταυροπηγιακών μοναστηριών, η ρωσική πλευρά αισθάνθηκε ότι το Φανάρι επιχειρεί να εμπλακεί -είχε υπάρξει ανάλογο προηγούμενο στην Εσθονία, πατρίδα του τότε Πατριάρχη Αλεξίου- στα «χωράφια» της με αποτέλεσμα να επικρατήσει ψυχρότητα στις μεταξύ τους σχέσεις. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, και σε συνδυασμό με προσεκτικότερες κινήσεις της Κωνσταντινούπολης, εξομαλύνθηκαν.
Τώρα μαζί με το εθνοτικό στην Ουκρανία φουντώνει και το εκκλησιαστικό. Ο «σχισματικός» για τη Μόσχα Φιλάρετος εθεάθη να κινείται με άνεση στην πλατεία Μαϊντάν και να «ευλογεί» τους διαδηλωτές, εμψυχώνοντάς τους κατά του Γιανουκόβιτς και γενικότερα δείχνει να συντάσσεται με τη νέα πραγματικότητα. Η Μόσχα από την πλευρά της προχώρησε στην αντικατάσταση του σοβαρά άρρωστου Βλαδίμηρου με τοποτηρητή και ενεργοποιείται διακριτικά, ώστε να μην αφήσει ζωτικό χώρο στον Φιλάρετο. Το εκκλησιαστικό παιχνίδι, επομένως, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη παράλληλα με το πολιτικό. Η απόφαση του κ. Ιερώνυμου να μην πάει στη Μόσχα, θεωρήθηκε από τους Ρώσους ως έμμεση εμπλοκή του Φαναρίου, ρίχνοντας σκιά στις σχέσεις όχι μόνο με την Εκκλησία της Ελλάδας, αλλά και με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, καθώς μάλιστα είχε προηγηθεί επιστολή του κ. Βαρθολομαίου προς την Ιερά Κοινότητα του Αγίου Ορους με την οποία έθετε «πλαφόν» 10% στην εγκαταβίωση αλλοδαπών μοναχών -στην πλειοψηφία τους οι ενδιαφερόμενοι είναι Ρώσοι- στον Αθω.