Το έβλεπες στα πρόσωπά τους όταν σημείωναν με επιμέλεια στα σημειωματάριά τους – κάποιοι στα tablets τους. Το έβλεπες στα σύννεφα καπνού πάνω από τα κεφάλια τους όταν έτρεχαν έξω για ένα γρήγορο τσιγάρο πριν ξαναχωθούν σε κάποιο από τα workshops και στο θαρραλέο βήμα τους βγαίνοντας στο τέλος της ημέρας στην ψύχρα της Βασιλίσσης Σοφίας. Ποιος ξέρει πόσοι από αυτούς θα κάνουν τελικά στη ζωή τους το μεγάλο βήμα, πόσοι θα κυνηγήσουν και θα αρπάξουν το φτερό που θυμίζει τώρα η ιδέα τους, θα τη μεταμορφώσουν σιγά σιγά σε business plan και θα τη δουν να υλοποιείται. Αν πάντως το ζητούμενο είναι η έμπνευση, από αυτήν άλλο τίποτα το τελευταίο τριήμερο στο συνεδριακό κέντρο του Μεγάρου Μουσικής.
Στα συνολικά 37 πάνελ που οργανώθηκαν από την Παρασκευή έως το βράδυ της Κυριακής στο Πανόραμα Επιχειρηματικότητας 2014, περισσότεροι από 160 εισηγητές, από start-up και καταξιωμένους επιχειρηματίες της Ελλάδας και του εξωτερικού, διευθύνοντες συμβούλους και ανώτατα στελέχη πολυεθνικών μέχρι ερευνητές, social media experts κ.ά. μίλησαν στους νέους για τις σύγχρονες τάσεις και τις επαγγελματικές επιλογές και προοπτικές στους κλάδους τους, για τις προσωπικές τους εμπειρίες, έδωσαν συμβουλές, άκουσαν ερωτήσεις. Κυρίως τους είπαν: «Να που γίνεται».
Στο τελευταίο, πανηγυρικό πάνελ, στην κατάμεστη αίθουσα Σκαλκώτα (περισσότεροι από 3.000 νέοι κατέκλυσαν το Μέγαρο το τριήμερο), ο διευθύνων σύμβουλος της Chipita Σπύρος Θεοδωρόπουλος ήταν κατηγορηματικός: «Είναι ψέμα ότι δεν υπάρχει χρηματοδότηση για νέες ιδέες. Τα λεφτά είναι περισσότερα από τις ιδέες. Υπάρχουν σε όλες τις τράπεζες διαθέσιμα κεφάλαια για τη χρηματοδότηση νέων επιχειρήσεων. Αρκεί ένα καλό πλάνο και ένας άνθρωπος να πείσει για την αξία τους. Πρέπει τα παιδιά να ονειρευτούν». Οπως είπε, η επιχειρηματικότητα απαιτεί κυρίως αφοσίωση. «Το να είσαι επιχειρηματίας δεν είναι μια δουλειά. Είναι τρόπος ζωής. Συνεχώς αναζητάς ευκαιρίες, ιδέες. Δεν ησυχάζεις».
Το ίδιο τόνισε και ο αντιπρόεδρος του Δ.Σ. και διευθύνων σύμβουλος της MetLife Alico κ. Δημήτρης Μαζαράκης. «Η επιχειρηματικότητα προϋποθέτει δεξιότητες και λήψη ρίσκου. Και είναι ζητούμενο και στα στελέχη. Είναι σημαντικό να είμαστε αφοσιωμένοι σε όποια θέση και αν βρισκόμαστε, να σκεφτόμαστε σαν να είμαστε εμείς ο επιχειρηματίας. Αν δεν το πονάμε, δεν θα έχει αποτέλεσμα. Τα παιδιά θα πρέπει να μη μένουν στα δεδομένα, να αμφισβητούν τα πάντα καθημερινά».
Ενα από αυτά τα δεδομένα είναι και η εχθρικότητα του ελληνικού κράτους απέναντι στις επιχειρήσεις, ιδίως τις νέες. «Ετσι είναι, αλλά τι να κάνουμε;» είπε ο κ. Θεοδωρόπουλος. «Πρέπει κάποιος να προσπεράσει και αυτό το εμπόδιο. Δεν πρόκειται να σου χαρίσει κανείς τίποτα». Μάλιστα, σύμφωνα με τον ίδιο, στη μετά το Μνημόνιο εποχή, το κράτος έγινε ακόμη λιγότερο φιλικό στο επιχειρείν. Εκτός από το φορολογικό σύστημα που δεν ευνοεί την ανάπτυξη επιχειρηματικών ιδεών και γονατίζει τις εταιρείες, τις επιχειρήσεις έπληξε και η δραματική μείωση μισθών. «Κατά τη γνώμη μου αυτό ήταν λάθος σε μια οικονομία όπου πάνω από το 80% του ΑΕΠ στηρίζεται στην κατανάλωση. Είναι από τα λάθη που θα πληρώσουμε. Χάθηκαν εισφορές, τζίρος, ΦΠΑ εξαιτίας της απότομης προσαρμογής των μισθών».
Τα τελευταία χρόνια, όμως, εν μέσω κρίσης, οι νεοφυείς επιχειρήσεις γνωρίζουν ανάπτυξη στη χώρα μας. «Πάντως, σύμφωνα με τα στοιχεία, οι περισσότερες νέες επιχειρήσεις που δημιουργούνται εξακολουθούν να είναι σουβλατζίδικα και παπουτσάδικα», σημείωσε ο κ. Πάνος Παπάζογλου, διευθύνων σύμβουλος της Ernst & Young Ελλάδας. «Νομίζω ότι το πάθημα δεν έγινε μάθημα. Αυτό το μοντέλο κατανάλωσης έχει καταρρεύσει, αυτές οι επιχειρήσεις δεν προσθέτουν αξία και, κυρίως, δεν εκμεταλλεύονται τα ταλέντα του Ελληνα». Πιο αισιόδοξος εμφανίστηκε ο κ. Θεοδωρόπουλος: «Ακόμα και μέσα από αυτού του είδους την επιχειρηματικότητα μπορούν να προκύψουν καλά πράγματα. Αλλωστε δεν έχει σημασία πού θα αποτύχεις, το θέμα είναι τι θα μάθεις από αυτό. Πάντως, τώρα έχουμε φτιάξει μια νέα επιχειρηματικότητα από ανάγκη. Οι άνθρωποι στρέφονται σε αυτήν επειδή δεν έχουν άλλη επιλογή. Ο στόχος είναι να πάμε στην επιχειρηματικότητα από επιλογή».
Με συγκίνηση έκλεισε το τριήμερο ο ιθύνων νους του Πανοράματος και αγαπημένος καθηγητής των φοιτητών του ΟΠΑ (πρώην ΑΣΟΕΕ), Ιορδάνης Λαδόπουλος. «Να βλέπεις παιδιά να κατακλύζουν τις σκάλες στις αίθουσες, να τα βλέπεις να έρχονται, να ακούν, να συνομιλούν με τους επιχειρηματίες ήρεμα και απλά, είναι πολύ ενθαρρυντικό», είπε στην «Κ». «Το υλικό είναι εδώ, οι ιδέες επίσης. Εχουμε καλά πανεπιστήμια, αλλά παρακολουθούμε τους νέους που φεύγουν έξω. Δεν τους πονάμε».