Ως βασικό κριτήριο για την αξιολόγηση των παρεχόμενων υπηρεσιών φροντίδας των νοσοκομείων αλλά και της αποδοτικότητας ή μη των διοικητών τους έχει χαρακτηριστεί από την ηγεσία του υπουργείου Υγείας ο έλεγχος των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων. Η πρόσφατη υπουργική απόφαση «μέτρα, όροι και διαδικασίες για την πρόληψη και τον έλεγχο των λοιμώξεων που συνδέονται με τη νοσηλεία των ασθενών στους χώρους παροχής υπηρεσιών Υγείας», θέτει ως προτεραιότητα για την «αξιοπιστία» του ΕΣΥ την αντιμετώπιση του φαινομένου και έρχεται ουσιαστικά να βοηθήσει σε μία προσπάθεια που έχει ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια και πέρυσι φάνηκε ότι μπορεί να αποδώσει και να βγάλει τη χώρα μας από τη «μαύρη λίστα» της Ευρώπης σε ό,τι αφορά τη μικροβιακή αντοχή στα νοσοκομεία.
Οπως ανέφερε στην «Κ» η κ. Φλώρα Κοντοπίδου, υπεύθυνη του γραφείου Μικροβιακής Αντοχής του ΚΕΕΛΠΝΟ (Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων) «τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει πολλές προσπάθειες για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, ωστόσο αυτό που έλειπε ήταν η ισχυρή πολιτική βούληση». Η πιο πρόσφατη προσπάθεια –πριν από την υπουργική απόφαση του περασμένου Φεβρουαρίου– ήταν το Εθνικό Σχέδιο Δράσης «Προκρούστης» (εκπονήθηκε Οκτώβριο 2010), για την καταγραφή του προβλήματος αλλά και την επιτήρησή του. Οργανώθηκαν κλιμάκια ειδικών που επισκέπτονταν τα νοσοκομεία με επιστημονικό και συμβουλευτικό ρόλο στους τρόπους ελέγχου των λοιμώξεων που προκαλούν τα τρία βασικά παθογόνα acinetobacter, klebsiella και pseudomona. Στο πρόγραμμα συμμετείχε το 85% των δημόσιων νοσοκομείων. Το 60%-65% των νοσοκομείων που συμμετείχαν ανέφερε θετικά κρούσματα από αυτές τις λοιμώξεις. Ειδικότερα, από τα δεδομένα επιτήρησης σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο (σχέδιο «Προκρούστης» – Ευρωπαϊκή Μελέτη Επιπολασμού Νοσοκομειακών Λοιμώξεων) στα ελληνικά νοσοκομεία το 9% των ασθενών εμφανίζει νοσοκομειακή λοίμωξη –όταν ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 6%– και το 54,7% λαμβάνει αντιβιοτικά (έναντι 31,1% που είναι ο ευρωπαϊκός μέσος όρος). Το μεγαλύτερο ποσοστό αυτών των λοιμώξεων προκαλείται από τα τρία παθογόνα. Ιδιαίτερα τα acinetobacter και klebsiella εμφανίζουν σε ποσοστό μεγαλύτερο του 50% αντοχή στα περισσότερα διαθέσιμα αντιβιοτικά. Επιπλέον, νέα στελέχη klebsiella (NDM) ανθεκτικά σχεδόν σε όλα τα αντιβιοτικά ανιχνεύονται σε συνεχώς αυξανόμενο αριθμό ελληνικών νοσοκομείων.
Θετικές ενδείξεις
Παρ’ όλα αυτά, σύμφωνα με την κ. Κοντοπίδου, η προσπάθεια που έγινε με το σχέδιο «Προκρούστης» είχε ως αποτέλεσμα το 2013, για πρώτη φορά, να ανακοπεί η ανοδική πορεία της επίπτωσης των συγκεκριμένων παθογόνων στα ελληνικά νοσοκομεία, ενώ ειδικά σε κάποια νοσοκομεία της 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας Αττικής παρατηρήθηκε ακόμα και μείωση. Επιπροσθέτως, τα τελευταία τρία έτη καταγράφεται σταδιακή μείωση της κατανάλωσης αντιβιοτικών που είχε ως αποτέλεσμα το 2012 να χάνει η Ελλάδα από την Ιταλία τον τίτλο της πρωταθλήτριας Ε.Ε. στον τομέα αυτό.
Με τη νέα υπουργική απόφαση η πολιτεία επιχειρεί να δώσει μία συνέχεια σε αυτές τις πρώτες θετικές ενδείξεις. Ετσι, η υπουργική απόφαση που περασμένου Φεβρουαρίου –προς εφαρμογή πρόσφατου νόμου– «υποχρεώνει» κάθε διοίκηση νοσοκομείου, μεταξύ άλλων, να συντάσσει σε ετήσια βάση σχέδιο δράσης με συγκεκριμένους στόχους για τον έλεγχο των λοιμώξεων, δράσεις, χρονοδιάγραμμα, πόρους υλικούς και ανθρώπινους αλλά και τιμές-στόχους για κάθε δείκτη ελέγχου λοιμώξεων. Επιπλέον, η διοίκηση του κάθε νοσοκομείου συντάσσει ετήσιο οικονομικό προϋπολογισμό και απολογισμό ειδικά για τις δράσεις που αφορούν στην πρόληψη και τον έλεγχο των λοιμώξεων. Το σχέδιο δράσης κοινοποιείται και αξιολογείται ετησίως από την αρμόδια υγειονομική περιφέρεια, ενώ για τις αποδόσεις των νοσοκομείων σε αυτόν τον τομέα ενημερώνεται τακτικά και η ηγεσία του υπουργείου Υγείας. Ενισχυμένο ρόλο κατέχουν πλέον και οι Επιτροπές Νοσοκομειακών Λοιμώξεων, οι οποίες με βάση πρότυπα που εκδίδει το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ), έχουν την ευθύνη μεταξύ άλλων να συντάξουν εσωτερικό κανονισμό λειτουργίας του νοσοκομείου για την πρόληψη και τον έλεγχο των λοιμώξεων, που αναφέρεται στη διαχείριση ασθενών, την περιγραφή αρμοδιοτήτων προσωπικού, τις διαδικασίες υγιεινής περιβάλλοντος και τροφίμων, τη χρήση των αντιβιοτικών και την εκπαίδευση προσωπικού. Σε αυτή την προσπάθεια ενεργό ρόλο λαμβάνουν και ξένοι επιστήμονες. Ομάδα Αμερικανών ειδικών σε συνεργασία με το ΚΕΕΛΠΝΟ και την ΑΕΜΥ Α.Ε. (Ανώνυμη Εταιρεία Μονάδων Υγείας), και με χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, έχει αναλάβει δράσεις σε νοσοκομεία για τον έλεγχο των λοιμώξεων.
«Οι νοσοκομειακές λοιμώξεις δεν μπορούν να “εξαφανιστούν”. Μπορεί να μειωθεί η επίπτωσή τους, αλλά δεν εξαφανίζονται ως φαινόμενο», τονίζει η κ. Καντοπίδου και προσθέτει: «Ο δικός μας στόχος είναι να μειώσουμε τη διασπορά των πολυανθεκτικών μικροβίων εντός των νοσοκομείων, αλλά και να επενδύσουμε στο μέλλον. Να φτιάξουμε τις δομές ώστε το σύστημα να μπορεί να αντιμετωπίζει αυτές τις απειλές της δημόσιας Υγείας».