Είναι τα start-ups τα νέα φωτοβολταϊκά; Η αναλογία, στην οποία προέβη την περασμένη εβδομάδα ιδρυτής διαδικτυακής εταιρείας σε δημόσια συζήτηση για την επιχειρηματικότητα, αντανακλά την ανησυχία που ακούγεται με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα τον τελευταίο καιρό στον κλάδο. Οι πιο σοβαροί παίκτες της αγοράς, παράλληλα με την υγιή δυναμική που αναπτύσσεται, βλέπουν να προσελκύονται στο υπό διαμόρφωση οικοσύστημα οργανισμοί που δεν το βοηθούν να αναπτυχθεί, αλλά ελπίζουν να το απομυζήσουν. Εχοντας οσμιστεί τα φρέσκα ευρωπαϊκά κονδύλια για τη στήριξη της επιχειρηματικής καινοτομίας, πεινασμένα κυκλώματα «συμβούλων», «μεντόρων», μεσαζόντων, με περιορισμένες έως ανύπαρκτες επιχειρηματικές περγαμηνές αλλά δεξιοτέχνες της αυτοπροβολής και της προσοδοθηρίας, έχουν παρεισφρήσει στις τάξεις του κλάδου.
Το πρόβλημα αναδεικνύεται από τη διαφορά του παραδοσιακού μοντέλου των επιδοτήσεων με το εγχείρημα των τεσσάρων venture capital funds που εστιάζουν σε τεχνολογικά start-ups, με τη στήριξη του ευρωπαϊκού προγράμμματος JEREMIE. Στα συγκεκριμένα επενδυτικά κεφάλαια, όπως εξηγεί ο Γιώργος Τζιραλής, εκ των διαχειριστών του Openfund II, ενός από αυτά, «οι χρηματοδότες είναι μέτοχοι των επιχειρήσεων στις οποίες επενδύουν και το κριτήριο της επιτυχίας είναι η απόδοση, όχι η απορρόφηση». Αυτό, σύμφωνα με τον κ. Τζιραλή, διασφαλίζει ότι το μοντέλο «παράγει αξία για την οικονομία ευρύτερα».
Την ίδια άποψη, ότι τα venture capital funds πετυχαίνουν την «ευθυγράμμιση των συμφερόντων επενδυτών και εταιρειών», που διασφαλίζει ότι τα επενδυτικά κονδύλια δεν θα εκτραπούν από τον αναπτυξιακό τους σκοπό, σημειώνει ο Λουκάς Πηλίτσης, διευθύνων σύμβουλος του Venture Capital και Private Equity του Oμίλου Πειραιώς και fund manager του PJ Tech Catalyst, ενός από τα 4 funds του JEREMIE. «Χρειάζεται προσοχή σε αυτό το πρώιμο στάδιο για τους νέους επιχειρηματίες. Υπάρχουν στην αγορά πολλά άτομα που δεν έχουν την κατάλληλη κατάρτιση για mentoring και συμβουλευτική και σκέφτονται πρωτίστως την προσωπική τους προβολή», σημειώνει στην «Κ» ο κ. Πηλίτσης. Προσθέτει δε ότι δεν είναι σίγουρος αν οι φορείς διαχείρισης των πόρων του ΕΣΠΑ «ξέρουν να διαχωρίζουν απόλυτα τι χρειάζεται σε αυτά τα πρώιμα στάδια μία νεοφυής εταιρεία από πλευράς συμβουλευτικής υποστήριξης».
Η κατάσταση αυτή, όπου επιτυχημένοι επιχειρηματίες και επιτήδειοι μεσάζοντες συνυπάρχουν και δεν ξεχωρίζουν εύκολα ο ένας από τον άλλον, είναι χαρακτηριστική οικοσυστημάτων start-up σε πρώιμο στάδιο εξέλιξης. «Στη Σίλικον Βάλεϊ, δεν θα δεις ποτέ τον Ζάκερμπεργκ στο ίδιο πάνελ με κάποιον που πουλάει αέρα», σημειώνει ένας εκ των συνομιλητών της «Κ».
Ωστόσο, η Ελλάδα αποτελεί ειδική περίπτωση, με τρόπο που πολλαπλασιάζει την ανησυχία. Είναι μακρά και οδυνηρή η ιστορία της χώρας στην κατασπατάληση κοινοτικών κονδυλίων χωρίς αναπτυξιακό αντίκρισμα (τι απέγιναν τα μεγάλα αναπτυξιακά προγράμματα έρευνας και τεχνολογίας της περασμένης δεκαετίας;). Το θεσμικό πλαίσιο υπολείπεται των μεγαλόστομων διακηρύξεων – δεν υπάρχουν, π.χ., φορολογικές ελαφρύνσεις για επενδυτές σε start-ups. Το αποτέλεσμα είναι να υπάρχει ένα κενό στις «επενδύσεις σποράς» –μικρά ποσά σε πολύ αρχικό στάδιο– το οποίο επιχειρούν επίδοξοι επιχειρηματίες να καλύψουν μέσω του ΕΣΠΑ, ενίοτε με τη συνδρομή (με το αζημίωτο) των πρόθυμων «συμβούλων».
Σε μία τόσο κρίσιμη περίοδο, θα ήταν έγκλημα να καταλήξουν πάλι τα κονδύλια σε λάθος χέρια και η στιγμή των start-ups να καταχωνιαστεί στο γεμάτο συρτάρι των χαμένων ευκαιριών.
Το παράδειγμα του Δήμου Αθηναίων
To INNOVATHENS, ο κόμβος καινοτομίας και επιχειρηματικότητας του Δήμου Αθηναίων, που εγκαινιάζεται επισήμως τη Δευτέρα, είναι μία περίπτωση ευρωπαϊκών κονδυλίων που δείχνουν να έχουν χρησιμοποιηθεί σωστά. Ο κόμβος, που στεγάζεται στο διώροφο πρώην αεριοφυλάκιο στην Τεχνόπολη, έχει λάβει χρηματοδότηση λίγο πάνω από 2 εκατ. ευρώ. Η Τεχνόπολη, που είναι ο φορέας του έργου, έχει συμπράξει με έξι συνδέσμους καινοτόμων επιχειρήσεων (κινητών εφαρμογών, βιοτεχνολογίας, αεροδιαστημικής και δορυφορικών εφαρμογών, ανοιχτού λογισμικού και ημιαγωγών) με αθροιστικά πάνω από 300 μέλη, που θα διοργανώσουν τουλάχιστον 100 εκδηλώσεις για την επιχειρηματικότητα σε βάθος διετίας.
Το INNOVATHENS, επιπλέον, σύμφωνα με το Κώστα Μπιτζάνη, διευθύνοντα σύμβουλο της «Τεχνόπολης», θέλει να φέρει πιο κοντά την ακαδημαϊκή έρευνα με την επιχειρηματική καινοτομία. Ενώ συνομιλούμε, εξελίσσεται εκδήλωση στον κόμβο όπου οι ΜΟΚΕ (Μονάδες Καινοτομίας και Επιχειρηματικότητας) των ΑΕΙ και των ΤΕΙ της Αθήνας παρουσιάζουν το έργο τους – το οποίο έχει αναβαθμιστεί σημαντικά την τελευταία τριετία. Γιατί όμως ο κόμβος να πετύχει εκεί όπου τόσα άλλα εγχειρήματα απέτυχαν;
Ο κ. Μπιτζάνης παραδέχεται ότι στο παρελθόν «πετάχτηκαν πάρα πολλά λεφτά στο όνομα της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας. Πολύ συχνά, εντάσσονται ιδέες χωρίς να έχουν διαμορφωθεί, με αποτέλεσμα να πιέζονται μετά να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις του προγράμματος και τελικά να δημιουργείται ένα τέρας». Αντ’ αυτού, «τον κόμβο τον σχεδιάσαμε πριν τον εντάξουμε και έχει στόχους μετρήσιμους».