Στις 14 Μαρτίου 2014, το υπουργείο Υγείας είχε εκδώσει μια περίεργη ανακοίνωση. Οπως έγραφε, σύμφωνα με το Κέντρο Δηλητηριάσεων του «Αγλαΐα Κυριακού», το τελευταίο εξάμηνο είχε αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των περιστατικών με συμπτώματα οξείας δηλητηρίασης από κυανιούχα, λόγω κατανάλωσης πυρήνων από πικραμύγδαλα και βερίκοκα. Η ανακοίνωση είχε περάσει στα ψιλά. Αντίθετα, με την ίδια ένταση συνεχίζεται στο Ιντερνετ η διάδοση της «είδησης» ότι η πιο ισχυρή αντικαρκινική ουσία της γης κρύβεται στα κουκούτσια από πικραμύγδαλα και βερίκοκα. «Αλλά είναι άγνωστο γιατί δεν συμφέρει τις φαρμακευτικές», συμπληρώνουν συνήθως όσοι αναρτούν το άρθρο.
Είναι από τις φορές που το χόμπι του Θεόδωρου Δανιηλίδη, η αποδόμηση των ψεύτικων ειδήσεων μέσω του μπλογκ του (ellinikahoaxes.blogspot.gr), θυμίζει αρκετά το επάγγελμά του: ναρκαλιευτής του Ελληνικού Στρατού. Οπως ανέφερε στη σχετική ανάρτηση, αφού ανέλυε διεξοδικά τις ανεπιβεβαίωτες θεωρίες γύρω από την αντικαρκινική δράση της αμυγδαλίνης, της «θαυματουργής» ουσίας των κουκουτσιών, «δεν έχω ζητήσει ποτέ να κοινοποιήσετε κάποιο άρθρο, αλλά θα το κάνω τώρα, γιατί πραγματικά κινδυνεύουν άνθρωποι, υγιείς ή μη». (Σ.σ. Σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας, η λήψη της αμυγδαλίνης από το στόμα προκαλεί την παραγωγή υδροκυανίου, το οποίο σε μεγάλη ποσότητα μπορεί να αποβεί και θανατηφόρο.)
Πρώτη υπόθεση
Ο κ. Δανιηλίδης δεν άφηνε ποτέ τέτοιου είδους πράγματα να πέσουν κάτω. «Πάντα ενημέρωνα τους φίλους μου ότι αυτό που διάβασαν ή αναπαρήγαγαν σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης είναι ψέμα ή απάτη. Ομως σύντομα κουράστηκα να εξηγώ τα ίδια στον κάθε γνωστό και αποφάσισα να δημιουργήσω ένα blog», λέει στην «Κ». Η πρώτη υπόθεση με την οποία καταπιάστηκε «επίσημα» ήταν η υποτιθέμενη έκκληση των οικείων ενός Βαγγέλη Μερισιώτη, 28 ετών, που δήθεν νοσηλευόταν στον «Ευαγγελισμό» και χρειαζόταν αίμα. Η συγκεκριμένη είδηση κυκλοφορούσε για χρόνια από μέιλ σε μέιλ, με αποτέλεσμα, μάλιστα, να συγκεντρωθούν εκατοντάδες φιάλες με αίμα στον «Ευαγγελισμό» για τον ανύπαρκτο τραυματία. Η κατάρριψη αυτού του μύθου δεν ήταν δύσκολη, αφού το ψέμα είχε αρχίσει να αποκαλύπτεται πριν από τη δημιουργία του μπλογκ.
«Η πρώτη περίπτωση που δεν είχα από κάπου βοήθεια είναι η φωτογραφία με το κοριτσάκι που ζωγράφισε τη μαμά της με κιμωλία στην αυλή του ορφανοτροφείου και κοιμήθηκε στην αγκαλιά της», λέει ο κ. Δανιηλίδης. Ηταν τον περασμένο Μάιο, όταν η εικόνα είχε αρχίσει να αναπαράγεται στο Ιντερνετ αλλά και στην τηλεόραση, προκαλώντας μέχρι και δάκρυα παρουσιαστών (το παιδί είχε, υποτίθεται, χάσει τη μητέρα του στον πόλεμο). Οπως αποκάλυψε, η εικόνα ήταν στημένη από τη φωτογράφο. Το κοριτσάκι ήταν η ξαδέλφη της.
Από ακίνδυνα τέτοια παραμύθια μέχρι επικίνδυνα ψέματα για θεραπείες, οι μύθοι δίνουν και παίρνουν στο ελληνικό Ιντερνετ, ακολουθώντας και την επικαιρότητα. «Την περίοδο οικονομικής κρίσης, κυκλοφορούν αρκετοί μύθοι σχετικά με την αρχαία Ελλάδα και το πόσο ανώτεροι είμαστε σε σχέση με τους υπόλοιπους ανθρώπους. Ακόμη, υπάρχουν πολλά ψέματα σχετικά με παράνομους μετανάστες, ενώ της μόδας εξακολουθεί να είναι η θεωρία των αεροψεκασμών (σ.σ. μας ψεκάζουν ασθένειες, ψυχοφάρμακα για να είμαστε υποτονικοί κ.ά.)».
Τα λογικά σφάλματα
Κάθε μύθος απαιτεί και διαφορετικό εργαλείο για την κατάρριψή του. «Αυτό που κάνω είναι πολύ απλό και εύκολο. Διαθέτω χρόνο για να βρω πληροφορίες και αποδείξεις σχετικά με το θέμα που ερευνώ. Διαβάζω προσεκτικά το κείμενο, ψάχνοντας για λογικά σφάλματα μέσα σε αυτό. Προσπαθώ να βρω την αρχική πηγή. Αν υπάρχουν ονόματα μέσα στα κείμενα, ψάχνω να βρω αν είναι υπαρκτά πρόσωπα. Αν έχω ένα μεταφρασμένο κείμενο, ψάχνω για την αρχική του μορφή. Ψάχνω σε σελίδες του εξωτερικού που ασχολούνται πολύ πιο εντατικά με τις απομυθοποιήσεις. Αν έχω ένα επιστημονικό θέμα, ψάχνω σε αξιόπιστες επιστημονικές σελίδες να δω αν ισχύει. Παρατήρηση, λογική και σωστή έρευνα. Το Ιντερνετ είναι ένα καταπληκτικό εργαλείο που αν το δουλέψεις σωστά, θα σου αποδώσει τα ανάλογα», εξηγεί.
«Το έγραψε το Ιντερνετ»
Από τον όγκο της αμφιλεγόμενης πληροφορίας που ανεβαίνει καθημερινά online φαίνεται ότι πολλοί δυσκολεύονται στη χρήση του.
«Ενα πολύ μεγάλο ποσοστό χρηστών έχει τη λανθασμένη εντύπωση ότι το Ιντερνετ είναι ένα εγκυκλοπαιδικό βιβλίο που ό,τι διαβάσουμε μέσα είναι αληθές. Τη φράση “το έγραψε το ίντερνετ” την ακούω σχεδόν καθημερινά. Επιπλέον, συνήθως ο κόσμος διαβάζει και ψάχνει ό,τι τον ενδιαφέρει και ταιριάζει με τις ιδέες του. Ετσι, είναι πολύ πιο εύκολο να το δεχθεί και να το πιστέψει. Για παράδειγμα, ένας οπαδός της θεωρίας των αεροψεκασμών είναι πολύ πιο εύκολο να πιστέψει ένα ψεύτικο ισχυρισμό ενός αγνώστου, από την επίσημη ανακοίνωση του Γενικού Επιτελείου Αεροπορίας, που καταρρίπτει όσα θέλει να πιστεύει. Ή κάποιος με σοβαρό πρόβλημα υγείας, πάνω στην απελπισία του, θα πιστέψει οτιδήποτε μπορεί να του δώσει ελπίδα, άσχετα αν αυτό που θα πιστέψει, στο τέλος θα του κάνει μεγαλύτερο κακό γιατί παραμέλησε τη θεραπεία του», εκτιμά ο κ. Δανιηλίδης.
Η συμβουλή του: «Εμπιστευθείτε το ένστικτο και τη λογική σας. Αν κάτι σας φαίνεται απίστευτο, τότε είναι πολύ πιθανό να είναι ψέμα ή να περιέχει μεγάλες ανακρίβειες».