O καθηγητής ιστορίας Πέλεντ Μπαρντζιλάι, παρακολουθεί με ενδιαφέρον την ξενάγηση στο Γενί Τζαμί, τον τόπο λατρείας των εξισλαμισθέντων Εβραίων (Ντονμέδων). Το διαφημιστικό τζόκεϊ που φοράει, όπως και οι συμπατριώτες του στο γκρουπ των Ισραηλινών τουριστών από τη Νετάνια, δεν τον προστατεύει μόνο από τον καυτό πρωινό ήλιο. Καλύπτει ταυτόχρονα και την κιπά, το μικρό εβραϊκό σκουφάκι, το οποίο υποδηλώνει τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις και τη χώρα προέλευσης.
Τα δραματικά γεγονότα μπορεί να μη ματαίωσαν προγραμματισμένα ταξίδια στη Θεσσαλονίκη αλλά οι Ισραηλινοί ταξιδιώτες, λίγες ώρες πριν από τη συγκέντρωση διαμαρτυρίας για τις αιματηρές στρατιωτικές επιθέσεις στη Γάζα, παίρνουν τις προφυλάξεις τους. Περιηγούνται τα μνημεία με καλυμμένη την κιπά ενώ στα γειτονικά Σκόπια, όπως ανέφεραν, κυκλοφορούσαν με τη συνοδεία αστυνομίας.
Την ίδια ώρα, εκατοντάδες τουρίστες από την Κωνσταντινούπολη, την Προύσα, τη Σμύρνη κι άλλες περιοχές της γειτονικής χώρας, μπαινοβγαίνουν στο σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ. Φωτογραφίζουν το κέρινο ομοίωμα του αναμορφωτή του σύγχρονου τουρκικού κράτους, διαβάζουν και ακούν την ιστορία της γενέτειράς του, τη στρατιωτική και πολιτική του δράση στο ανακαινισμένο με multimedia μουσείο, ξαποσταίνουν στον εσωτερικό κήπο, πίνουν καφέδες στα γειτονικά καφενεία και από τα μαγαζάκια αγοράζουν τον Ατατούρκ και το σπίτι του σε σουβενίρ που κυκλοφορεί πλέον σε κάθε εκδοχή. Σε μαγνητάκια και ημερολόγια, σε καδράκια, μπλουζάκια και χιονόμπαλες.
Τούρκοι και Ισραηλινοί τουρίστες (μαζί με τους Ρώσους και τους Βαλκάνιους) ζωντάνεψαν την πόλη την τελευταία τετραετία. Οι συστηματικές προσπάθειες του δημάρχου Γιάννη Μπουτάρη και τουριστικών φορέων να «πουλήσουν» το πολυπολιτισμικό παρελθόν της Θεσσαλονίκης, για να προσελκύσουν το τουριστικό ρεύμα στοχεύοντας σε συγκεκριμένες αγορές απέδωσε καρπούς: την εκρηκτική αύξηση των Ισραηλινών κατά 358% και των Τούρκων κατά 226% την τριετία 2010-2013. Και μπορεί ο μέσος όρος παραμονής τους στα ξενοδοχεία να είναι 2,6%, όπως λέει ο εντεταλμένος σύμβουλος Τουρισμού του Δήμου Θεσσαλονίκης Σπύρος Πέγκας, η διαρκώς αυξανόμενη προσέλευση ειδικά των Τούρκων μεσαίου και υψηλού εισοδήματος, το φετινό καλοκαίρι, αποτελεί τη σημαντικότερη ανάσα στην τοπική οικονομία.
Στα ύψη οι αφίξεις
Η γιορτή του ραμαζανίου εκτίναξε στα ύψη τις αφίξεις των γειτόνων. Πάνω από 3.000 Τούρκοι πλημμύρισαν τη Θεσσαλονίκη την περασμένη εβδομάδα. Το σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ, (το μνημείο μέτρησης επισκεψιμότητας), το πρώτο εξάμηνο του ’14 είχε 31.000 επισκέπτες (έναντι 29.500 της ίδιας περιόδου του 2013) αριθμός που αναμένεται να πολλαπλασιαστεί κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού στις πολυήμερες αργίες της Τουρκίας λόγω θρησκευτικών και εθνικών εορτών. Αρκεί να υπολογιστεί ότι, 80.000 Τούρκοι είδαν το σπίτι του Ατατούρκ πέρυσι, όταν το 2010 είχε 25.000 επισκέπτες και 41.000 το 2011.
«Νιώθω σαν να βρίσκομαι σε δικό μου τόπο» έλεγε στην «Κ» η Εσιν Ουζούν, τραπεζική υπάλληλος από την Κωνσταντινούπολη. «Φανταζόμουν το σπίτι-μουσείο Κεμάλ διαφορετικό, αυτά που είδα τα διαβάζουμε στην ιστορία, αλλά με ενθουσίασαν τα οθωμανικά μνημεία, ο Λευκός Πύργος, η πλατεία Αριστοτέλους». Είναι η διαδρομή που ακολουθούν συνήθως οι Τούρκοι τουρίστες, δείχνοντας μεγάλο ενδιαφέρον για το Αλατζά Ιμαρέτ, το Χαμζά Μπέη Τζαμί, το λιμάνι (τα κτίρια κατασκευάστηκαν επί οθωμανικής διοίκησης), το Επταπύργιο από όπου μπορούν να δουν πανοραμικά την πόλη και για τον Αγιο Δημήτριο. Ξεχύνονται στους δρόμους, ψωνίζουν, απολαμβάνουν τα τοπικά εδέσματα ενώ συνδυάζουν επισκέψεις στο Μαυσωλείο του Γαζή Εβρενος Μπέη των Γιαννιτσών, το Ζιντζιρλί Τζαμί των Σερρών, στη Βεργίνα και το Δίον.
Αντίθετα, οι Ισραηλινοί δείχνουν συγκρατημένοι στις αγορές τους και επιλέγουν την «εβραϊκή διαδρομή» που περιλαμβάνει οπωσδήποτε τις συναγωγές Γιαντ Λεζικαρόν και Μοναστηριωτών, το μνημείο ολοκαυτώματος, το εβραϊκό Μουσείο, το Γενί Τζαμί, τις βίλες Αλλατίνι, casa Bianca του Ντίνο Φερνάντεζ-Ντίαζ, και του Ντονμέ Μεχμέτ Καπαντζή, τη στοά Σαούλ, την αγορά Μοδιάνο, τα Λαδάδικα. «Εχουμε διδαχθεί την ιστορία αλλά η καλύτερη προσέγγιση σε αυτήν είναι να επισκεφθούμε τους τόπους όπου αναπτύχτηκε ο εβραϊκός πληθυσμός και τα μνημεία τους. Και η Θεσσαλονίκη είναι ένα σημαντικό κομμάτι της παράδοσης και της ιστορίας του εβραϊκού κόσμου», έλεγε στην «Κ» ο δρ Μπρατζιλάι.
Αναζητούν τις ρίζες τους
Για Τούρκους και Ισραηλινούς, η Θεσσαλονίκη δεν είναι μια τουριστική πόλη αλλά βασικός προορισμός. Για τους γείτονες είναι η γενέτειρα του Κεμάλ, για τους Ισραηλινούς η «Μητέρα του Ισραήλ». Πολλοί έρχονται για να ψάξουν τις ρίζες τους. «Σε κάθε γκρουπ υπάρχει κάποιος που έχει δεσμούς με τη Θεσσαλονίκη» αναφέρει η υπεύθυνη στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης Ερρικα Περαχιά Ζεμούρ. «Γι’ αυτό, στα συν της στρατηγικής της δημαρχίας Μπουτάρη, συμπεριλαμβάνεται η άψογη εξυπηρέτηση Ισραηλινών στο Ληξιαρχείο όπου μπορούν να βρουν τις ληξιαρχικές πράξεις γέννησης των προπολεμικών Εβραίων. Είναι η μόνη πηγή για να μάθουν πληροφορίες των δικών τους ανθρώπων». Εχει να διηγηθεί γι’ αυτά πολλές ιστορίες ο ξεναγός Κωνσταντίνος Σφήκας. Για απογόνους Εβραίων Θεσσαλονικιών που κλαίνε στον ώμο του όταν με τις ληξιαρχικές πράξεις, εντοπίζουν το σημείο όπου ήταν το σπίτι των παππούδων. Για την έκπληξη και τη συγκίνησή τους όταν ανακαλύπτουν τα πολιτιστικά ίχνη και τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα Οθωμανών και Εβραίων στη σύγχρονη μεγαλούπολη.