Πώς συνδέεται η Ελλάδα με το παγκόσμιο κλίμα; Ποιες οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής για την ισορροπία των θαλάσσιων οικοσυστημάτων; Πώς καταγράφεται το θερμοκρασιακό προφίλ της χώρας μας το τελευταίο διάστημα και τι μεταβολές προβλέπουν οι ειδικοί μέχρι το τέλος του αιώνα;
Το IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change), ένα διεθνές επιστημονικό σώμα υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών και του Παγκόσμιου Οργανισμού Μετεωρολογίας (WMO), που συστήθηκε το 1988 αποκλειστικά για την καταγραφή της κλιματικής αλλαγής, προσφέρει πολύτιμες επιστημονικές πληροφορίες στους ιθύνοντες των κρατών για τη διαμόρφωση περιβαλλοντικής πολιτικής. Με βάση «σενάρια» προσομοίωσης κλίματος, τα οποία λαμβάνουν κάθε φορά υπόψη διαφορετικές παραμέτρους, τα επιστημονικά μέλη του IPCC προχωρούν σε προβλέψεις για τις επιπτώσεις που θα επιφέρει η κλιματική αλλαγή στον πλανήτη μας μέχρι το τέλος του αιώνα.
Ο κ. Γιώργος Τριανταφύλλου, μαθηματικός, ωκεανογράφος, διευθυντής Ερευνών στο Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας – Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, αποτυπώνει τις κυριότερες προβλέψεις για το κλίμα και τις αντιδράσεις των οικοσυστημάτων στο Αιγαίο πέλαγος: «Κατ’ αρχάς, να σημειωθεί ότι η αλλαγή που παρατηρείται πλέον στη θερμοκρασία της θάλασσας δεν ανήκει στη φυσική μεταβλητότητα, αλλά σχετίζεται άμεσα με την υπερθέρμανση του πλανήτη. Με βάση το σενάριο Α1Β του IPCC, που στηρίζεται στη λογική της “ομοιόμορφης χρήσης των πλουτοπαραγωγικών πηγών μας”, η θερμοκρασία στην επιφάνεια του Αιγαίου αναμένεται να αυξηθεί μεταξύ 1,2 και 2,5 βαθμούς Κελσίου, βάσει της προσομοίωσης του κλίματος (2080-2100)».
Τι σημαίνει αυτό; «Σύμφωνα με την αναφορά για την εξέλιξη του κλίματος, αναμένεται αύξηση της στρωμάτωσης του θερμοκλινούς –δηλαδή της ανώτερης ζώνης της θάλασσας όπου συγκεντρώνονται τα πιο θερμά νερά το καλοκαίρι– με αποτέλεσμα να εμποδίζονται οι διάφορες θρεπτικές ουσίες που βρίσκονται στον πυθμένα να ανεβούν και να θρέψουν το φυτοπλαγκτόν, επηρεάζοντας με αυτόν τον τρόπο το σύνολο της τροφικής αλυσίδας. Επιπλέον, σε ό,τι αφορά τις παράκτιες παραποτάμιες περιοχές, οι προβλέψεις κάνουν λόγο για αύξηση της αλατότητας (0,05 psu κατά μέσο όρο) εξαιτίας της μείωσης της απορροής των ποταμών και των βροχοπτώσεων. Να τονιστεί ότι το νερό των ποταμών μεταφέρει πολύτιμα θρεπτικά συστατικά, απαραίτητα για την ανάπτυξη του φυτοπλαγκτού και ζωοπλαγκτού. Οπως προκύπτει, με τις αλλαγές της βιομάζας του πλαγκτού συμπορεύονται οι αντίστοιχες στα ψάρια. Οι επιστήμονες κάνουν λόγο για μείωση της παραγωγής ψαριών της τάξης του 3%, ενώ, αν προσμετρηθεί η μείωση του φορτίου θρεπτικών συστατικών από τα ποτάμια, το ποσοστό ανεβαίνει στο 10%».
Πού αλλού αναμένονται αλλαγές; «Στη βιοποικιλότητα γενικά. Οι αρνητικές συνέπειες εδώ σχετίζονται με την άνιση κατανομή της, τη μείωση της βιομάζας των κύριων τροφικών επιπέδων (φυτοπλαγκτόν, ζωοπλαγκτόν, ψάρια), την εκτόπιση ειδών προς τους πόλους αλλά και αλλαγές που αφορούν το μέγεθος και τη δομή των κοινοτήτων των ειδών. Σκεφτείτε, π.χ., τον γαύρο μας, από τα κύρια αλιεύματα της χώρας, με τεράστια εμπορική αξία, να μεταναστεύει προς τη Βαλτική, την ώρα που στις δικές μας θάλασσες αντικαθίσταται από τοξικά και άχρηστα ψάρια που έρχονται από τις θερμές περιοχές».
Οσο για τις παγκόσμιες βασικές προβλέψεις σχετικά με το κλίμα, «η μέση μεταβολή της θερμοκρασίας αναμένεται να αυξηθεί κατά 2,29 βαθμούς Κελσίου μέχρι το τέλος του αιώνα. Ειδικά για την επιφάνεια των θαλασσών, αύξηση αναμένεται σε όλους τους ωκεανούς, σε ορισμένους μάλιστα, όπως στο Gulf Stream, θα ξεπεράσει τους 4 βαθμούς». Η κατάσταση επιδεινώνεται αν συνδυαστεί με την οξίνιση των ωκεανών εξαιτίας των αυξημένων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα, που διασαλεύουν την ισορροπία κυρίως του pH του νερού. «Μεγαλύτερες αλλαγές προβλέπονται για τον Αρκτικό Ωκεανό και τον Β. Ατλαντικό. Οσο για την παγκόσμια μέση μεταβολή στη βιομάζα των ψαριών, η διεθνής επιστημονική κοινότητα αναμένει μέχρι το τέλος του αιώνα μείωση της τάξης του 17,6%».
Πώς εξηγούνται οι τελευταίες μπόρες και η αύξηση της υγρασίας
Ο μαθηματικός – μετεωρολόγος κ. Δημήτρης Ζιακόπουλος δίνει το στίγμα της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα: «Φέτος είχαμε τον πιο θερμό Μάιο και Ιούνιο σε παγκόσμιο επίπεδο. Η ανοδική τάση της θερμοκρασίας είναι βέβαιη. Με βάση όσα προκύπτουν από το Εθνικό Κέντρο Κλιματικών Δεδομένων της Εθνικής Υπηρεσίας Ωκεανών και Ατμόσφαιρας των ΗΠΑ (ΝΟΑΑ), το α΄ εξάμηνο του 2014 ήταν το τρίτο θερμότερο εξάμηνο των τελευταίων 134 ετών, με θερμοκρασία κατά 0,67 βαθμούς Κελσίου υψηλότερη από τη μέση θερμοκρασία του συγκεκριμένου εξαμήνου τον 20ό αιώνα.
Σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, το πρώτο τρίμηνο, οι μήνες ήταν θερμότεροι του κανονικού, ενώ το δεύτερο η θερμοκρασία κυμάνθηκε στα κανονικά επίπεδα ή λίγο κάτω από αυτά (Απρίλιος και Ιούνιος). Αν και υπάρχουν περιοχές που κινούνται κάτω από τις μέσες τιμές, αυτό αφορά τις φυσικές μεταβλητότητες του κλίματος. Αν δηλαδή εμφανίζεται πιο δροσερός –ή θερμότερος– ο Ιούνιος, δεν σημαίνει ότι αναιρείται η κλιματική αλλαγή. Μετριέται, μάλιστα, σε βάθος 30ετίας – όχι σε μεμονωμένες χρονιές».
Πώς δικαιολογούνται οι πρόσφατες μπόρες και η αυξημένη υγρασία; «Οταν τον Ιούλιο απουσιάζουν οι μεγάλοι καύσωνες και τα ισχυρά μελτέμια, τότε κατά κανόνα οι ατμοσφαιρικές συνθήκες που δημιουργούνται ευνοούν την ατμοσφαιρική αστάθεια, δηλαδή την εκδήλωση βροχών και καταιγίδων. Και στις δύο περιπτώσεις, αυτό είναι το φυσιολογικό “σετ” καιρού για τον Ιούλιο στη χώρα μας. Οι συνιστώσες του κλίματος είναι σε τέτοιες αναλογίες, που οδηγούν σε ένα θαυμάσιο αποτέλεσμα – η Ελλάδα είναι μία ευλογημένη χώρα».