Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

Δεν υπήρξε γνωστός που να μη με ζήλεψε όταν έμαθε ότι θα επισκεφθώ την Αμφίπολη, τον τόπο της σπουδαίας αρχαιολογικής ανακάλυψης που απέσπασε την προσοχή μας από τη γκρίζα καθημερινότητα της κρίσης. Με αισθήματα που κυμαίνονταν από την απλή περιέργεια μέχρι τη γνήσια εθνική υπερηφάνεια, όλοι ήθελαν να βρεθούν εδώ. Το παράδοξο είναι πως οι 9 στους 10 είχαν ελάχιστη ιδέα για το τι είναι η Αμφίπολη. Οι μισοί δεν ξέραμε καν πού πέφτει ή τι συμβαίνει πραγματικά -πέρα από τους πιασάρικους τίτλους για την εκτόξευση των τιμών των οικοπέδων και για δημιουργία ενός παγκόσμιας εμβέλειας τουριστικού «μαγνήτη». Αν έχεις βρεθεί όμως από κοντά έστω και μια φορά σε ένα μέρος που συγκεντρώνει τόση δημοσιότητα, ξέρεις ότι τα πράγματα σπανίως είναι όπως παρουσιάζονται από μακριά. Κι αυτή η περίπτωση δεν ήταν εξαίρεση.

Η Αμφίπολη είναι ένας Καλλικρατικός δήμος 9.500 κατοίκων που περιλαμβάνει 15 χωριά και εκτείνεται σε 414 τετραγωνικά χιλιόμετρα εύφορου κάμπου όπου καλλιεργούνται ελιές, αμπέλια, καπνά, αμύγδαλα, σιτηρά, ζαχαρότευτλα. Οι περισσότεροι είναι αγρότες. Το ομώνυμο χωριό βρίσκεται αριστερά του εθνικού δρόμου, πάνω σε ένα λόφο που ατενίζει τον κάμπο, φιλοξενεί το μουσείο και απέχει τρία χιλιόμετρα από το λόφο Καστά. Έχει 200 κατοίκους το χειμώνα. Δεν έχει σχολείο, μέσα στον οικισμό δεν υπάρχει καν στάση για το λεωφορείο από Θεσσαλονίκη. Η ζωή κυλούσε ήσυχα και αν εξαιρέσει κανείς το καφενείο απέναντι από το Μουσείο, που πλέον κάθε Σαββατοκύριακο πλημμυρίζει από κόσμο, ήσυχα κυλάει και τώρα.

Ο δρόμος που όλοι ψάχνουν βρίσκεται απέναντι, στη Μεσολακκιά, που παραπονιέται πως κανείς δεν την αναφέρει. Το χωριό που πριν από τη δεκαετία του '60 βρισκόταν κι αυτό στο λόφο, αλλά μετεγκαταστάθηκε, προκειμένου οι κάτοικοι να βρίσκονται κοντύτερα στα χωράφια. Εχει δυο-τρια καφενεία-μεζεδοπωλεία, το δημοτικό αναψυκτήριο που ζει δόξες μετά την επίσκεψη του Πρωθυπουργού ενώ πολλά σπίτια διακοσμούνται από γύψινους λέοντες, μικρογραφίες του Λέοντα της Αμφίπολης.

Αυτοί οι δύο οικισμοί βρίσκονται στο επίκεντρο και υφίστανται τις όποιες αλλαγές -με τις εξελίξεις να εντείνουν την παραδοσιακή «αντιζηλεία» τους. Και στους δύο όμως όλοι θα σου δώσουν αντίστοιχες απαντήσεις.

«Τώρα είναι πιο χαρούμενος ο κόσμος. Ελπίζει. Δεν άλλαξε η ζωή μας, οι προσδοκίες μας άλλαξαν», λέει ο πρόεδρος Μεσολακκιάς, Αθανάσιος Ζουρνατζής. Μέχρι τώρα ελάχιστοι επισκέπτονταν τον τόπο. «Μόνο κάτι παθιασμένοι με τα αρχαία», λέει ο Γιάννης Χρήστου, ιδιοκτήτης του καφενείου- ψησταριάς «Αμφίπολη» απέναντι από το Μουσείο.

«Ακόμα και οι εταιρίες με τις οποίες συνεργαζόμαστε δε μας έδιναν σημασία γιατί δεν κάναμε τζίρους. Ό,τι τους ζητούσαμε δεν μας το έδιναν, ένα ψυγείο, μια ομπρέλα με τη φίρμα τους. Τώρα διαγκωνίζονται, γιατί γίναμε βιτρίνα. Κάθε Σαββατοκύριακο μαζεύονται από όλη την Ελλάδα άνθρωποι για να δουν το μουσείο και τον τάφο, νομίζοντας ότι μπορούν να τον επισκεφθούν. Εμείς έχουμε γίνει ...ξεναγοί -τους εξηγούμε, τους ενημερώνουμε».

«Λένε για αύξηση των τιμών, όμως αφού δε γίνονται αγοραπωλησίες, για ποιά αύξηση μιλάνε; Οι τιμές δε μεγαλώνουν στα καφενεία», λέει ο δήμαρχος Κώστας Μέλιτος.

Η επισκεψιμότητα στο Μουσείο έχει αυξηθεί κατά 60% μας λένε επισήμως, αλλά φαίνεται πως στην πράξη θα μπορούσε να είναι πολύ μεγαλύτερη. Τις Δευτέρες που είναι πάντα κλειστό αλλά και μετά τις 3 μ.μ. τις υπόλοιπες μέρες που κλείνει, άλλος τόσος κόσμος έρχεται, απογοητεύεται και φεύγει. «Ολος ο πλανήτης μιλάει για την Αμφίπολη κι αυτοί το κλείνουν λες κι είναι το μαγαζί τους», λέει ένας από τους επισκέπτες.

Οσο για την εκτόξευση των τιμών, την ανάπτυξη, τα σχέδια; Ο Δήμαρχος Κώστας Μελίτος βάζει τα πράγματα στη θέση τους. «Πριν τα τελικά δεδομένα των ανασκαφών δεν ξέρουμε τίποτα. Ενδιαφέρον φυσικά υπάρχει, όπως και επισκεψιμότητα. Αλλά όλες οι κινήσεις είναι διερευνητικές. Κανένας σοβαρός επιχειρηματίας δεν θα κάνει κάτι πριν μάθει τα αποτελέσματα των ανασκαφών. Λένε για αύξηση των τιμών, όμως αφού δε γίνονται αγοραπωλησίες, για ποιά αύξηση μιλάνε; Οι τιμές δε μεγαλώνουν στα καφενεία. Οσο για τις αιτήσεις για καντίνα; Με ρώτησαν κι εμένα μια μέρα "ισχύει ότι έχουν γίνει 4500 αιτήσεις;" Θορυβήθηκα, λέω λες; Πήρα το πρωτόκολλο να ρωτήσω. Ξέρετε πόσες έχουμε; Δύο».

Μια ανηφόρα στη Μεσολακκιά οδηγεί στον Τύμβο. Ακολουθείς τα τόξα, αλλά βασικά ακολουθείς τα άλλα αυτοκίνητα. Στην κορυφή ατενίζουν όλοι ένα λάκκο, ένα πράσινο συρματόπλεγμα και μια μπουλντόζα -τα μόνα πράγματα που φαίνονται από εδώ- και φωτογραφίζονται. Στις αρχές 600-800 αυτοκίνητα έρχονταν κάθε μέρα, τώρα καμιά διακοσαριά, ειδικά τα σαββατοκύριακα, κυρίως από βόρεια Ελλάδα και Βουλγαρία. Ο κ. Κώστας που έχει σπίτι πάνω στο δρόμο για την ανασκαφή ήταν ο πρώτος που εκμεταλλεύτηκε την συγκυρία. Εστησε έναν πάγκο και ξεπούλησε τα φασόλια και τα ρεβύθια του στους διερχόμενους.

Κάποιοι είναι καχύποπτοι για τη συγκυρία της ανακάλυψης, άλλοι υποπτεύονται ότι η Πολιτεία μας κρύβει πολλά. Αλλοι θέλουν να βρουν τρόπο να δουν την εισοδο της ανασκαφής που βρίσκεται από την πίσω μεριά και μόνο μέσα από χωράφια μπορεί κανείς να προσεγγίσει. Μόνο που οι αγροτικοί δρόμοι είναι χάλια και τις πρώτες μέρες φυλάσσονταν.

Την επόμενη μέρα με τη βοήθεια ενός ντόπιου, κρυβόμαστε ανάμεσα στα αμπέλια και βλέπουμε την μπροστινή πλευρά από απόσταση αναπνοής. Ασαφείς συνομιλίες ακούγονται, μηχανήματα δουλεύουν, η μεγάλη τέντα κρύβει τη θέα προς ο,τιδήποτε ενδιαφέρον. Είμαστε όμως κοντά. Και αυτό από μόνο του μοιάζει σημαντικό.

«Όταν ήμασταν παιδιά κάναμε παιδική χαρά μας τους λόφους, τα χωράφια και τα αρχαία», λέει η Μαρία. «Πάμε στο λόφο της Ρωξάνης λέγαμε, πάντα ξέραμε ότι εδώ μέσα κρυβόταν κάτι σημαντικό, αλλά νομίζαμε ότι πρόκειται για τον τάφο της Ρωξάνης. Τώρα έχουμε μια κοινή ελπίδα: να είναι ο Αλέξανδρος. Απλώς ευχόμαστε, να μας τον αφήσουν εδώ, να φτιάξουν τις υποδομές ώστε να μπορέσει το χωριό να υποδεχθεί τον τουρισμό και να αναπτυχθεί, να βγάλουμε κι εμείς ένα μεροκάματο πιο ξεκούραστο από τα χωράφια. Αλλά φοβόμαστε ότι όταν καταλαγιάσει η ιστορία, θα φύγουν, θα τα πάρουν όλα και θα μας αφήσουν με ένα λάκκο».

Την ίδια ώρα στις “Εννέα Οδούς”, το εστιατόριο με το όνομα της αρχαίας πόλης, στην εθνική οδό Θεσσαλονίκης - Καβάλας, κόσμος πάει κι έρχεται. Μια αύξηση της τάξεως του 50% στην κίνηση επιβεβαιώνει ο ιδιοκτήτης, κ. Δημήτρης Παπαδόπουλος, παρότι πριν τον Αύγουστο ήταν πιο πεσμένη κι από πέρυσι. Τα ξαδέρφια του στον Καναδά του τηλεφωνούν κάθε μέρα για να μάθουν τις εξελίξεις. Πολλοί συγγενείς που έχουν φύγει στο εξωτερικό, διερευνούν τις πιθανότητες να επιστρέψουν. Αυτά συζητάνε στα καφενεία. Ομως στη Μεσολακκιά πιο πολύ άλλο τους καίει: οι δυο είσοδοι του χωριού που έκλεισαν από τον καινούριο δρόμο και δυσκολεύεται η πρόσβαση στα χωράφια. «Ισως τώρα», λένε, «κάποιος να μας ακούσει».

Το θέμα - ταμπού στην Αμφίπολη είναι η αρχαιοκαπηλεία. Στην αρχή, οι κάτοικοι μίλησαν πολύ για τις «κακές συνήθειες» των παλιών συγχωριανών τους, αλλά τα σχετικά ρεπορτάζ τους έκαναν πιο επιφυλακτικούς - συχνά και επιθετικούς - απέναντι στους δημοσιογράφους.

Στη Μεσολακκιά, την Παλαιοκώμη, τη Νέα Φυλή, μιλούν πιο ανοικτά, υποστηρίζοντας ότι στα δικά τους χωριά το φαινόμενο ήταν πιο περιορισμένο. «Είχαμε τα καπνά και μας κορόιδευαν ότι κουραζόμαστε ενώ εκείνοι βγάζουν εύκολο χρήμα», λέει κάτοικος της Μεσολακκιάς.

«Αν πας στο μουσείο θα δεις ένα τετράδραχμο. Μια χούφτα μου έχει δείξει εμένα αρχαιοκάπηλος», συζητούσαν παππούδες στην Παλαιοκώμη. «Ούτε το ένα χιλιοστό δεν υπάρχει στα μουσεία».

Είναι ψέματα λοιπόν όλα αυτά;

«Πολύς κόσμος, μετά την έλευση του αρχαιολόγου Λαζαρίδη τη δεκαετία του '50, ευαισθητοποιήθηκε και παρέδιδε με ευλάβεια τα αρχαία», λέει ο Αλέξανδρος Κοχλιαρίδης, παλιός αρχιφύλακας του Μουσείου.

«Μετά τον πόλεμο, υπήρχε μεγάλη φτώχια και οι περισσότεροι ήταν αγράμματοι», λέει κάτοικος της Αμφίπολης. «Έψαχναν στους λόφους για οβίδες του Β' Παγκοσμίου που τις πουλούσαν για το μολύβι. Ξέρετε πόσα νομίσματα χάθηκαν στα χυτήρια»;

Όταν άρχισαν να βρίσκουν αρχαία ούτε ήξεραν την αξία τους. Τα "σκότωναν" για ένα κομμάτι ψωμί. Ένας παππούς έλεγε έδωσα τα αρχαία και πήρα 12 σακιά αλεύρι. Κάποιοι το έκαναν επάγγελμα. Έτσι παλιά στην Αμφίπολη όταν έλεγες "δουλειά" εννοούσες τα αρχαία. Όμως και η Πολιτεία δεν ενδιαφέρθηκε. Ούτε έδωσε κίνητρα, ούτε ενημέρωσε τον κόσμο, ενώ πολλοί στις Αρχές ήταν στο κόλπο. Όταν βρίσκει κάποιος κάτι που αξίζει 10.000, η αποζημίωση είναι 5.000 και καταλήγει να παίρνει 3.500 λόγω φόρου μετά από μήνες, ενώ ο έμπορος του δίνει 12.000 επιτόπου, πώς περιμένεις ότι κάποιοι δε θα το κάνουν. Κάποιοι έβγαλαν πολλά λεφτά. Νιώθουμε αδικημένοι όμως που μπαίνουμε στο ίδιο τσουβάλι. Πολλοί έκαναν φυλακή. Αλλά το πάθος τους δε σταμάτησε. Γέροι πια έψαχναν ακόμα τα βουνά. Από τα χόρτα που φύτρωναν, τη μυρωδιά του χώματος ήξεραν τι έχει από κάτω. Καταλάβαιναν τα αυθεντικά με μια ματιά, ακόμα και μεθυσμένοι. Οι περισσότεροι όμως από όσους ζουν ακόμα, τώρα δεν έχουν να φάνε. Γιατί το εύκολο χρήμα εύκολα τρώγεται».