Μια ξυπόλυτη Κινέζα που σέρνει το νυφικό της στο καλντερίμι, ποζάρει μπροστά στην Καλδέρα. Μετά, τραβάει selfie με τον γαμπρό. Μια φωτογραφία αξίζει χίλιες λέξεις (μεταφορικά) και χιλιάδες ευρώ (κυριολεκτικά), αν σκεφτεί κανείς ότι αυτός είναι ο πρώτιστος λόγος, για τον οποίον χιλιάδες νιόπαντρα ζευγάρια Ασιατών καταβάλλουν τσουχτερό αντίτιμο για να έρθουν στη Σαντορίνη, μέσα Οκτωβρίου. Εκτός όμως από το ύψιστο ταξιδιωτικό χρέος του photo opportunity με το ηλιοβασίλεμα στον φόντο, η πλειονότητα των ξένων επισκεπτών του νησιού πηγαίνει στον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου. Δικαίως. Πουθενά αλλού, σε ολόκληρο τον κόσμο δεν υπάρχει, τόσο καλά διατηρημένη και χειροπιαστή, η αίσθηση ενός οικισμού που καταστράφηκε το 1615 π.Χ.
Ανθρωποι κάθε ηλικίας και εθνικότητας σχημάτιζαν ουρές στην είσοδο την περασμένη Κυριακή, που βρεθήκαμε εκεί. Σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις για τη φετινή σεζόν, δύο με τρεις χιλιάδες άτομα κόβουν εισιτήριο καθημερινά στον αρχαιολογικό χώρο. Τα έσοδα (περίπου 1,5 εκατ. ευρώ) πηγαίνουν κατευθείαν στα ταμεία του κράτους, το οποίο καλύπτει λειτουργικά έξοδα και μισθοδοσία του φυλακτικού προσωπικού. Τίποτ’ άλλο πέραν αυτού.
Εδώ και τέσσερα χρόνια, η πολιτεία έχει σταματήσει να ενισχύει οικονομικά το Ακρωτήρι. Τούτο πρακτικά σημαίνει ότι η συστηματική ανασκαφή έχει παγώσει σχεδόν από τότε που ξεκίνησαν οι εργασίες για το στέγαστρο πριν από 14 χρόνια, ενώ από την αρχή του χρόνου ώς τις αρχές Οκτωβρίου έμεινε κλειστό και το εργαστήρι συντήρησης των περίφημων τοιχογραφιών. Από τα επιδέξια χέρια των τεχνητών του –που είχαν αίσθηση υπομονής και καθήκοντος σαν τον αείμνηστο Τάσο Μαργαριτώφ– επανήλθαν στη ζωή οι συγκλονιστικές ζωγραφικές παραστάσεις με τις Κροκοσυλλέκτριες, τα άνθη της άνοιξης, τον Ψαρά, τις αντιλόπες.
Δεν υπάρχει κατάστημα τουριστικών ειδών ή επιχείρησης στο νησί που να μην έχει «καρπωθεί» αυτά τα οπτικά σήματα κατατεθέντα. Συχνά κακοτυπωμένες πάνω σε πλαστικές σακούλες, σε μενού εστιατορίων, σε κακής αισθητικής σουβενίρ, οι αλλοιωμένες μορφές ανθρώπων, ζώων και λουλουδιών θα απειλούσαν τη γνήσια εικόνα τους, αν αυτή δεν υπήρχε εκτεθειμένη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Δουλειές του ποδαριού
Μετά το κλείσιμο του εργαστηρίου, οι συντηρητές που απασχολούνταν εκεί, με σπουδαία προϋπηρεσία και ζηλευτή τεχνογνωσία, κάνουν δουλειές του ποδαριού στο νησί για να τα βγάλουν πέρα.
Αυτό μας λέει ο Χρίστος Ντούμας, ο αρχαιολόγος που πρωτοπάτησε το πόδι του στο Ακρωτήρι το 1968 και την ξέρει σαν την παλάμη του. Μας ξεναγεί στον χώρο και τον ρωτάμε αν χρειάζεται να συνεχιστεί η ανασκαφή. Αλλωστε, μέχρι τώρα έχει αποκαλυφθεί η κορυφή 35 κτιρίων και σε πολλές περιπτώσεις και ολόκληροι όροφοι από τα οικοδομήματα αυτά.
«Πρέπει να ολοκληρωθούν οι εργασίες στο κτίριο που ονομάζουμε Ξεστή 4, που είναι το μεγαλύτερο και πολυτελέστερο του Ακρωτηρίου. Εχει εντοπιστεί το κλιμακοστάσιο με μια θαυμάσια τοιχογραφία πομπής ανδρών που εκτείνεται σε πολλούς ορόφους και μάλλον ξεπερνά τα 50 μέτρα. Ερευνα θα πρέπει να πραγματοποιηθεί και στο σημείο όπου εντοπίστηκε ο χρυσός αίγαγρος κατά τις τομές που έγιναν για τις κολώνες του στεγάστρου», συνεχίζει ο αρχαιολόγος.
Αμεση απειλή από τα τρωκτικά
Δεκάδες τοιχογραφίες που έχουν ήδη συντηρηθεί φυλάσσονται εκεί ανάμεσα σε αφρολέξ. «Το υλικό που αγαπούν τα ποντίκια. Ποιος μας εξασφαλίζει ότι αν μείνει ο χώρος δίχως καθημερινή ανθρώπινη παρουσία, δεν θα μπουν μέσα τρωκτικά; Αν αυτό συμβεί, θα είναι το μεγαλύτερο κατάντημα του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού», τονίζει ο Χρίστος Ντούμας.
Το κράτος μπορεί να έχει γυρίσει την πλάτη στο Ακρωτήρι, αλλά η τοπική κοινωνία συναισθάνεται την τεράστια σημασία του. Οχι μόνο ως τουριστικό δέλεαρ αλλά ως το πιο σημαντικό περιουσιακό στοιχείο το νησιού μαζί με την ιδιαίτερη γεωμορφολογία του.
Οι Σαντορινιοί, επαγγελματίες και απλοί πολίτες, στηρίζουν την Εταιρεία Μελέτης Προϊστορικής Θήρας, τον σύλλογο των φίλων της ανασκαφής. Αθρόα ήταν η προσέλευση στην εκδήλωση υπό την αιγίδα του δήμου, που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Κυριακή με σιωπηλή δημοπρασία, λαχειοφόρο αγορά, μουσική και φαγητό. Στόχος η συγκέντρωση πόρων για να ξαναλειτουργήσει το εργαστήριο συντήρησης με λίγους –έστω– εργαζόμενους. Ιθύνων νους για τη διοργάνωση ήταν ο γνωστός σεφ Γιώργος Χατζηγιαννάκης, τον οποίον συνεπικούρησαν ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Εστία» του Πύργου, το Cultural Village, το Εργαστήρι τσαμπούνας La ponta.
Εκτός από τη δράση αυτή, που συγκέντρωσε περίπου 25.000 ευρώ, πραγματοποιήθηκε μια ακόμα σημαντική ενέργεια. Ελληνες καλλιτέχνες σχεδίασαν μια σειρά με καταπληκτικά αναμνηστικά, τα οποία εμπνεύστηκαν από το Ακρωτήρι: πάνινες τσάντες, σελιδοδείκτες, μικρές παραστάσεις τοιχογραφιών, πήλινα αγαλματίδια κ.ά. Η Εταιρεία Μελέτης κάλυψε το κόστος παραγωγής τους και ζήτησε την άδεια του ΤΑΠΑ να τα διαθέτει στο πωλητήριο του χώρου, που είναι κυριολεκτικά άδειο από πωλητέα. Η πρόταση δεν έγινε αποδεκτή. Σήμερα πωλούνται σε πρόχειρη κατασκευή εκτός χώρου με 500 ευρώ ημερήσιο τζίρο. Το πωλητήριο του χώρου έχει από 0 έως 17 ευρώ μέσο όρο είσπραξη…