«Oλοι! όλοι! διαβατήρια!» ακούγεται βροντερή η φωνή -σαν από ένα στόμα- στο κεφαλόσκαλο από περίπου 400 Σύρους. Ωστόσο, πολλοί απ’ αυτούς γνωρίζουν ότι δεν μπορούν να αποκτήσουν διαβατήρια και ας υποστηρίζουν δημοσίως το αντίθετο. «Δεν μπορώ να περιμένω 3-4 μήνες ή ένα χρόνο», λέει χαρακτηριστικά στην «Κ» ο Μοχάμεντ Σαΐντ : «Η οικογένειά μου βρίσκεται στη Σουηδία και αν κάνω εδώ αίτηση πολιτικού ασύλου δεν θα έχω δικαίωμα να αποκτήσω καθεστώς προστασίας στη Σουηδία». Αυτό που περιγράφει ο Σαΐντ ήταν κοινός τόπος για τους απεργούς πείνας της πλατείας Συντάγματος, αλλά σαφώς η νομική αφετηρία δεν είναι ίδια για όλους.
Υπάρχουν πρόσφυγες με έγγραφα του συριακού κράτους (διπλώματα, ταυτότητες, φοιτητικές ταυτότητες ) και όπως λέει στην «Κ» πηγή της Υπηρεσίας Ασύλου για τους πρόσφυγες, τα «έγγραφα αυτά που έχουν εκδοθεί στη Συρία είναι σχετικά ασφαλή και σπάνια μπορεί να πλαστογραφηθούν».
Οσοι είναι κάτοχοι παρόμοιων εγγράφων, περί το 20%-30% των Σύρων, μπορούν να ενταχθούν στο καθεστώς του πολιτικού ασύλου με την ταχεία διαδικασία, δηλαδή εντός μιας ημέρας, και στη συνέχεια να εφοδιασθούν με το σχετικό ταξιδιωτικό έγγραφο που ισχύει στην Ε.Ε. για τους πολιτικούς πρόσφυγες. Με αυτό μπορούν να επισκεφθούν τις οικογένειές τους, να παραμείνουν μερικούς μήνες στις χώρες που φιλοξενούνται, αλλά και να καταθέσουν αίτηση επανένωσης εφόσον πρόκειται για την «πυρηνική» (σ.σ.: την στενή) τους οικογένεια. Η συνθήκη «Δουβλίνο 3» υποχρεώνει τις Αρχές των χωρών στις οποίες κατατίθεται η αίτηση να κάνουν αποδεκτά αυτά τα αιτήματα επανένωσης οικογενειών.
Ολοι σχεδόν οι πρόσφυγες με τους οποίους μίλησε η «Κ» στο Σύνταγμα, μας τόνισαν ότι οι οικογένειές τους διαβιούν κάπου αλλού στην Ευρώπη, όπως είπαν οι μηχανικοί στο επάγγελμα Μααρούφ Αμπού Σάαφ και Τζαμίλ αλ Μούσα. Αλλά εάν π.χ. οι συγγενείς δεν ανήκουν στον στενό οικογενειακό κύκλο, η χώρα προορισμού –εκείνη δηλαδή που οι πρόσφυγες επιδιώκουν να φθάσουν– μπορεί να αρνηθεί την εγκατάσταση ακόμη και στο πλαίσιο της οικογενειακής επανένωσης.
Ο Σάαφ και ο Μούσα από τη Ράκα και το Χαλέπι αντίστοιχα θα πήγαιναν «οπουδήποτε στην Ευρώπη έβρισκαν δουλειά, στην Ελλάδα δεν υπάρχει δουλειά. Η Γαλλία σου δίνει 72 ώρες για να εξαφανιστείς μετά τη χορήγηση του ασύλου, η Σερβία έξι μέρες.
Μόνο η Ελλάδα εμμένει ότι πρέπει να πάρουμε το καθεστώς του πρόσφυγα και να μείνουμε εδώ…». Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι οι Σύροι χρησιμοποιούν το ζήτημα των διαβατηρίων για να συντομεύσουν όσο γίνεται την παραμονή στη χώρα μας.
«Δεν θέλουμε να ξεχωρίσουν εκείνοι που εύκολα και γρήγορα μπορούν να φύγουν με βάση ταξιδιωτικό έγγραφο πολιτικού πρόσφυγα διότι τότε θα μείνουμε λιγότεροι…» παραδέχεται ένας νεαρός Σύρος από τη Δαμασκό που μας μιλάει χαμηλόφωνα και διακόπτεται από κάποιον συνομήλικό του με μαντίλα στο πρόσωπο που μας ρωτάει εάν δουλεύουμε για το… κράτος.
«Είναι αλήθεια ότι πριν από ένα μήνα έκαναν συμπατριώτες μας στη Γερμανία την ίδια ακριβώς κινητοποίηση με τη δική μας εδώ. Θέλουμε να πιέσουμε το σύστημά σας, αλλά στο τέλος το πιθανότερο είναι ότι θα δώσουμε αποτυπώματα κάνοντας αίτηση ασύλου…» εκτιμά ο Αχμέντ Α. που κι εκείνος «μας πάει σε μια γωνία» για να μιλήσουμε. «Το πρόβλημα δεν είναι οι Ελληνες που έρχονται εδώ και μας υπόσχονται τα πάντα, το πρόβλημα είναι ότι βιαζόμαστε να φύγουμε γιατί από την αρχή θέλαμε να πάμε αλλού», καταλήγει.