«Η γκαλερί του Ρόμπιν Σάιμς είναι μία από τις τρεις σημαντικότερες στην Ευρώπη. Ο ίδιος έχει δημιουργήσει ολόκληρες ιδιωτικές συλλογές αρχαίων για τους πελάτες του και έχει εφοδιάσει τα μεγαλύτερα μουσεία με –πασίγνωστα πλέον– ευρήματα». Ετσι ξεκινούσε η σχετικά μικρή «συστατική επιστολή» που είχε συνταχθεί από στέλεχος της τράπεζας Credit Agricole για τον υποψήφιο πελάτη της, Ρόμπιν Σάιμς. Με την επιστολή αυτή και κάποια, ψευδή όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, στοιχεία που είχε προσκομίσει ο ίδιος ο Σάιμς για την περιουσιακή του κατάσταση, άνοιξε το καλοκαίρι του 2000 ένα λογαριασμό στο υποκατάστημα της γαλλικής τράπεζας στο Γιβραλτάρ σκοπεύοντας να δεχθεί μία και μόνον κατάθεση ύψους 10,4 εκατ. δολαρίων.
Στις φόρμες που είχαν συμπληρωθεί τότε, τα αρμόδια τραπεζικά στελέχη δεν είχαν αναρωτηθεί για την προέλευση των χρημάτων, αλλά ούτε αργότερα για τη δαιδαλώδη διαδρομή μέσω της οποίας το ίδιο ποσό έφτασε τελικά στο Γιβραλτάρ.
Αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που πρόσφατα, στις 24 Μαρτίου 2015, το ανώτατο δικαστήριο του Γιβραλτάρ απεφάνθη οριστικά και αμετάκλητα πως η τράπεζα είναι υποχρεωμένη να καταβάλει 9,8 εκατ. δολάρια στην εφοπλιστική οικογένεια Παπαδημητρίου –δηλαδή στους αντιδίκους του Σάιμς– γιατί κάνοντας «τα στραβά μάτια» εξυπηρέτησε την ύποπτη συναλλαγή» η οποία αφορούσε χρήματα από παράνομη πώληση δικής τους ιδιοκτησίας…
Πρόκειται για μία ακόμη απόφαση στη μακρά δικαστική διαμάχη των δύο πλευρών. «Μήλον της Εριδος» αποτέλεσε μια τεράστια περιουσία και μαζί μία από τις σημαντικότερες συλλογές αρχαίων αντικειμένων παγκοσμίως. Πρόκειται όμως παράλληλα και για μια δικαστική απόφαση με ιδιαίτερο συμβολισμό, αλλά και μήνυμα επί της ουσίας για τις ευθύνες των τραπεζών, που για χρόνια φαίνεται πως έδιναν ελάχιστη βαρύτητα στις –υποχρεωτικές πλέον– πρακτικές του «know your customer» (γνωρίστε τον πελάτη σας).
Αμφιλεγόμενος
Ο Ρόμπιν Σάιμς ήταν πράγματι ένας διάσημος, αλλά και αμφιλεγόμενος Βρετανός αρχαιοπώλης. Το 1972 γνώρισε τον Χρήστο Μιχαηλίδη και έκτοτε οι δυο τους έγιναν αχώριστοι. Μετακόμισαν μαζί και ίδρυσαν μια εταιρεία η οποία σύντομα «απογειώθηκε» επιχειρηματικά. Εκτός από τις υψηλές διασυνδέσεις τους και την ικανότητα, «τη ματιά», να εντοπίζουν οτιδήποτε ξεχωριστό, είχαν καταφέρει να εξασφαλίσουν και ρευστότητα όχι συνήθη για τον κύκλο τους. Οποτεδήποτε κάποιο ξεχωριστό αντικείμενο εμφανιζόταν στην αγορά, η αδερφή του Μιχαηλίδη, Δέσποινα Παπαδημητρίου, ήταν εκείνη που τους δάνειζε χρήματα, ενώ όποτε χρειάστηκε μπήκε εγγυήτρια σε δάνειά τους.
Οι δυο τους, Σάιμς και Μιχαηλίδης, κατάφεραν να γίνουν από τους βασικούς προμηθευτές των μεγαλύτερων μουσείων, όπως το Γκετί ή το Μετροπόλιταν, και των σημαντικότερων συλλεκτών, μεσολαβώντας σε αγοραπωλησίες των πιο σπάνιων αρχαιοτήτων – κάποιες βέβαια από αυτές, όπως αποδείχθτηκε εκ των υστέρων, ήταν προϊόντα αρχαιοκαπηλίας…
Στο σπίτι τους, σε μία από τις ακριβότερες συνοικίες του Λονδίνου, διατηρούσαν και οι ίδιοι μια τεράστια συλλογή. Κυριολεκτικά ζούσαν ανάμεσα στα αρχαία αντικείμενα, αλλά και στα σπάνια «αρ ντεκό» έπιπλα της φημισμένης Eileen Gray – εκτιμώμενης αξίας 20 εκατ. δολαρίων.
Η «επιχείρηση»
Οταν ο Μιχαηλίδης απεβίωσε το 1999 σε δυστύχημα, οι σχέσεις του Σάιμς με την οικογένεια του συντρόφου του χαρακτηρίζονταν άριστες. Λίγους μήνες αργότερα, όμως, εκείνος αρνήθηκε πως οι δυο τους ήταν και συνεταίροι και τότε η οικογένεια Παπαδημητρίου αντέδρασε και αποφάσισε να διεκδικήσει όλα όσα θεωρούσε δικαιωματικά δικά της. Ανάμεσα σε αυτά και η σπάνια συλλογή επίπλων. Σύντομα κατάφεραν να δεσμεύσουν την κοινή περιουσία, αλλά ανακάλυψαν πως τα πολύτιμα «αρ ντεκό» έπιπλα είχαν εξαφανιστεί…
Ο Σάιμς παραδέχθηκε πως την άνοιξη του 2000 τα είχε πουλήσει έναντι 4 εκατ. δολαρίων. Οι Παπαδημητρίου δεν πίστεψαν πως αυτό ήταν το πραγματικό τίμημα και ξεκίνησαν μια μαραθώνια έρευνα αναζητώντας την αλήθεια. Αυτό που τελικά ανακάλυψαν ήταν, όπως το περιέγραψε ένας από τους δικαστές, «ένα δόλιο σχέδιο»: τέσσερα εκατομμύρια δολάρια από την πώληση είχαν όντως κατατεθεί στην εταιρεία που διατηρούσαν Σάιμς και Μιχαηλίδης. Την ίδια ακριβώς περίοδο, όμως, άλλα 10,4 εκατ. δολ. ξεκινούσαν ένα περίπλοκο… τραπεζικό ταξίδι.
Ο αγοραστής της συλλογής, μέσω ενός μεσάζοντος, τα κατέθεσε αρχικά σε λογαριασμό εταιρείας με έδρα τον Παναμά. Από εκεί έγινε ανάληψη σε μετρητά και κατατέθηκαν εκ νέου σε ένα ίδρυμα στο Λιχτενστάιν. Στη συνέχεια εμβάστηκαν στον λογαριασμό του Γιβραλτάρ που μόλις είχε ανοίξει γι’ αυτόν τον σκοπό. «Λεπτομέρεια»: όλες οι εταιρείες είχαν τελικό δικαιούχο τον Σάιμς.
Ο ίδιος, ακόμη και μετά την αποκάλυψη αυτή, επέμενε πως τα χρήματα δεν προέρχονταν από την πώληση των επίπλων, αλλά από μια πλούσια πελάτισσα και καλή του φίλη από τη Μέση Ανατολή, η οποία του είχε δώσει τα κοσμήματά της για να τα πουλήσει. Υποτίθεται πως όταν εκείνη έμαθε πως ο Σάιμς βρισκόταν σε δύσκολη οικονομική κατάσταση, του πρόσφερε τα 10 εκατ. δολάρια, με μοναδικό αντάλλαγμα να μη μαθευτεί το όνομά της.
Για το δικαστήριο ήταν προφανές πως η εν λόγω γενναιόδωρη κυρία –και η όλη ιστορία– ήταν προϊόν μυθοπλασίας. Οι δικαστές κατέληξαν πως η χρήση αυτού του πολύπλοκου δικτύου εταιρειών για τη μεταφορά των χρημάτων θα έπρεπε να είχε κάνει οποιαδήποτε «λογική» τράπεζα καχύποπτη ότι το κίνητρο δεν ήταν άλλο από το «ξέπλυμα χρημάτων»…
Εκπρόσωποι της τράπεζας δηλώνουν στην «Κ» απογοητευμένοι, αλλά αποδέχονται την απόφαση του δικαστηρίου «η οποία» –όπως χαρακτηριστικά τονίζουν– «αφορά σε ενέργειες που έγιναν προ δεκαπενταετίας».
Ενέργειες που, όπως φαίνεται, θα στοιχίσουν σήμερα στην τράπεζα πολύ ακριβά… Ηδη έχουν υποχρεωθεί να αποζημιώσουν την οικογένεια Παπαδημητρίου με 9,8 εκατ. δολάρια, ενώ τον επόμενο μήνα έχει οριστεί νέα δικάσιμος για να υπολογιστούν οι τόκοι που οφείλονται στην οικογένεια Παπαδημητρίου.
Ο δικηγόρος της οικογένειας, Ludovic De Walden, μιλώντας στην «Κ» δηλώνει έκπληκτος για το ότι η τράπεζα παραμένει ουσιαστικά αμετανόητη, ισχυριζόμενη πως τα πράγματα ήταν διαφορετικά πριν από 15 χρόνια.
Οπως λέει ο ίδιος, «είναι λυπηρό που τους πήρε έντεκα ολόκληρα χρόνια να επιστρέψουν αυτά τα χρήματα… οι τράπεζες δεν μπορεί να συνεχίζουν να κάνουν τα στραβά μάτια και να στηρίζονται σε αστήρικτες συστάσεις μόνο και μόνο για το κέρδος τους», καταλήγει.