Ραγδαία επιδείνωση που παραπέμπει σε συνθήκες κατάρρευσης του δικαστικού συστήματος και σε εκτεταμένη αρνησιδικία παρουσιάζουν οι δείκτες της Δικαιοσύνης που πλέον, υπό το βάρος χρόνιων παθογενειών, δεν απονέμει δίκαιο σε εύλογο χρόνο, ταλαιπωρώντας τους πολίτες και υπονομεύοντας το κράτος δικαίου.
Τα στατιστικά δεδομένα, όπως προκύπτει από την ετήσια έκθεση που δημοσιεύει η Παγκόσμια Τράπεζα για την ταχύτητα απονομής Δικαιοσύνης σε όλες τις χώρες του κόσμου, καταγράφονται απογοητευτικά για τα ελληνικά δικαστήρια.
Η χώρα μας κατατάσσεται πλέον στην 155η θέση των χωρών που καθυστερούν να δικάσουν τις υποθέσεις και να λύσουν τις διαφορές των πολιτών, με μέσο χρόνο απόδοσης Δικαιοσύνης που φθάνει κατά υπόθεση τις 1.580 ημέρες (!), δηλαδή περί τα τέσσερα χρόνια.
Μέσα σε δύο χρόνια, από το 2012 έως το τέλος του 2014, η χώρα μας σχετικά με τη βραδύτητα στην απονομή της δικαιοσύνης «ανέβηκε» (με την αρνητική έννοια του όρου) 68 θέσεις στην παγκόσμια κατάταξη, υποδηλώνοντας με δραματικό τρόπο τη χειροτέρευση λειτουργίας της ελληνικής Δικαιοσύνης.
Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι το 2012 οι ρυθμοί έκδοσης αποφάσεων από τα ελληνικά δικαστήρια έδιναν στην Ελλάδα την 89η θέση διεθνώς, με μέσο όρο 819 ημέρες για την έκδοση μιας απόφασης.
Ενα χρόνο αργότερα, αν και επρόκειτο να ισχύσουν μέτρα εκσυγχρονισμού της Δικαιοσύνης που είχαν προταθεί και από τη λεγόμενη ομάδα δράσης για την Ελλάδα με επικεφαλής τότε τον Χορς Ράιχενμπαχ (Task Force) για εκσυγχρονισμό των δομών του δικαστικού συστήματος, η πραγματικότητα εξελίχθηκε επί τα χείρω.
Η θέση της χώρας μας από το νούμερο 89 «ανέβηκε» μέσα σε ένα χρόνο στην 98η θέση, με μέσο όρο τις 1.300 ημέρες για την έκδοση αποφάσεων, δηλαδή περίπου 3,5 χρόνια.
Τα δικαστήρια, κυρίως της Αθήνας, πολιτικά, ποινικά αλλά και διοικητικά, «πνίγονται» υπό το βάρος χιλιάδων αδίκαστων υποθέσεων, που κοστίζουν σε χρήμα στους πολίτες και στο κράτος, αλλά επιπλέον «φρενάρουν» επενδυτικές προοπτικές, επιχειρηματικές κινήσεις, πλήττοντας ευθέως την έννοια του κράτους δικαίου.
Οι καταδίκες για αρνησιδικία από το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχουν περάσει πλέον τις 410 και αυξάνονται χρόνο με τον χρόνο, σωρεύοντας αναξιοπιστία σε ένα δικαστικό σύστημα που πλέον θεωρείται αναποτελεσματικό.
Η εικόνα της ελληνικής Δικαιοσύνης, με το χαρτοβασίλειο και τον αναχρονιστικό τρόπο λειτουργίας, έχει συνεγείρει δικαστές και εισαγγελείς, αλλά και πανεπιστημιακούς, που βλέπουν καθημερινά τη δικαστική πραγματικότητα να πηγαίνει, με ό,τι αυτό συνεπάγεται, από το κακό στο χειρότερο.
Με αυτό το δεδομένο, η Εταιρεία Δικαστικών Μελετών –πρόεδρός της ο κ. Ιωάννης Χαμηλοθώρης, ανώτατος δικαστικός, με σπουδαίο έργο άνω των τριάντα χρόνων–, στην οποία μετέχουν μόνον ανώτεροι και
ανώτατοι δικαστικοί και εισαγγελείς, αλλά και πανεπιστημιακοί, εκπόνησε για πρώτη φορά, εμπεριστατωμένη μελέτη – ακτινογραφία του δικαστικού μας συστήματος.
Η μελέτη, μοναδική στο είδος της, παρουσιάστηκε παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Προκόπη Παυλόπουλου σε ειδική εκδήλωση στην Παλαιά Βουλή, πριν από λίγες ημέρες, ταράσσοντας τα λιμνάζοντα νερά. Το στίγμα των αναγκαίων αλλαγών και εκσυγχρονιστικών βημάτων έδωσε ο αρεοπαγίτης κ. Χριστόφορος Κοσμίδης, που επιμελήθηκε μαζί με άλλους σειρά μέτρων για το δικαστικό σύστημα. «Αν από τον νεότερο δικαστή, είπε ο κ. Κοσμίδης, ώς τον Αρειο Πάγο, χωρίς να εξαιρούνται οι δικηγόροι, δεν πιστέψουν όλοι στην ανάγκη για μέσα επαύξησης της αποτελεσματικότητας και δεν θελήσουν να αλλάξουμε νοοτροπία και να προσπαθήσουμε περισσότερο, με κόπο και κάποτε με μικρές θυσίες, ελπίδα δεν υπάρχει». Θα πρέπει, τόνισε, «ο καθένας να αποδεχθεί το μερίδιο της προσωπικής του ευθύνης και να απαρνηθεί την καταστροφική αντίληψη ότι για όλα φταίνε οι άλλοι…».
Η επισήμανση για τις χρόνιες παθογένειες που καθορίζουν το σημερινό επίπεδο απόδοσης δικαιοσύνης στη χώρα μας και οι παραλείψεις των εκάστοτε κυβερνήσεων, για τις οποίες οι λειτουργοί της Δικαιοσύνης δεν έχουν ευθύνη, τονίζονται στην ίδια μελέτη, όπως και ο κόπος των δικαστών και εισαγγελέων που εργάζονται σε ένα σαθρό και αναποτελεσματικό σύστημα…
Η πρόταση των δικαστών
Τα μέτρα που προτείνονται για σοβαρές και σε βάθος αλλαγές στη Δικαιοσύνη, στο πλαίσιο της μελέτης της Εταιρείας Δικαστικών Μελετών, είναι πράγματι ρηξικέλευθα. Ενδεικτικά:
1. Δικαστικός «Καποδίστριας» με συγχωνεύσεις μικρών δικαστηρίων σε όλη την επικράτεια.
2. «Σπάσιμο» του υδροκέφαλου Πρωτοδικείου Αθηνών, με ίδρυση περιφερειακών πρωτοδικείων σε άλλες περιοχές της Αθήνας, όπως στο Περιστέρι κ.α.
3. Αποσύνδεση της διεύθυνσης και της διοίκησης των δικαστικών μονάδων από τη δικαστική επετηρίδα και ανάδειξη σε αυτές τις νευραλγικές θέσεις μόνον δικαστών που διαθέτουν ανάλογα προσόντα, αλλά και δικαστικών υπαλλήλων καριέρας.
4. Αξιολόγηση σε βάθος της απόδοσης και του έργου των δικαστών με επιλογή των επιθεωρητών των δικαστικών υπηρεσιών όχι με κλήρωση, όπως γίνεται σήμερα, αλλά βάσει αξιολόγησης και προσόντων.
5. Περικοπή επιδομάτων σε περιπτώσεις δικαστών που δεν αποδίδουν δικαστικό έργο σε προθεσμίες που θέτει ο νόμος, με άμεση καταβολή των ποσών υπέρ του ΤΑΧΔΙΚ (Ταμείο Δικαστικών Κτιρίων) και εφαρμογή νέων τεχνολογιών σε όλο το φάσμα της Δικαιοσύνης (ηλεκτρονική δικαιοσύνη).
6. Καθιέρωση συστήματος που ισχύει και σε άλλες χώρες, για συμμετοχή στο δικαστικό έργο έγκριτων νομικών (να ασκούν καθήκοντα δικαστών) οι οποίοι θα επιλέγονται με βάση εξαιρετικά αυστηρή αξιολόγηση.