Στα τέλη Αυγούστου, χρειάστηκε να φιλοξενηθούν στα Χανιά 240 πρόσφυγες και μετανάστες που εντοπίστηκαν από το Λιμενικό, όταν το δουλεμπορικό στο οποίο επέβαιναν εξέπεμψε SOS ανοιχτά της Κρήτης. Ανάμεσά τους 152 παιδιά, τα περισσότερα ασυνόδευτα. Λίγες ημέρες αργότερα, στο Ιντερνετ κυκλοφορούσαν οι πρώτες φρικτές εικόνες νεκρών παιδιών, ξεβρασμένων στην ακτή, μετά το ναυάγιο άλλου σκάφους ανοιχτά της Λιβύης. «Καταλαβαίνετε τι συνέβη», λέει στην «Κ» η ιατρός-χειρουργός Ελευθερία Μουλουδάκη, υπεύθυνη του πολυϊατρείου των Γιατρών του Κόσμου στα Χανιά, που περιέθαλπαν τα προσφυγόπουλα. «Αρχισαν τα τηλέφωνα να χτυπούν συνεχώς από γονείς στην Αίγυπτο αλλά και την Ευρώπη που έψαχναν να δουν αν είναι τα παιδιά τους ανάμεσα σε αυτά που είδαν στις φωτογραφίες. Ναι, η φωτογραφία μπορεί να είναι στοιχείο, αλλά ο τρόπος που διαδίδεται είναι άλλο πράγμα. Φανταστείτε τις οικογένειες των παιδιών που τις βλέπουν. Είναι τρομερό…».
Οι φωτογραφίες των αδικοχαμένων παιδιών και ειδικότερα το εάν εξυπηρετούμε κάποιο σκοπό όταν μαζικά τις δημοσιεύουμε μάς έχει διχάσει τις τελευταίες ημέρες. Μπροστά στο προσφυγικό δράμα που βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη, το ντιμπέιτ μοιάζει άκαιρο, άκομψο. Είναι; Η δημοσιογράφος Φραγκίσκα Μεγαλούδη βρίσκεται αυτόν τον καιρό στη Βόρεια Νιγηρία, καλύπτοντας την ανθρωπιστική κρίση στην περιοχή. Την άλλη εβδομάδα πρόκειται να επισκεφθεί καταυλισμό εκτοπισμένων όπου έχουν πεθάνει τελευταία από ασθένειες πάνω από δέκα παιδιά. «Θα με κάνει καλύτερη δημοσιογράφο, θα με κάνει “επαναστάτρια”, θα αφυπνίσω κανέναν αν σας δείξω κοντινά πλάνα των νεκρών παιδιών;» αναρωτήθηκε σε ένα ποστ στο φέισμπουκ. Συζητήσαμε για το θέμα μέσω σκάιπ: «Εξοικειωνόμαστε, τίποτα δεν μας κάνει εντύπωση πια», λέει. «Αυτοί οι άνθρωποι έχουν ιστορία. Οσοι τους γνωρίζουν, δεν θα τους έβγαζαν ποτέ φωτογραφία». Τα νερά είναι θολά, δεν υπάρχουν αυστηροί κώδικες, κανόνες, όλα εναπόκεινται στην προσωπική ηθική. «Μπορείς να δείξεις τη φρίκη χωρίς να τη δείχνεις άμεσα», υποστηρίζει η Φραγκίσκα. «Αυτό που υπονοείται είναι χειρότερο από αυτό που βλέπεις. Δεν θα ταυτιστεί ο Ελληνας με ένα νεκρό παιδί. Θα ταυτιστεί εάν το δει ζωντανό στα γενέθλιά του και μετά του διηγηθείς τι έπαθε. Είδαμε τα πτώματα της Λαμπεντούζα, στο Αγαθονήσι, ευαισθητοποιηθήκαμε περισσότερο; Αλλαξε κάτι; Πόσα σκελετωμένα παιδιά από την Αφρική έχουμε δει τόσα χρόνια, άλλαξε κάτι;».
Ο βραβευμένος φωτορεπόρτερ Γιώργος Μουτάφης βρίσκεται αυτές τις ημέρες -πού αλλού;- στη Μυτιλήνη, καταγράφοντας με τη μηχανή του το πρωτοφανές προσφυγικό ρεύμα. Και ο ίδιος αναρωτιέται τι θα έκανε εάν βρισκόταν σε εκείνη την ακτή της Τουρκίας μπροστά στο μικρό παιδί με το κόκκινο μπλουζάκι, τον μικρό Αϊλάν. «Πιστεύω ότι θα τον φωτογράφιζα», λέει τελικά. «Εχει όμως μεγάλη διαφορά το πώς θα το φωτογραφίσεις, πώς θα το σεβαστείς. Ισως χαμήλωνα, ίσως απομακρυνόμουν, σίγουρα θα ήμουν προσεκτικός. Αλλά όταν είσαι μόνος σου στο πεδίο, μιλούν τα ένστικτα. Μέλημά μας πάντως πρέπει να είναι η ανάδειξη της κατάστασης. Δεν είναι η εικόνα ενός νεκρού παιδιού από τη Συρία, είναι η εικόνα αυτού που συμβαίνει στη Μεσόγειο».