Στη γιγάντωση του ελληνικού βραχίονα ενός δαιδαλώδους αλλά και παμπάλαιου παγκόσμιου δικτύου μεταφοράς κεφαλαίων, που διαφεύγει κάθε έλεγχο και λειτουργεί ανεξάρτητα από όλα τα συμβατικά τραπεζικά δίκτυα, οδηγούν, σύμφωνα με πληροφορίες, η μεγάλη αύξηση της εισροής μεταναστών και τα capital controls.
Οι πρώτες ενδείξεις ύπαρξης του δικτύου αυτού στην Ελλάδα ήρθαν πριν από πολύ καιρό, ενώ πέρυσι τέτοια εποχή είχαν γίνει και ορισμένες συλλήψεις αλλοδαπών στην Αθήνα, αφγανικής καταγωγής.
Εμπλέκονταν στα δίκτυα αυτά που είναι ευρύτερα γνωστά σε όσους παρακολουθούν την παγκόσμια παραοικονομία ως Hawala και εκτιμάται ότι διακινούσαν εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Μάλιστα ως κέντρο διακίνησης των κεφαλαίων των μεταναστών στη χώρα μας είναι η πλατεία Βικτωρίας.
Οπως θα γίνει ευκολότερα αντιληπτό παρακάτω, οι «τραπεζίτες» αυτοί μπορούν να παίρνουν καταθέσεις στο εξωτερικό και να τις δίνουν εδώ στους «δικαιούχους» και αντιστρόφως, χωρίς να διακινείται ούτε ένα σεντ και χωρίς να χρησιμοποιείται κανένα ηλεκτρονικό σύστημα.
Η μεγάλη αύξηση των εισερχόμενων, Αφγανών κυρίως, μεταναστών αλλά και τα capital controls, που εμποδίζουν την ομαλή αποστολή εμβασμάτων από μετανάστες που εργάζονται στην Ελλάδα προς τις οικογένειές τους στο εξωτερικό, φέρονται ως οι αιτίες που οδηγούν μεγάλους αριθμούς στα «γκισέ» των hawaldars, όπως ονομάζονται τα μέλη του δικτύου.
Πώς δουλεύει το δίκτυο αυτό; Βασίζεται σε ένα εκτενέστατο διεθνές πλέγμα ανεξάρτητων brokers (ή hawaladars ή «χρηματιστών») με άγραφους κανόνες τιμής –και επιπτώσεων–, που επιβάλλουν την απαραίτητη αξιοπιστία. Οπως την επιβάλλει και η de facto αξιολόγηση των πρακτικών τους και του ιστορικού τους από τους πελάτες τους και τους αντισυμβαλλόμενους brokers. Ο broker, π.χ., στο Αφγανιστάν δέχεται κατάθεση από πατέρα μετανάστη στην Ελλάδα και του δίνει ένα password. Ο πατέρας επικοινωνεί το password αυτό στον γιο του στην Ελλάδα και αυτός με τη σειρά του επισκέπτεται τον εδώ συνεργαζόμενο broker, ο οποίος, αφού λάβει το κατάλληλο password (που του έχει επικοινωνήσει ο ομόλογός του στο Αφγανιστάν), καταβάλλει σε μετρητά το αναλογούν ποσό. Με τον ίδιο τρόπο ο εδώ εργαζόμενος αλλοδαπός μπορεί να στείλει χρήματα στην οικογένειά του ή σε όποιον χρωστάει στο εξωτερικό. Στην πράξη τα χρήματα αυτά δεν περνούν ποτέ τα σύνορα, παρά μόνον κατά τις εκάστοτε ομιχλώδεις συναντήσεις εκκαθάρισης μεταξύ των brokers, που γίνονται όμως σε άγνωστα σημεία του πλανήτη…
Κάθε broker λειτουργεί ανεξάρτητα, και η πραγματική φυσική μεταφορά χρημάτων μεταξύ αυτού και των ομολόγων του γίνεται περιστασιακά. Πρόκειται για συναντήσεις που πραγματοποιούνται σε άγνωστα μέρη και οι οποίες καλύπτονται από άκρα μυστικότητα. Σε αυτές γίνεται η εκκαθάριση. Η λειτουργικότητα του δικτύου για τους χρήστες του βασίζεται και στο γεγονός ότι έχει πολύ χαμηλότερες προμήθειες, συγκριτικά με τις τράπεζες και τις άλλες μεθόδους money transfer, όπως και στο ότι χρησιμοποιεί δικές του, σχετικά σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες. Οι δε μεταφορές αυτές είναι βέβαια αφορολόγητες, κάτι που επιτρέπει στους brokers τις χαμηλές προμήθειες και τις ελκυστικές συνταγματικές ισοτιμίες.
Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία, το όλο σύστημα έλκει την καταγωγή του από τα μεσαιωνικά χρόνια και τους δρόμους και τις πρακτικές του τότε παγκόσμιου εμπορίου μεταξύ της Ασίας, της Αφρικής και του δυτικού κόσμου. Εκτός από Hawala αποκαλείται και hundi, και εκτιμάται από τους αρμόδιους διεθνείς οργανισμούς πως χρησιμοποιείται ευρέως και σήμερα στις περιοχές της Μέσης Ανατολής, της Ινδίας, της Βορείου Αφρικής και στο Κέρας της Αφρικής. To ζήτημα έχει προσλάβει τα τελευταία χρόνια και σημαντικότατες διαστάσεις ασφαλείας, αφού η αδυναμία ελέγχου των εν λόγω συναλλαγών καθιστά το δίκτυο ιδιαίτερα επιρρεπές στη χρήση του για διακίνηση «μαύρου» χρήματος, αλλά και για τη χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και άλλων παράνομων ενεργειών.
Στην Αθήνα έχουν εντοπιστεί μέλη του δικτύου της Hawala τα τελευταία χρόνια. Φέρεται να χρησιμοποιούσαν ως βιτρίνα παράνομα ανταλλακτήρια συναλλάγματος ή καταστήματα ανταλλαγής μεταχειρισμένων ηλεκτρονικών συσκευών κινητής τηλεφωνίας. Με βάση στοιχεία των ελληνικών διωκτικών Αρχών, που συγκεντρώθηκαν από το «λουκέτο» σε ορισμένα τέτοια ανταλλακτήρια, τα ποσά που διακινούνται, πάντοτε σε μετρητά, εκτιμάται ότι προσμετρώνται σε πολλές δεκάδες ή και εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ. Μόνο σε μία τέτοια περίπτωση πέρυσι τον Σεπτέμβριο ανακαλύφθηκαν μεταφορές κεφαλαίων προς το εξωτερικό της τάξεως των 4,5 εκατ. ευρώ.