Εβδομήντα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Γερμανούς, η έκθεση «Αθήνα 1940 – 1944. Η πόλη και οι άνθρωποί της. Πόλεμος, Κατοχή, Αντίσταση, Απελευθέρωση» κινητοποίησε τους Αθηναίους φέρνοντάς τους στη Δημοτική Πινακοθήκη, στον Κεραμεικό. Και είναι από τις λίγες φορές που τόσο συνειδητά το κοινό έσπευσε να μάθει για την ιστορία του κι ένα άλλο μέρος του να θυμηθεί όσα βίωσε εκείνη την περίοδο.
Φωτογραφίες, κρατικά έγγραφα, εφημερίδες, καρτ ποστάλ, προκηρύξεις, προσωπικά σημειώματα, χάρτες ακόμη και θεατρικά προγράμματα του καιρού από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους, της ΕΡΤ, του Μουσείου Μπενάκη, του ΕΛΙΑ κ.ά. αφηγούνται τη ζωή και τις αντιφάσεις της στα χρόνια του πολέμου.
Εχει σημασία όμως να σταθεί κανείς στον τρόπο που αντιδρά πλέον ο κόσμος σε κάθε δράση για την ιστορία της χώρας του ή της γειτονιάς του. Πώς συμμετέχει σε κάτι που παλιά τον άφηνε αδιάφορο. Το είδαμε το καλοκαίρι στην έκθεση «Ανακαλύπτοντας το Ηράκλειο Αττικής. Στη διάρκεια ενός αιώνα (1880-1980)», που έφερε τόσο κόσμο στην Πινακοθήκη Γρηγοριάδη ξανασυστήνοντας στην ουσία τους ανθρώπους της πόλης. Μια τράπεζα αναμνήσεων με αδημοσίευτες φωτογραφίες που συγκέντρωσαν οι διοργανωτές («Ο Αλλος Τόπος Επικοινωνίας και Πολιτισμού»), ξετυλίγοντας την Ιστορία από τότε που ξεκίνησε η περιοχή ως ένας βαυαρικός οικισμός στα χρόνια του Οθωνα. Σήμερα (7.30 μ.μ.) στο Πολύκεντρο «Ηλέκτρα Αποστόλου» οι κάτοικοι θα θυμηθούν τα χρόνια της καρβουνόσκονης: τα λιγνιτωρυχεία Καλογρέζας – Ν. Ηρακλείου που λειτούργησαν την περίοδο 1938-1958.
Ανάλογη επιτυχία είχε και η πρωτοβουλία της ομάδας παραστατικών τεχνών Οχι Παίζουμε / UrbanDigProject το 2014 όταν σύστησε στους κατοίκους του Νέου Κόσμου το Δουργούτι, την παλιά τους γειτονιά, καθώς και οι ξεναγήσεις των Φίλων του Κτήματος Τατοΐου, οι περίπατοι στην πόλη της Αθήνας και οι επισκέψεις σε κτίρια και χώρους της πόλης που χρόνια πριν προσπερνούσε αδιάφορα.
Αλλάζουν οι καιροί και κάθε τι πια το βλέπουμε αλλιώς. Η κρίση, οι συζητήσεις για την Ε.Ε., ο επαναπροσδιορισμός του τι σημαίνει Ευρώπη αλλά και το προσφυγικό μάς κάνουν να στρέφουμε το βλέμμα μας στην Ιστορία. Αλλοτε την ιστορία της χώρας κι άλλες φορές την τοπική. Αναζητώντας τη δική μας ταυτότητα, μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα των άλλων.