Σάτιρα στο πεδίο των… χαρτών

Σάτιρα στο πεδίο των… χαρτών

2' 12" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μία ρωσική αρκούδα, έχοντας δίπλα της ένα κανόνι, εφορμά από τα Ουράλια κατά της κεντρικής Ευρώπης. Eνας Τούρκος με κόκκινο φέσι προασπίζει τα σύνορα της οθωμανικής αυτοκρατορίας, ένας Ιταλός στρατιώτης σε σχήμα πράσινης μπότας ετοιμάζεται για πόλεμο, η Γαλλία με τη μορφή της «Μαριάννας» προτάσσει τη λόγχη της προς ανατολάς. Ο Ελληνας στρατιώτης ακουμπά μέχρι και την κεντρική Ελλάδα. Πρόκειται για σατιρικό χάρτη της Ευρώπης, από αυτούς που έκαναν την εμφάνισή τους στην Ευρώπη από το το 1850 και μετά. «Οι σατιρικοί χάρτες αποτελούν ιδιότυπο γελοιογραφικό σχόλιο για τις πολιτικές των χωρών» αναφέρει στην «Κ» ο Παναγιώτης Σουκάκος, καθηγητής Ιατρικής και πρόεδρος του Συμβουλίου του Παν. Ιωαννίνων.

Ο κ. Σουκάκος είναι συλλέκτης σατιρικών χαρτών, ορισμένοι εκ των οποίων θα παρουσιαστούν την προσεχή Τρίτη σε εκδήλωση στον φιλολογικό σύλλογο «Παρνασσό», που φέτος γιορτάζει τα 150 χρόνια του (1865-2015). Από τους πρώτους σατιρικούς χάρτες που κυκλοφόρησαν είναι εκείνος του Αγγλου γελοιογράφου James Gillray με θέμα τον ανταγωνισμό μεταξύ Αγγλίας και Γαλλίας. Οπως εξηγεί ο κ. Σουκάκος, η συλλογή του οποίου περιλαμβάνει περί τους 60 σατιρικούς χάρτες, ο πιο γνωστός είναι ο χάρτης του «Μαύρου Χταποδιού», του Fred Rose, ο οποίος στη διάρκεια του Ρωσοτουρκικού Πολέμου του 1877 απεικονίζει τη Ρωσία ως χταπόδι, να απλώνει τα πλοκάμια της σε Βορρά, Νότο, Ανατολή και Δύση.

Η σατιρική χαρτογραφία είναι ένα είδος χαρτογραφίας που δεν είναι γνωστό στο ευρύτερο κοινό. Αναπτύχθηκε κυρίως μετά τα μέσα του 19ου αιώνα και γνώρισε άνθηση κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου (1914-1918). Οι πολιτικοσατιρικοί χαρτογράφοι χρησιμοποιούν με πρωτοτυπία το γεωπολιτικό ανάγλυφο της Ευρώπης, για να καταδείξουν, το πολιτικό παρασκήνιο και τις τάσεις επικυριαρχίας και επιβολής των μεγάλων κρατών και αυτοκρατοριών της εποχής στην Ευρώπη, στον χώρο των Βαλκανίων, τη Μέση Ανατολή, την Αφρική. Κύριος στόχος, επιστρατεύοντας δηκτική διάθεση, να ασκήσουν κριτική και να κάνουν αιχμηρούς πολιτικούς σχολιασμούς.

«Η σατιρική χαρτογραφία αναπτύχθηκε στο πλαίσιο της προσπάθειας των ισχυρών κρατών της Ευρώπης να υποστηρίξουν τις πολιτικές τους θέσεις, σε μία εποχή που το αναγνωστικό κοινό των εφημερίδων άρχισε να διευρύνεται» παρατηρεί, μιλώντας στην «Κ», η αναπληρώτρια καθηγήτρια του τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας του Παν. Αθηνών Κατερίνα Γαρδίκα, η οποία θα συμμετάσχει στη στρογγυλή τράπεζα συζήτησης για το θέμα, που θα διοργανωθεί την Τρίτη με ιστορικούς, ερευνητές, συλλέκτες, επιστήμονες εξειδικευμένους στο αντικείμενο της χαρτογραφίας και δη της σατιρικής. Σύμφωνα με την κ. Γαρδίκα, οι σατιρικοί χαρτογράφοι προσωποποιούσαν τις μεγάλες δυνάμεις με τις μορφές ζώων (π.χ. η Ρωσία παρουσιαζόταν ως αρκούδα και η Βρετανία ως πονηρή αλεπού), ή με άλλα χαρακτηριστικά των λαών (π.χ. το φέσι για την οθωμανική αυτοκρατορία) ώστε το μήνυμα να περάσει ευκολότερα στο αναγνωστικό κοινό των εφημερίδων, που δεν περιορίζεται πλέον στην πολιτική τάξη αλλά άρχισε να διευρύνεται με την δημιουργία της αστικής τάξης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή