«Η προσφυγική κρίση έχει και ένα θετικό. Θα κάνουμε επιτέλους, έστω υπό πίεση, όσα θα έπρεπε να έχουν γίνει από χρόνια», ανέφερε σε ομιλία της η υπεύθυνη του γραφείου Προστασίας Προσφύγων της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ στην Ελλάδα Καλλιόπη Στεφανάκη. «Αν όλα πάνε καλά, σε λίγους μήνες θα φτάσουμε να έχουμε τρία τουλάχιστον κέντρα πρώτης υποδοχής σε Λέσβο, Λέρο και Κω», συμπλήρωσε.
Πρόκειται για τα γνωστά πια hotspots, όπως ονομάστηκαν υπό το φως της προσφυγικής κρίσης –769.000 άτομα έφθασαν στην Ελλάδα από την αρχή του χρόνου έως τις 8 Δεκεμβρίου 2015– τα κέντρα πρώτης υποδοχής μεταναστών που θα έπρεπε να έχουμε φτιάξει εδώ και τρία χρόνια. Ωστόσο οι ελπίδες της κ. Στεφανάκη είναι πολύ πιθανό να διαψευστούν για μία ακόμα φορά.
Από τα τρία νησιά μόνο το hotspot στη Λέσβο έχει προχωρήσει αρκετά, ώστε στελέχη της αρμόδιας υπηρεσίας πρώτης υποδοχής να εκτιμούν ότι θα είναι έτοιμο μέσα στον Ιανουάριο. Στη Λέρο έχουν εγκατασταθεί κάποιοι οικίσκοι στη θέση Λέπιδα, αλλά οι κάτοικοι εμφανίζονται επιφυλακτικοί. Εκεί όμως που οι εργασίες έχουν σταματήσει πριν καν αρχίσουν είναι στην Κω. Κύκλοι του υπουργείου Μετανάστευσης εκτιμούν ότι θα υπάρξει μεγάλο πρόβλημα στο συγκεκριμένο νησί, καθώς ο δήμαρχος απαιτεί όσοι φτάνουν στο νησί να φεύγουν για την ηπειρωτική Ελλάδα μέσα σε λίγες ώρες. «Αυτό είναι αδύνατο», επισημαίνουν.
«Χρειάζονται κάποιες ημέρες για να ολοκληρωθούν οι διαδικασίες ταυτοποίησης».
Πόσες ημέρες; Το πλάνο είναι οι μετανάστες να παραμένουν στα κέντρα φιλοξενίας που θα στηθούν δίπλα στα hotspots –συνολικά προβλέπονται 7.500 θέσεις φιλοξενίας για τα πέντε νησιά (Λέσβο, Λέρο, Κω, Σάμο και Χίο)– έως 48 ώρες. Ομως ουδείς μπορεί να εγγυηθεί ότι οι προθεσμίες θα τηρηθούν.
Στα hotspots επίσης θα πρέπει να παρέχονται σίτιση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ψυχολογική υποστήριξη στους διαμένοντες. «Αυτό σημαίνει προσωπικό αλλά και προετοιμασία των τοπικών υποδομών. Για παράδειγμα πόσους μπορεί να φιλοξενήσει το νοσοκομείο της Λέσβου που θα κληθεί να αντιμετωπίσει το βάρος της περίθαλψης κάποιων περιστατικών;», αναφέρει εργαζόμενος στο τοπικό νοσοκομείο. Ενα ακόμα δύσκολο στοίχημα είναι αυτό της συνεργασίας πολλών φορέων για τη λειτουργία των hotspots. Πολλά υπουργεία, διεθνείς οργανισμοί και μη κυβερνητικές οργανώσεις…
Μετά τα hotspots;
Μετά την ταυτοποίηση και την ενημέρωση για τα δικαιώματά τους, οι μετανάστες θα διαιρούνται σε ομάδες, ανάλογα με τη χώρα προέλευσης, και θα πρέπει να οδηγούνται συντεταγμένα στην ηπειρωτική χώρα.
Παρά τη δέσμευσή μας για τη δημιουργία 50.000 θέσεων φιλοξενίας, ελάχιστα έως τίποτα έχουν γίνει σε αυτή την κατεύθυνση. Οπως ανέφερε χαρακτηριστικά έμπειρο στέλεχος σε σχέση με το προσφυγικό, «στο τέλος, έπειτα από πολλές πιέσεις και αφού φτάσουμε σε αδιέξοδο, απλώς θα ανοίξουμε ένα στρατόπεδο». Το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής αναφέρει ότι επεξεργάζονται σχέδια τα οποία ωστόσο δεν είναι ανακοινώσιμα.
• Οσοι μπορούν να μπουν στη διαδικασία της μετεγκατάστασης (Σύροι, Ιρακινοί, Ερυθραίοι) ή της οικογενειακής συνένωσης, εφόσον έχουν άλλο μέλος της οικογένειάς τους σε ευρωπαϊκή χώρα, θα πρέπει να φιλοξενούνται σε συγκεκριμένες δομές έως ότου ολοκληρωθεί η διαδικασία που ακόμα και αν αρχίσει να εφαρμόζεται ευρέως μπορεί να χρειάζονται μήνες.
• Οσοι θα υποβάλουν αίτηση για άσυλο, επίσης, έως ότου εξεταστεί η αίτησή τους, θα πρέπει να φιλοξενούνται. Ετησίως αυτήν τη στιγμή υπάρχει η δυνατότητα να εξετάζονται 10.000-12.000 αιτήσεις ασύλου.
• Οσοι δεν δικαιούνται διεθνούς προστασίας (εκτιμάται ότι το 20% όσων φτάνουν στην Ελλάδα δεν έχουν προφίλ πρόσφυγα, πάνω δηλαδή από 100.000 από τις αρχές του 2015) αναγκαστικά έναν μήνα έπειτα από την άφιξή τους στη χώρα θεωρούνται παράνομοι και θα μπουν στη διαδικασία απέλασης. Και πάλι όμως απαιτείται χώρος φιλοξενίας.
Το πρόβλημα που ανέκυψε την προηγούμενη εβδομάδα, με τους αρμόδιους να αναζητούν εναγωνίως χώρους φιλοξενίας για όσους επέστρεψαν από την Ειδομένη, είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Σύντομα οι εγκλωβισμένοι θα αυξάνονται. «Είναι προσωπική εκτίμηση, αλλά κάποια στιγμή θα κλείσουν τα σύνορα και για τους πρόσφυγες. Ελπίζω να μη γίνει σύντομα», τονίζει ο Δανιήλ Εσδράς, επικεφαλής του Γραφείου του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης στην Ελλάδα.
Κύκλοι του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής εκτιμούν ότι οι ροές θα μειωθούν αισθητά αν ο δρόμος προς την Ευρώπη κλείσει. Ο κ. Εσδράς έχει αντίθετη άποψη: «Εφόσον συνεχίζεται ο πόλεμος, θα εξακολουθούν να έρχονται και να προσπαθούν να περάσουν. Απλώς θα δημιουργηθούν άλλοι δρόμοι, όπως, π.χ., τα βουνά της Αλβανίας, πολύ πιο επικίνδυνοι».