Το «κτήμα Βότση» είναι γνωστό σε όλους στη Λέσβο. Είναι μια μεγάλη έκταση -αγγίζει τα 837 στρέμματα- στην Αγία Μαρίνα, η οποία το 1958 κληροδοτήθηκε στον (τότε) δήμο Μυτιλήνης από τη Χριστίνα Βότση. Πρόκειται για μια από τις εκατοντάδες ιδιοκτησίες που δωρήθηκαν στον δήμο από εξέχοντες Μυτιληνιούς στο παρελθόν, γεγονός που είχε ως αποτέλεσμα ο σημερινός δήμος Λέσβου να κατέχει αξιόλογη ακίνητη περιουσία, με 350 ακίνητα.
Το 1995, ο δήμος Μυτιλήνης έγινε ένας από τους πρώτους που εντάχθηκαν σε κτηματογράφηση, στο πλαίσιο της πρώτης (πιλοτικής τότε) προσπάθειας δημιουργίας εθνικού κτηματολογίου. Μόνο που οι αρχικοί νόμοι για το κτηματολόγιο δεν προέβλεπαν υποχρέωση του Δημοσίου και του ευρύτερου δημοσίου τομέα για «δήλωση» της ακίνητης περιουσίας τους. Είκοσι έτη μετά, το (προφανές σήμερα) λάθος έχει δημιουργήσει στη Λέσβο αλλά και σε άλλες περιοχές ένα σημαντικό ζήτημα: είτε από λάθος, ή από άλλες αιτίες, ιδιώτες εμφανίζονται ως ιδιοκτήτες δημόσιας περιουσίας. Και οι εγγραφές αυτές πρόκειται στις πρώτες περιοχές να καταστούν οριστικές το 2017.
Στη Λέσβο το πρόβλημα έγινε αντιληπτό το 2013, οπότε και δημιουργήθηκε ειδικό γραφείο για την καταγραφή της δημοτικής περιουσίας. Το γραφείο εντόπισε τρεις ομάδες «προβληματικών» ακινήτων: η πρώτη περιελάμβανε 60 ακίνητα για τα οποία έπρεπε να κατατεθεί διεκδικητική αγωγή κατά ιδιωτών, Δημοσίου και νομικών προσώπων. Ανάμεσα σε αυτά και το κτήμα Βότση, για το οποίο υπήρχαν 6 εγγραφές στο κτηματολόγιο με την ένδειξη «αγνώστου ιδιοκτήτη», 2 στον δήμο Λέσβου, 4 στο όνομα του Δημοσίου και 4 σε ιδιώτες! Για μια σειρά από αιτίες, η υπόθεση του κτήματος Βότση παρακολουθείται σήμερα από τους Επιθεωρητές Δημόσιας Διοίκησης.
Εκτός από το Δημόσιο και τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, η σταδιακή οριστικοποίηση των εγγραφών στο κτηματολόγιο αφορά άμεσα και τους πολίτες. Μέσα στο 2015, με την παρέλευση 12ετίας, οι εγγραφές έγιναν οριστικές αρχικά για τους κατοίκους εσωτερικού (οι κάτοικοι εξωτερικού και το Δημόσιο έχουν ακόμα μια διετία προθεσμία) σε μια σειρά από περιοχές, όπως η Δράμα, η Αλεξανδρούπολη, η Ξάνθη, το Κιλκίς, η Κοζάνη, η Φλώρινα, η Εδεσσα, η Κατερίνη, το Αστρος και το Παράλιο Αστρος Κυνουρίας, ο Πολύγυρος Χαλκιδικής. Μέσα στο 2016 θα ακολουθήσουν και οι πρώτες περιοχές της Αττικής (Βριλήσσια, Μελίσσια, Γέρακας, Νέα Σμύρνη, Νέο Ψυχικό, Ελευσίνα, Νέα Πέραμος), η Πάτρα, η Καλαμάτα, η Πάτμος, η Σίφνος κ.ά.
Τι επίπτωση έχει η οριστικοποίηση των στοιχείων που έχουν καταγραφεί από το εθνικό κτηματολόγιο; Καταρχήν οι εγγραφές αποκτούν αμάχητο τεκμήριο και οποιαδήποτε διεκδίκηση μπορεί να γίνει μόνο μέσω της δικαστικής οδού. Σύμφωνα με την Εθνικό Κτηματολόγιο και Χαρτογράφηση (ΕΚΧΑ), ο θιγόμενος μπορεί να διεκδικήσει αποζημίωση για το κέρδος που έχασε από την οριστικοποίηση της εγγραφής. Ενώ υπάρχει ένα «παράθυρο» για δικαστική διεκδίκηση της κυριότητας του ακινήτου (σύμφωνα με τις διατάξεις περί αδικαιολόγητου πλουτισμού), υπό την προϋπόθεση ότι το ακίνητο δεν έχει μεταβιβαστεί. Το αμάχητο τεκμήριο ισχύει και για άλλες περιπτώσεις (λ.χ. υποθήκες, προσημειώσεις, δουλείες, κατασχέσεις, αγωγές), που αν δεν έχουν καταχωρισθεί μέχρι την οριστικοποίηση των εγγραφών θα θεωρούνται ανύπαρκτες.
Πρόκειται για το «τεκμήριο πληρότητας» των κτηματολογικών εγγραφών, το οποίο δημιουργεί ασφάλεια συναλλαγών.
Περί διόρθωσης…
Οσον αφορά τη διόρθωση στοιχείων του ιδιοκτήτη ή του ακινήτου (πρόδηλο σφάλμα), θα εξακολουθεί να επιτρέπεται χωρίς τη χρήση της δικαστικής οδού, αλλά μόνο στις περιπτώσεις που το λάθος προκύπτει κατά τρόπο αναμφισβήτητο (από τα βιβλία του υποθηκοφυλακείου ή άλλα επίσημα έγγραφα).
Ενα σημαντικό ερώτημα βέβαια παραμένει η τύχη των 203.639 «αγνώστου ιδιοκτήτη» ακινήτων ή ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων που έχουν μέχρι σήμερα καταγραφεί. Σύμφωνα με τη νομοθεσία το 2017, με την οριστικοποίηση των εγγραφών και για τους κατοίκους του εξωτερικού και το Δημόσιο στις περιοχές που κτηματογραφήθηκαν πρώτες, τα εκεί «άγνωστα» ιδιοκτησιακά δικαιώματα θα πρέπει να μεταφερθούν αυτόματα στις κατά τόπους Κτηματικές Υπηρεσίες, αποτελώντας πλέον δημόσια περιουσία. Το πιθανότερο είναι ότι για τις περιπτώσεις που θα αποδεικνύεται πως ο ιδιοκτήτης απλά αμέλησε να δηλώσει το ακίνητο, θα βρεθεί μια διαδικασία εξαγοράς του έναντι κάποιου τιμήματος από το Δημόσιο. Αξίζει, πάντως, να σημειωθεί ότι ανάμεσα στα 203.639 «αγνώστου ιδιοκτήτη» ακίνητα υπάρχουν δύο, έκτασης 21.185 και 24.511 στρεμμάτων. Η θέση αυτών δεν μπορεί να δημοσιοποιηθεί για ευνόητους λόγους, αν και το πιθανότερο είναι να ανήκουν στο Δημόσιο, το οποίο απλά δεν τα έχει δηλώσει…