«Ιππαρχος» ονομάστηκε ο δορυφόρος που εκτόξευσε ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος το 1989. Το εν λόγω όνομα μοιράζονται, επίσης, ένας κρατήρας στη Σελήνη και ένας κρατήρας στον Αρη, προς τιμήν του αρχαίου Ελληνα αστρονόμου, που διαπίστωσε ότι «δεν είναι τα αστέρια που αλλάζουν θέση, αλλά η Γη που κινείται», ανοίγοντας τον δρόμο για ορισμένες από τις μεγαλύτερες επιστημονικές ανακαλύψεις. Οι άγνωστες στους περισσότερους πληροφορίες για τον διάσημο πρόγονό μας δεν βρίσκονται σε κάποιο σχολικό βιβλίο ή στη βάση κάποιου αγάλματος σ’ ένα μουσείο, αλλά στο οπισθόφυλλο ενός καλαίσθητου σημειωματάριου, το οποίο προορίζεται να φτάσει στα χέρια ενός επισκέπτη που θα ήθελε οι αναμνήσεις του από την Ελλάδα να μην περιορίζονται σε γύψινα μαγνητάκια με ανεμόμυλους και t-shirts με χρυσούς μαιάνδρους.
Τα τελευταία χρόνια, το ελληνικό ντιζάιν έστρεψε τη δημιουργικότητά του στον χώρο του τουρισμού και των αναμνηστικών αντικειμένων, επαναπροσδιορίζοντας την έννοια του ελληνικού σουβενίρ. Τα ταξιδιωτικά ημερολόγια με τις πληροφορίες για τον Ιππαρχο, το μαθηματικό «π» ή τα Μετέωρα, οι κούπες με τα μίνιμαλ σχέδια ή ακόμα οι χιουμοριστικοί «I am an Evzone» (Είμαι Εύζωνας) τσολιάδες με παχύ –χίπστερ– μουστάκι είναι ενδεικτικά της νέας τάσης αποδόμησης των εισαγόμενων ελληνικών αναμνηστικών. «Για εμάς το σουβενίρ λειτουργεί ως κιβωτός ανάμνησης, και επιδιώκουμε με τον σχεδιασμό και τα υλικά που χρησιμοποιούμε να δημιουργήσουμε προϊόντα ποιοτικά και διαχρονικά», τονίζει στην «Κ» ο Στέλιος Μαυροδόντης, συνιδρυτής της εταιρείας «When in Greece». Η εταιρεία που ξεκίνησε από μία ομάδα δημιουργικών ανθρώπων (αρχιτέκτονες, πολιτικοί μηχανικοί, γραφίστες) το 2014, με αποκλειστική διάθεση των προϊόντων της στη Ρόδο, απέσπασε διακρίσεις για το σχεδιαστικό κομμάτι της, κατάφερε να δημιουργήσει μια ευδιάκριτη γραφιστική γλώσσα και, πλέον, τροφοδοτεί με την ταξιδιωτική της σειρά επιλεγμένα καταστήματα στη νησιωτική και στην ηπειρωτική Ελλάδα. Η δραστηριότητά τους, όπως εξηγεί ο κ. Μαυροδόντης, δημιουργεί άμεσες και έμμεσες συνεργασίες με ένα ευρύτερο φάσμα επαγγελματιών που δραστηριοποιούνται στην επεξεργασία των πρώτων υλών και των προϊόντων, από τους παραγωγούς βαμβακιού στη Θεσσαλία και δερμάτων στην Κρήτη, μέχρι το τελικό στάδιο παραγωγής ενός ταξιδιωτικού σακιδίου που θα γίνει σε μια τοπική βιοτεχνία. «Η ανάγκη των δημιουργών να εκφραστούν υπήρχε εδώ και αρκετά χρόνια. Εν συνεχεία συναντήθηκε με τη διάθεση και την ανάγκη των επιχειρηματιών να επενδύσουν στο ελληνικό ντιζάιν», υπογραμμίζει ο κ. Μαυροδόντης.
Μετά το 2004
Ο «επαναπροσδιορισμός» του ελληνικού σουβενίρ εκκινεί, κατά προσέγγιση, μετά τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 και την τότε μεγάλη παραγωγή προϊόντων με καθαρά ελληνικό θέμα. Πρωτεργάτες στην αποδόμηση του σουβενίρ με αρχαιοελληνικά, φολκλορικά και θρησκευτικά χαρακτηριστικά ήταν η ομάδα «Greece is for lovers», που άρχισε να δραστηριοποιείται το 2006. Σταδιακά εμφανίστηκαν και άλλοι ντιζάινερ, που άρχισαν να τροφοδοτούν σε μικρή κλίμακα την αγορά, ενώ το 2013 δημιουργήθηκε η πλατφόρμα «It’s all, oh so souvenir to me» από την Αννα Πολυδώρου, η οποία κάλεσε σχεδιαστές από διαφορετικούς τομείς να δημιουργήσουν νέα τουριστικά αντικείμενα. Οι 50 σχεδιαστές που ανταποκρίθηκαν στην πρώτη πρόσκληση έγιναν 70 την επόμενη χρονιά και η πλατφόρμα της κ. Πολυδώρου έγινε έκθεση, η οποία φέτος θα ταξιδέψει στη Θεσσαλονίκη στις 16 Ιουνίου. «Το θετικό είναι ότι τώρα έχουμε πολύ ωραίες προτάσεις από τους δημιουργούς, προτάσεις που έχουν ιστορία πίσω τους, αλλά το αρνητικό είναι ότι βλέπουμε πολλές απομιμήσεις αντικειμένων», σημειώνει η κ. Πολυδώρου. Στο πλαίσιο της αντιστερεοτυπικής προσέγγισης του ελληνικού σουβενίρ, σχεδιαστές επαναλανσάρουν ρετρό τυπογραφικά στοιχεία και μηνύματα, όπως το «No musaka today», πάνω σε καρτ ποστάλ περασμένων δεκαετιών.
Η νέα αισθητική στο ελληνικό σουβενίρ βρήκε διέξοδο σε έναν κλάδο περιχαρακωμένο –μέχρι και σήμερα– από τον μαζικό σχεδιασμό παρωχημένων, ομοειδών και αδιάφορων προϊόντων. Η δημιουργία νέων δομών προώθησης του ελληνικού ντιζάιν, όπως η έκθεση «Greek Brand New», είναι ενδεικτική της νέας τάσης. Η επένδυση του επιχειρηματικού κόσμου στη νέα τάση είναι πολύτιμη, ώστε αυτή να καθιερωθεί και ως η τελευταία εικόνα της Ελλάδας που θα μεταφέρει ο επισκέπτης στον τόπο του – ας είναι ο Ιππαρχος, παρά ένα μπουκάλι ούζο διανθισμένο με Καρυάτιδες.