«Ούζο όταν πιεις, γίνεσαι ευθύς», τραγουδά η Χαρούλα Αλεξίου. Ομως αν κάποιος έχει κάνει άσχημο μεθύσι από το ούζο, τότε… «δεν ξέρει να πίνει». Σε αυτό συνηγορούν οι γνώστες του ποτού που ευδοκιμεί στη Λέσβο και κατασκευάζεται τουλάχιστον από το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Αυτό, αλλά και τη μεγάλη του ιστορία έρχεται να αναδείξει η επαγγελματίας φωτογράφος Ολγα Σαλιαμπούκου με τον Σύνδεσμο Ποτοποιών και Αποσταγματοποιών Λέσβου, στην πατρίδα του ούζου, με τη… «Γλυκά-νησο», την έκθεση φωτογραφίας που πραγματοποιείται στον Κήπο, πίσω από το παλιό Δημαρχείο Μυτιλήνης, έως τις 12 Αυγούστου.
Ο Ευθύμιος Παπαταξιάρχης, καθηγητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Μυτιλήνη, μελετώντας σε ένα χωριό της Λέσβου την ουζοποσία, διαπιστώνει ότι η μικρή αυτή κοινωνία δεν διαθέτει κάποια «βιολογική» αντίληψη για τη μέθη. Οτι δηλαδή, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ συνιστά παθολογία. Κριτήριο δεν είναι το πόσο πίνει κανείς, αλλά το πώς το πίνει. Και βέβαια το ούζο συνδέεται άμεσα με το καφενείο. Είναι χαρακτηριστικό το αφιέρωμα των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης (2001) για τη Λέσβο, «39 καφενεία και ένα κουρείο», με φωτογραφίες της Τζέλης Χατζηδημητρίου: Τα καφενεία και το κουρείο της μας φέρνουν τις μυρωδιές και τις γεύσεις τους, τα ενθυμήματα και τα χρώματα της απομόνωσης και της παρέας, τον θόρυβο και τους ψιθύρους της τελετουργίας και του ξεφαντώματος, την ευλάβεια και την ελευθερία που επιτρέπει το ούζο και ο κρασομεζές, συνοδευόμενα από καβγάδες κι εκμυστηρεύσεις, ή απλώς αναθυμίσεις και ρέμβη στην ανάπαυλα της μέρας.
Την ίδια διαπίστωση κάνει στην «Κ» και η Ολγα Σαλιαμπούκου: «Αν δεν συνοδεύεις με μεζέ το ούζο, τότε δεν μπορείς να εκτιμήσεις τη γεύση του. Κανείς δεν μπορεί να μιλήσει για το ούζο αν δεν νιώσει την έντασή του. Δεν αναφέρομαι σε έντονα μεθύσια αλλά σε έντονες γευστικές εμπειρίες και πολύβουες σκέψεις». Για κείνη το ούζο είναι οι εντριβές που της έκανε η γιαγιά της, αλλά και τα απογεύματα στα καφενεία, ολόκληρη η μυρωδιά του χωριού της, τα Κεραμιά της Λέσβου. Είναι ελάχιστα γνωστό εκτός νησιού, αλλά η Λέσβος διαθέτει 16 ποτοποιίες, με την αρχαιότερη αυτή του Ματθαίου (Matis) από το 1861 και πάνω από 30 ετικέτες ούζου – με συστατικό στοιχείο τον γλυκάνισο. Οπως διασαφηνίζει η ίδια, το ούζο είναι μείγμα αιθανόλης νερού και διάφορων αρωματικών βοτάνων (κορίανδρος, μάραθος, αστεροειδής γλυκάνισος, ρίζα αγγελικής, κ.ά.) με προεξάρχοντα τον απλό γλυκάνισο. Εκτός από το Matis, συναντούμε τις ποτοποιίες ΕΠΟΜ, Βέτο, ΕΒΑ, Βαρβαγιάννη, Ισιδώρου Αρβανίτου, Σμυρνιώ, Ματαρέλλη, Αιγαίο, Γιαννατσή, Σαμαρά, Κέφι, Κρόνος, Ψαροπούλα, Πέτρα και Πιτσιλαδή.
Βλέποντας από κοντά τη διαδικασία παραγωγής ούζου στην πλειοψηφία των ποτοποιών, η Σαλιαμπούκου συνάντησε πολλές διαφορετικές μορφές επιχειρηματικότητας, πολύ μικρές έως υπερσύγχρονες μονάδες, με κοινό συγκροτητικό τους στοιχείο το ότι στον πυρήνα τους είναι οικογενειακές επιχειρήσεις. «Πληθώρα μυρωδικών δουλεύονται ώρες μέσα σε χάλκινα καζάνια και καταναλώνονται ακόμη περισσότερες ώρες σε παραθαλάσσιους παραδείσους, ενώ τσουγκρίζουμε κανονάκια», μας λέει. Η Λέσβος εξάλλου περιτριγυρίζεται από θάλασσα, αλλά «ξεχειλίζει ελαιόλαδο και ούζο» και προσθέτει: «Εδώ το ούζο δεν είναι απλά ένα αλκοόλ, είναι κομμάτι της κουλτούρας αυτού του τόπου. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι της αιολικής γης που έχει ποτιστεί απ’ τη μυρωδιά του γλυκάνισου».