Μετά τον χορογράφο ∆ημήτρη Παπαϊωάννου και τον σκηνοθέτη Γιώργο Λάνθιμο, όλο και περισσότεροι Ελληνες δημιουργοί ανοίγονται στο διεθνές περιβάλλον με ορμή και αυτοπεποίθηση. ∆ιακρίνονται σε διαγωνισμούς, τιμώνται με σημαντικά βραβεία, κερδίζουν πωλήσεις εκτός των συνόρων, πραγματοποιούν αξιόλογα έργα σε διάφορα μέρη του κόσμου, «αρέσουν» στο διεθνή Τύπο. Κι όλα αυτά, μένοντας και επιμένοντας Ελλάδα, παρά το διάχυτο αίσθημα απελπισίας και αποτυχίας. Το διεθνοποιημένο περιβάλλον στο οποίο μεγάλωσαν, οι σπουδές έξω, το ίντερνετ και οι φτηνές αεροπορικές πτήσεις που επιτρέπουν τη διαπολιτισμική επικοινωνία και φυσικά οι φιλοδοξίες τους, συμβάλλουν ώστε αυτή η νέα γενιά Ελλήνων δημιουργών, με μοναδική προσέγγιση στην αισθητική, να έχουν ζωηρή κινητικότητα στο εξωτερικό. Σας παρουσιάζουμε έναν εκπρόσωπο από 11 διαφορετικούς τομείς, υπάρχει όμως ακόμη μια μεγάλη δεξαμενή καλλιτεχνικού ταλέντου, στην οποία αξίζει κανείς να επενδύσει για να αποφευχθεί νέα «εκροή εγκεφάλων».
ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ – Κωνσταντίνα Κοτζαμάνη
Η πτυχιακή της εργασία -μια μικρού μήκους με τον παράξενο τίτλο «Ουασινγκτόνια»- είχε θριαμβεύσει στα διεθνή φεστιβάλ, αποσπώντας σημαντικές διακρίσεις: το 2014 συμμετείχε στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα ταινιών μικρής διάρκειας της Μπερλινάλε και την ίδια χρονιά τιμήθηκε στο Φεστιβάλ της Γάνδης με το βραβείο της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Κινηματογράφου. Το καινούργιο της έργο, «Limbo», (μια αφηρημένη ιστορία για 12 παιδιά και μια νεκρή φάλαινα) πήρε φέτος μέρος στην «Εβδομάδα κριτικής» του Φεστιβάλ Καννών.
«Οταν ακόμη ήμουν φοιτήτρια στο τμήμα κινηματογράφου της Σχολής Καλών Τεχνών Θεσσαλονίκης, έστελνα τις ταινίες μου σε φεστιβάλ του εξωτερικού. Θεωρώ σημαντικό το έργο σου να συναντιέται με ένα διεθνές κοινό, αλλά είναι εξίσου σημαντικό ο σκηνοθέτης να έρχεται σε επαφή με την ξένη κινηματογραφική βιομηχανία. Εξω υπάρχει αγορά για τις μικρού μήκους, στην Ελλάδα οι αγοραστές είναι ελάχιστοι. Η συμμετοχή σε μεγάλα φεστιβάλ βοηθάει στο να βρίσκεις χρηματοδότες». Εχεις την υποστήριξη μιας εταιρείας παραγωγής; «Μέχρι πριν από ένα χρόνο ακολουθούσα ένα ανεξάρτητο μοντέλο. Η “Ουασινγκτόνια”, για παράδειγμα, ολοκληρώθηκε με ελάχιστα μέσα: μικρό συνεργείο φίλων και ένα μπάτζετ των 5.000 ευρώ. Οταν μας δέχτηκαν στο Βερολίνο, πραγματικά δεν το πιστεύαμε. Είχαμε στείλει ολομόναχοι το φιλμάκι, γνωρίζοντας πόσο δύσκολο είναι να σε προσκαλέσουν χωρίς κάποια θεσμική υποστήριξη. Ωστόσο έγινε. Μετά τα πράγματα ήρθαν αβίαστα – δεχόμασταν προσκλήσεις από παντού. Η “Ουασινγκτόνια” προβλήθηκε σε περισσότερα από 100 διεθνή φεστιβάλ».
Με το «Limbo» επέλεξε το μονοπάτι της διεθνούς συμπαραγωγής (συνεργάστηκε με το Γαλλικό Κέντρο Κινηματογράφου και τη γαλλική τηλεόραση). Η εμπειρία του εξωτερικού: «Πριν από λίγα χρόνια όλα αυτά θα μου φαίνονταν ουτοπικά, ωστόσο πιστεύω ότι οι ξένες συμπαραγωγές είναι δύσκολες, που πολλές φορές μπορεί να σταθούν εμπόδιο στη δημιουργική διαδικασία. Επίσης, όλα τα χρήματα που έρχονται από έξω δεν καταλήγουν ακριβώς στην ταινία, αλλά ξοδεύονται κατά κύριο λόγο στη συμπαραγωγό χώρα σε υπηρεσίες που υπερκοστολογούνται σε σχέση με τα δικά μας δεδομένα. Νομίζω ότι αυτό όμως ήταν ένα καλό μάθημα – θα είμαι πιο έτοιμη την επόμενη φορά». Γιατί επιλέγεις να δημιουργείς στην Ελλάδα; «Ακόμη νιώθω μίσος και αγάπη για την Αθήνα, που σημαίνει ότι ακόμη δεν την έχω βαρεθεί».
ΜΟΥΣΙΚΗ – Νέγρος του Μοριά
Δεν έχει ταυτότητα. Γεννήθηκε στους Αμπελόκηπους, ενηλικιώθηκε στην Κυψέλη, διαμορφώθηκε σαν καλλιτέχνης στα Εξάρχεια. Οι γονείς του, που είναι από τη Γκάνα, τον φωνάζουν Κόφι Μπαμπονί, αλλά το ελληνικό του όνομα είναι Σπύρος. Οταν το 1994 ο πατέρας του έβαλε να δει την ταινία «Do the right thing» του Σπάικ Λι, κατάλαβε τι ήθελε να κάνει στη ζωή του. «Το “Fight the power” των Public Enemy με έμπασε στον κόσμο της χιπ χοπ». Αρχισε να γράφει τραγούδια, απέκτησε crew. Οι στίχοι του περιγράφουν κορίτσια, ποδόσφαιρο και ιστορικά γεγονότα. Την τσατσάρα του, σύμβολο στιλ, του «τη χάρισε η κυρά Φρόσω από το καθαριστήριο».
Στην αρχή ανέβαζε τα κομμάτια του στο γιουτιούμπ και στο φέιζμπουκ. «Ηταν όλα DIY, μέχρι το 2014 που έγινα ο νέος καλλιτέχνης της χρονιάς στο Φεστιβάλ Χιπ Χοπ Θεσσαλονίκης». Πρώτη συνέντευξη έδωσε στο VICE, ακολούθησαν και άλλες σε γνωστά ελληνικά μίντια. Μετά ήρθε η σειρά των ξένων δημοσιογράφων. Τον παρουσίασε η Die Zeit, έγινε εξώφυλλο στη Liberation, εμφανίστηκε στη France 3, ενώ έκανε ένα πέρασμα από το ραδιόφωνο του BBC (το διεθνές τμήμα) και από το Radio France International. «∆εν έχω βγει έξω. Εγώ μένω στην Ελλαδίτσα μου. Αυτοί έρχονται και με βρίσκουν. Κι όλοι με ρωτούν το ίδιο: πώς την παλεύω χωρίς ταυτότητα;», δηλώνει ο μουσικός, ο οποίος μιλάει σαν να ραπάρει. «Θέλω να μιλήσω για τα δικαιώματα των δικών μου ανθρώπων μέσω της μουσικής. Οι διαδηλώσεις φέρνουν βία. Και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έκανε πορείες, αλλά στην Ελλάδα έχουν χάσει πια τη δύναμή τους, επειδή γίνονται κάθε μέρα. Πώς γίνεται σε μια χώρα να υπάρχει ένα σάιτ που το λένε apergia.gr;!».
Πέρυσι υπέγραψε στη δισκογραφική Black Athena και φέτος τον Απρίλιο κυκλοφόρησε ο πρώτος του προσωπικός δίσκος με τίτλο «Ακούγοντας και μαθαίνοντας». «Το πρόβλημα με εμάς τους Ελληνες είναι ότι δεν ακούμε. Οταν ο Ελληνας το μάθει αυτό, θα προοδεύσει». Το άλμπουμ του ηχογραφήθηκε στην Αθήνα, σε παραγωγή του Evan SBK, αλλά μιξαρίστηκε στην Καλιφόρνια στο Violet Lantern Mastering studio. «Εμπιστεύομαι τη δουλειά των Αμερικανών, αλλά την επόμενη φορά θέλω να είμαι εκεί, για να έχω το κοντρόλ». Πιστεύει ότι μια μέρα θα γίνει μουσικός θρύλος. «Ο Νέγρος του Μοριά ήρθε και θα μείνει για πάντα. Θέλω να ζήσει η ιδέα μου».
> www.facebook.com/negrostoumoriaa
ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ – Κωνσταντίνος Πανταζής & Μαριάννα Ρέντζου (Point Supreme)
Συμφοιτητές στο Πολυτεχνείο, συνοδοιπόροι στη ζωή. Ξεκίνησαν στα φοιτητικά τους χρόνια να ταξιδεύουν. Εκείνος έκανε Erasmus στην Ολλανδία, εκείνη στο Παρίσι. «Είναι σημαντικό για την αρχιτεκτονική να γνωρίζεις άλλους πολιτισμούς. Παρακολουθούσαμε με κάθε ευκαιρία σεμινάρια που διοργάνωναν τα ξένα πανεπιστήμια. Κατακτούσαμε γνώσεις», λέει ο Κωνσταντίνος. Σ’ ένα από αυτά δίδασκε ο Τζουν Αόκι (σχεδιάζει τα Lοuis Vuitton σ’ όλον τον κόσμο), ο οποίος του πρόσφερε εργασία στο γραφείο του στην Ιαπωνία. Υστερα επέστρεψε στο Ρότερνταμ, όπου ολοκλήρωσε ένα μεταπτυχιακό στην πολεοδομία. Η Μαριάννα εν τω μεταξύ έκανε μάστερ στην Εindhoven Design Academy των Droog Designers, κορυφαία σχολή για βιομηχανικό σχέδιο. Στη συνέχεια ο Κωνσταντίνος δούλεψε στο γραφείο του διάσημου Ολλανδού αρχιτέκτονα Ρεμ Κούλχαας, ενώ η Μαριάννα εργάστηκε στους MVRDV, ένα από τα πιο κουλ αρχιτεκτονικά γραφεία παγκοσμίως.
Η Μαριάννα και ο Κωνσταντίνος είναι ζευγάρι 20 χρόνια, αλλά «ποτέ δεν είχαμε συναντηθεί επαγγελματικά στον ίδιο χώρο». Το 2008 ιδρύουν το Point Supreme, ενόσω ήταν ακόμη στο εξωτερικό. «Είχαμε γεμίσει με ιδέες και εμπειρίες. Και πιστεύαμε ότι ήταν τόσα πολλά που μπορούσαμε να προσφέρουμε στη χώρα μας σαν αρχιτέκτονες. Παρατήσαμε τις σούπερ δουλειές μας (το λέμε σήμερα με πόνο) και ήρθαμε Αθήνα». Το πρώτο τους έργο ήταν ένα ανθοπωλείο στην Πάτρα που δημοσιεύτηκε σε περισσότερα από 150 περιοδικά.
Τι χαρακτηρίζει τη δουλειά τους: Φαντασία, αισιοδοξία, παιχνίδι, χρώμα. «∆ουλεύουμε το αντικείμενο σαν πόλη, και την πόλη σαν αντικείμενο. Η αρχιτεκτονική μας έχει κοινωνικό ρόλο». Εργασίες στο εξωτερικό: Συμμετείχαν το 2012 στη Μπιενάλε της Βενετίας με πρωτότυπες θεωρητικές μελέτες πάνω στην Αθήνα, οι οποίες παρουσιάζουν μια άλλη οπτική της ελληνικής πρωτεύουσας. Φέτος, πήραν μέρος στη Μπιενάλε του Σικάγο και κέρδισαν το 1ο βραβείο στο διαγωνισμό Urban Shade: το μουσείο ντιζάιν του Τελ Αβίβ είχε ζητήσει από 20 νέα γραφεία σε όλον τον κόσμο, να καταθέσουν προτάσεις για φτηνά σκίαστρα στο Ισραήλ. Οι Point Supreme είναι επίσης υποψήφιοι για το καλύτερο νέο γραφείο στη φετινή Μπιενάλε της Λισσαβόνας, καθώς και για το Chernikhov Prize, που είναι ένας διεθνής μοσχοβίτικος θεσμός για την εννοιολογική αρχιτεκτονική. Παράλληλα δίνουν διαλέξεις σε διάφορα ιδρύματα, όπως η Αρχιτεκτονική Σχολή του Οσλο ή το Canadian Center οf Architecture του Μόντρεαλ. «Μας ήξεραν στο εξωτερικό, αλλά μας έμαθαν και από τους διαγωνισμούς. Οταν κάνεις κάτι ενδιαφέρον στο χώρο μας, ακούγεται. Ισως να μας απασχολούσε λιγότερο η αγορά του εξωτερικού, αν δεν υπήρχε η κρίση. Αναγκαστικά ψάχνεις για ευκαιρίες έξω. Παρόλα αυτά η Αθήνα μάς εμπνέει».
ΝΤΙΖΑΪΝ – Νίκη και Ζωή Μοσκοφόγλου (on• entropy)
Η μία αδελφή συμπληρώνει και εμπνέει την άλλη. Μαζί δημιουργούν μαρμάρινα φωτιστικά και αντικείμενα υπό την ετικέτα on•entropy. Οι δημιουργίες τους, που ακροβατούν ανάμεσα στην τέχνη και τη λειτουργικότητα, κατασκευάζονται από ένα κομμάτι μαρμάρου χωρίς ραφές ή ενώσεις. Οι on•entropy έχουν συμμετάσχει σε διεθνείς εκθέσεις, ενώ η δουλειά τους έχει παρουσιαστεί στον αγγλικό Τύπο (Daily Telegraph, Elle Decoration). Φέτος το Σεπτέμβριο παίρνουν μέρος στην 1η Μπιενάλε Ντιζάιν του Λονδίνου, μια νέα διεθνή πλατφόρμα που στόχο έχει μέσα από τη σχεδιαστική πρωτοπορία να αγγίζει διαπολιτισμικά προβλήματα (οι υπεύθυνοι της διοργάνωσης είναι οι ίδιοι που διοργανώνουν το γνωστό Φεστιβάλ Ντιζάιν του Λονδίνου). Το θέμα της ελληνικής συμμετοχής -η ομάδα αποτελείται επίσης από τη σχεδιάστρια φωτισμού Ελευθερία Ντεκώ, τη γραφίστρια ∆όμνικα Γρηγοριάδη και τον φωτογράφο Γιώργο Mαλεκάκη- είναι η μετακίνηση του πληθυσμού και της ύλης, και το πώς η φύση συνδέεται με το πολιτιστικό τοπίο. «Αναφέρουμε ως παράδειγμα το λατομείο ∆ιονύσου από το οποίο χτίστηκε ο Παρθενώνας».
Τι είναι το on•entropy; «Αισθήσεις, ντιζάιν, αρχιτεκτονική, φύση, υλικός πολιτισμός». Γιατί χρησιμοποιούν το μάρμαρο ως υλικό; «O πατέρας μας ήταν μεταλλειολόγος μηχανικός, που έκανε επιβλέψεις στην εξόρυξη μαρμάρου και άλλων ορυκτών. Τις καλοκαιρινές διακοπές τις περνούσαμε στα λατομεία της Νάξου, της Σαντορίνης κ.τ.λ. Παίζαμε εκεί καθώς περιμέναμε τον μπαμπά να τελειώσει τη δουλειά για να πάμε στη θάλασσα».
Η Νίκη (35 ετών) και η Ζωή (30) έχουν μεγαλώσει στη Δροσιά, αλλά μετά τα 18 τους μετοίκησαν στην Αγγλία για σπουδές. Η μεγάλη αδελφή σπούδασε αρχιτεκτονική και φαινομενολογία (πώς ο χώρος και τα αντικείμενα γίνονται αντιληπτά μέσω των αισθήσεων), ενώ η μικρότερη πήρε από το UCL τον τίτλο της πολιτικού μηχανικού και στη συνέχεια ολοκλήρωσε στην ίδια σχολή ένα μεταπτυχιακό στην Αειφορία και την Πολιτιστική Κληρονομιά. Υστερα από 10 χρόνια διαμονής και εργασίας στην Αγγλία, επέστρεψαν στην Ελλάδα. «Οσο πιο κοντά είσαι στις ρίζες σου, τόσο περισσότερο αναπτύσσεσαι. Ομως “εξελίσσομαι” σημαίνει προωθώ τη δουλειά μου προς τα έξω. Η γεωγραφική απόσταση καλύπτεται πια από το ίντερνετ και το skype. Η τεχνολογία είναι ένα ατού της εποχής, που ενθαρρύνει τη διαπολιτισμική επικοινωνία».
ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟ ΓΡΑΦΕΙΟ – Semiotik
Βραβεύτηκαν στα έγκυρα European Design Awards, έφτιαξαν τα τρόπαια για το 2016 Volvo Excellence Awards, είναι συνεργάτες του διεθνούς ιστιοπλοϊκού αγώνα Volvo Ocean Race, σχεδίασαν το σήμα για το φάιναλ φορ της Euroleague στο Βερολίνο και τα βραβεία για το πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα ιστιοπλοΐας 2016 ORC European Championship. Η design agency Semiotik φιλοδοξεί να επεκταθεί στη διεθνή αγορά. ∆εν είναι τυχαίο που η επικοινωνία στο σάιτ της γίνεται στα αγγλικά. Ιδρύθηκε πέρυσι από τον Δημήτρη Κολιαδήμα, ο οποίος σπούδασε γραφιστική, ντιζάιν και τυπογραφία στο Λονδίνο (ο creative director της εταιρείας ήταν συνιδρυτής της Designers United, 2005-2015). Πώς κλείνονται οι δουλειές με τους ξένους πελάτες; «Παίζουν ρόλο οι διαπροσωπικές σχέσεις. Βοηθά η προβολή που έχουμε από τα βραβεία. Συμβάλλουν οι δημοσιεύσεις των έργων μας σε εκδόσεις για το ντιζάιν. Εχουμε ατζέντη το Design Lobby. Αλλά κυρίως μετράει η ποιοτική δουλειά», λέει ο Δημήτρης Κολιαδήμας, που έχει στόχο να ανοίξει γραφείο στο εξωτερικό. «Ο τζίρος μας είναι μεγαλύτερος στην Ελλάδα, αλλά η κρίση μάς δυσκολεύει. Γιατί εργαζόμαστε περισσότερο για τη βιωσιμότητα παρά για την πρόοδό μας. Ο ανταγωνισμός έξω δε μας τρομάζει, γιατί έχουμε πλέον τα εφόδια και την εμπειρία των πρότζεκτ σε διεθνή κλίμακα». Τα υπόλοιπα μέλη της Semiotik είναι οι: Μίλτος Μπόττης, Ιωάννα Παπαδοπούλου, Ανδρέας Αβακουμίδης, Νίκη Σουντουλίδου, Δήμητρα Γκοσιοπούλου.
ΕΚΔΟΣΗ – Νικόλας Γεωργίου, Βασίλης Καρύδης (Dapper Dan)
O ένας είναι διευθυντής μόδας, o άλλος φωτογράφος. Και οι δυο εργάζονται για πολλά χρόνια σε ελληνικά περιοδικά. «Κάποια στιγμή, όταν έβλεπα τις δουλειές μου, αναρωτιόμουν αν είναι δική μου φωνή αυτή που δημοσιεύεται ή έχει αλλοιωθεί από τις απαιτήσεις των πελατών; Ηθελα να δημιουργήσω κάτι δικό μου. Πρότεινα στον Βασίλη να βγάλουμε μαζί ένα αντρικό περιοδικό. Τα περισσότερα έντυπα που διαβάζαμε τότε δε μας αφορούσαν, είτε γιατί ήταν νεανικού περιεχομένου είτε γιατί αφορούσαν μόνο το στάτους ενός άντρα, όπως το GQ».
«Ενώ στην αρχή σκεφτόμασταν ένα έντυπο που θα κυκλοφορούσε στην Ελλάδα, μετά μας ήρθε η ιδέα να το διανέμουμε στο εξωτερικό. Πήγαμε μια μακέτα σε διανομείς στο Παρίσι και στο Λονδίνο. Τελικά πήραμε την απόφαση να το τυπώσουμε στο Λονδίνο και κάπως έτσι αποφασίστηκε η αγγλική γλώσσα. Τότε ακόμη δεν ήταν έντονη η κρίση στην Ελλάδα, δεν είχε σταματήσει ακόμη ο Ελληνας να πιστεύει στην ελληνική αγορά».
«Επειδή ταξιδεύαμε συχνά για τις εβδομάδες μόδας, γνωρίζαμε κόσμο. ∆είξαμε το μηδενικό τεύχος σε στιλίστες, φωτογράφους, δημοσιογράφους, των οποίων η δουλειά μάς άρεσε – έτσι βρέθηκε το πρώτο καστ».
Το 2010 κυκλοφόρησε στο Λονδίνο το πρώτο τεύχος του Dapper Dan, με διεθνή διανομή. Λίγο καιρό μετά, ο Νικόλας και ο Βασίλης έλαβαν ένα συγχαρητήριο μέιλ από την Collete, που είναι η μεγαλύτερη trendsetting μπουτίκ στο Παρίσι με είδη ένδυσης, βιβλία, περιοδικά. Την επόμενη μέρα το περιοδικό ανέβηκε στο σάιτ τους. «Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα μέρη, όπως η Collete, που τα παρακολουθεί ο κόσμος της μόδας. Μετά έγινε ένα domino effect. Αποκτήσαμε τους πρώτους διαφημιζόμενους πελάτες, μας έδιναν καλύτερες θέσεις στα σόου, τα γραφεία Τύπου των οίκων ήταν πιο ανοιχτά σε συνεργασίες».
To DD κυκλοφορεί δύο φορές το χρόνο. Τυπώνεται στην Ισπανία, αλλά η έδρα του είναι στο Λονδίνο. Ο Βασίλης και ο Νικόλας, οι διευθυντές του περιοδικού, ζουν στην Αθήνα. «Το μεγαλύτερο μέρος της ομάδας βρίσκεται στο εξωτερικό. Ο art director ζει στη Νέα Υόρκη, η επιμελήτρια ύλης στο Παρίσι. Στιλίστες μας υπάρχουν σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις. Είναι μια φοβερή χορογραφία να συντονίζεις τόσο διαφορετικό κόσμο από το skype», λέει ο Νικόλας.
Η ιδέα του περιοδικού: «Απευθύνεται στον νεαρό, σκεπτόμενο εργαζόμενο, που δεν είναι έρμαιο της μόδας. Θέλουμε να παράσχουμε στον αναγνώστη μας ένα πολιτισμικό περιβάλλον, που θα του κινεί το ενδιαφέρον. Θα του προσφέρουμε ερεθίσματα και ιδέες». Ποιο είναι το πρότυπο του άντρα σήμερα; «Ο άνθρωπος σήμερα είναι περισσότερο δραστήριος και είναι λιγότερο της πολυτέλειας και της διασκέδασης. Γι’ αυτό και ο άντρας στο περιοδικό εμφανίζεται να φοράει αθλητικά ρούχα και στολές εργασίες, δεν αναζητά το tailoring». Τι τους κρατά εδώ; «Η Αθήνα σήμερα έχει μια δυνατή δημιουργική κοινότητα. Είναι μια μητρόπολη με το δικό της στιλ. Παλαιότερα αναγκαζόσουν να δραπετεύσεις για να έρθεις σε επαφή με ενδιαφέροντες ανθρώπους. Τώρα τους βρίσκεις συγκεντρωμένους εδώ. Επίσης, πολλοί ξένοι αποφασίζουν να μένουν στην ελληνική πρωτεύουσα. Κάθε φορά που με ρωτάνε γιατί δε μετακομίζω στο Παρίσι ή στο Λονδίνο, βρίσκω ένα σωρό δικαιολογίες για να μην πάω, παρότι θα με ωφελούσε στην προσωπική μου καριέρα. ∆ε μπορώ να με φανταστώ εκεί. Και δεν είναι θέμα συναισθηματικό, εδώ περνάω καλά (πια). Και εξακολουθεί να υπάρχει μια δημοκρατικότητα στον ελληνικό τρόπο ζωής, που μου αρέσει. Εξάλλου, δεν έχει σημασία πού είναι το σπίτι σου, αν η δουλειά σου ενδιαφέρει», λέει ο Νικόλας.
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ – Μυρτώ Παπαδοπούλου
«Μου αρέσει να χώνομαι σε κόσμους όπου δε θα μπορούσα διαφορετικά. Tο να κρύβεσαι πίσω από μια κάμερα, σου δίνει τη δυνατότητα να βλέπεις καλύτερα». Η 37χρονη Μυρτώ Παπαδοπούλου σπούδασε ζωγραφική στη Θεσσαλονίκη και φωτογραφία στη Νέα Υόρκη. Υστερα από πολλά χρόνια στο εξωτερικό, όπου συμμετείχε και σε φωτογραφικές εκθέσεις, επέστρεψε στην Ελλάδα το 2010. Ηταν η αρχή της κρίσης και υπήρχε μεγάλη ζήτηση για ανταποκρίσεις. «Ηταν μια έντονη ανταγωνιστική περίοδος. Θυμάμαι υπήρχαν ξένοι φωτορεπόρτερ που έλεγαν “ποια είναι αυτή που δουλεύει με τη Le Monde;”. Δυστυχώς η documentary photography (φωτογραφία τεκμηρίωσης) είναι ένας χώρος ανδροκρατούμενος», σχολιάζει. Ειδικά στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2012 -η χρονιά που νίκησε η Νέα Δημοκρατία- είχε πλημμυρίσει ο τόπος με ξένα μίντια. «Με είχαν περικυκλώσει δεκάδες φωτογράφοι και δεν είχα καλή οπτική λόγω ύψους. Θύμωσα τόσο πολύ που με στρίμωξαν, που πείσμωσα. Ετρεξα και πρόλαβα να φωτογραφίσω τον Σαμαρά την ώρα που έμπαινε στο αυτοκίνητό του για να φύγει από το Ζάππειο Μέγαρο». Η ιστορική φωτογραφία έκανε το γύρο του κόσμου.
Πώς είναι οι ξένοι εργοδότες; «Συζητάμε πολύ με τους photo editors. Η σχέση μας είναι πολύ ουσιαστική. Δε μου λένε απλώς “πήγαινε τράβα εκείνο ή το άλλο”. Γίνεται συζήτηση». Στην Ελλάδα πιστεύει ότι οι επαγγελματικοί ρόλοι κάπως μπερδεύονται. «Εδώ μπορεί ένας αρχισυντάκτης να διαλέξει μια φωτογραφία, κάτι που δε συμβαίνει στο εξωτερικό».
Η Μυρτώ σήμερα βγάζει τα προς το ζην κάνοντας συνεργασίες με ξένα έντυπα. Συνεργάζεται μεταξύ άλλων με Wall Street Journal, Die Zeit, Le Monde, Time. ∆εν ανήκει όμως σε κάποιο πρακτορείο. Εχει ατζέντη τη Redux Pictures – όμως τις αναθέσεις τις παίρνει ουσιαστικά μόνη της. «Οταν βιώνεις στη χώρα σου τέτοιες ακραίες καταστάσεις, παύεις να είσαι απλώς παρατηρητής. Αναθεώρησα πολύ τον εαυτό μου, τα συναισθήματα που ένιωθα, τον τρόπο που ζούσα και δούλευα. Το να φωτογραφίζεις την τραγική Ελλάδα δεν είναι εύκολη υπόθεση. Πραγματικά πιστεύω ότι έχουμε ζήσει ιστορικές στιγμές».
Υστερα από 6 χρόνια εντατικής εργασίας μέσα στη δίνη της ύφεσης, σήμερα θέλει να αφοσιωθεί σε πιο προσωπικά πρότζεκτ που απαιτούν χρόνο και έρευνα. Την ενδιαφέρει να συνεργαστεί με ξένα πανεπιστημιακά ιδρύματα. «Στην Ελλάδα υπάρχει πολύ έδαφος για δημιουργία. Παρόλο το χάος, νιώθω ότι εξελίσσομαι εδώ. Θα ήταν βλακεία μου να φύγω».
ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΑΙΝΙΩΝ – Κωνσταντίνος Κοντοβράκης (Heretic Films)
Για δέκα χρόνια εργαζόταν στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης – πρώτα στο γραφείο Τύπου και έπειτα στον προγραμματισμό (είχε την ευθύνη του ελληνικού προγράμματος). «∆εν ήξερα τι κάνει ένας παραγωγός. Οτι αναλαμβάνει ένα έργο από τη δημιουργική φάση της γραφής μέχρι την παράδοση. Νόμιζα ότι ασχολείται μόνο με το μπάτζετ, και εγώ ήμουν άσχετος με τα οικονομικά. Ο παραγωγός είναι εκεί για να βοηθήσει τον σκηνοθέτη. Να του εξασφαλίσει ένα δημιουργικό περιβάλλον, ώστε να μπορέσει να υλοποιήσει το όραμά του. Οταν ήμουν στο ΦΚΘ, προσπαθούσα να βοηθήσω τις ελληνικές ταινίες να βρίσκουν δίοδο στη διεθνή αγορά, σε τέτοιο βαθμό, που δεν ήταν ακριβώς στο πλαίσιο της εργασίας μου. Μιλώντας με έναν ξένο παραγωγό, συνειδητοποίησα ότι κάνω τη δουλειά του. Και μου άρεσε. Το 2010 χωρίς πολλή σκέψη έγινα παραγωγός κινηματογράφου. Στην αρχή τρόμαξα, γιατί είναι μια σύνθετη δουλειά, με πολλές ευθύνες και αρμοδιότητες. Και για την οποία πρέπει να έχεις δημιουργική αντίληψη και δεινότητα στο συναισθηματικό χειρισμό».
Το 2013 ο Κωνσταντίνος ίδρυσε την εταιρεία παραγωγής Heretic Films μαζί με τον Γιώργο Καρναβά. Εχουν παράγει συνολικά 7 ταινίες, οι οποίες έχουν βραβευτεί στο εξωτερικό «Είπα από μέσα μου: “Γιατί τα δικά μας φιλμ να μην προβάλλονται σε αντίστοιχα φεστιβάλ του εξωτερικού;”. Ηξερα τον τρόπο που λειτουργεί το σύστημα, γνώριζα ανθρώπους σε θέσεις κλειδιά. Αφού κάναμε δύο ταινίες, επεκτείναμε τη δραστηριότητά μας και στον τομέα των πωλήσεων. Είμαστε η μόνη εταιρεία στη νοτιοανατολική Ευρώπη που πραγματοποιεί διεθνείς πωλήσεις. Ηταν τολμηρή απόφαση να ανταγωνιστούμε ένα αρκετά εδραιωμένο σύστημα».
«Σαφώς εκμεταλλευτήκαμε την τάση του weird cinema, όμως η ελληνική ταινία είναι πια ένα διεθνές προϊόν. Είμαστε μια ευρωπαϊκή εταιρεία με έδρα την Ελλάδα. Σπούδασα και εργάστηκα έξω, έβλεπα MTV και ταινίες από όλον τον κόσμο. Πώς να το κάνουμε; Μεγάλωσα σε ένα διεθνοποιημένο περιβάλλον».
ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ – Λουκία Αλαβάνου
Είναι βίντεο-άρτιστ. Κάνει ένα ιδιότυπο κολάζ εικόνων που βρίσκει σε αρχεία ή που παράγει η ίδια. Ενα από τα καινούργια της έργα, το στερεοσκοπικό φιλμ με τίτλο «The Green Room» (παραγωγή Βέλγιο/Ελλάδα, 2015-2016), συμμετείχε φέτος στο διαγωνιστικό τμήμα του 62ου Διεθνούς Φεστιβάλ Ταινιών Μικρού Μήκους του Ομπερχάουζεν. Δεν είναι η πρώτη φορά που η Ελληνίδα εικαστικός συμμετέχει σε σημαντικές διεθνείς εκθέσεις ή διοργανώσεις για φιλμ. Πέρυσι ήταν υποψήφια για το διεθνές βραβείο του βελγικού μουσείου Ikob και επίσης συμμετείχε στο 53ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βιέννης (Viennale), στο πλαίσιο ενός ειδικού προγράμματος για το ελληνικό σινεμά.
Η Λουκία Αλαβάνου έζησε 12 χρόνια στο Λονδίνο (εκεί σπούδασε καλές τέχνες και οπτικοακουστικά μέσα). Στη συνέχεια συμμετείχε σε προγράμματα φιλοξενίας καλλιτεχνών σε διάφορες χώρες («μια διαδικασία που με κούρασε, αλλά με γέμισε εμπειρίες»). Επέστρεψε στην Αθήνα το 2011. «Ηταν κομβικό σημείο στην καριέρα μου. Η κρίση άλλαξε πολύ τον τρόπο δουλειάς μου». Για τη διεθνή καριέρα: «Δε συμμετέχω σε ξένες εκθέσεις μόνο και μόνο για το βιογραφικό μου. Με τροφοδοτούν οι εμπειρίες στο εξωτερικό. Μου αρέσει η νομαδική ζωή. Μέσα μου απομυθοποιείται έτσι η αξία της ταυτότητας. Ποια είναι η χώρα σου; Ποιος είσαι; Εξάλλου, στη δουλειά μου, πάντα παίζω με τις έννοιες του outsider και του insider». Είναι εύκολο να δραστηριοποιείσαι σήμερα στο εξωτερικό; «Μπορείς να έχεις διεθνή παρουσία ακόμη και αν παράγεις στο χωριό σου. Υπάρχουν πλέον το ίντερνετ και οι φτηνές αεροπορικές πτήσεις! Τώρα επίσης πραγματοποιούνται πολλά residencies, τα οποία βοηθούν στις επαφές. Υπάρχει και ένα δίκτυο ανταλλαγής στούντιο. Παντού πλέον στον πλανήτη αναπτύσσονται πρωτοβουλίες καλλιτεχνών (project spaces κ.τ.λ.). Οι εικαστικοί μπορούν να φτιάξουν μόνοι τους την καριέρα τους, χωρίς να έχουν απαραιτήτως την ανάγκη ενός γκαλερίστα. Τα παλιά χρόνια, οι κοινωνίες δεν ήταν τόσο ανοιχτές. Υπάρχει πια περισσότερη κινητικότητα καλλιτεχνών. Και τα social media βοηθάνε στο να κρατάς επικοινωνία με εκείνους που γνώρισες».
ΚΟΜΙΚ – Ηλίας Κυριαζής
Μεγάλωσε σε ένα σπίτι γεμάτο κόμικ. «Διάβαζε πολύ ο πατέρας μου. Απέκτησα και εγώ τη συνήθεια. Μετά άρχισα να σχεδιάζω, χωρίς όμως να το βλέπω επαγγελματικά. Καλά τα κόμικ, είπα, αλλά πρέπει να βγάζω χρήματα. Σπούδασα άσχετα πράγματα, δούλεψα σε άσχετες δουλειές. Ωσπου κέρδισα ένα διαγωνισμό κόμικ στο ένθετο “9” της Ελευθεροτυπίας. Ξεκίνησα να συνεργάζομαι μαζί τους. Επειδή αμειβόμουν, αποφάσισα να ασχοληθώ αποκλειστικά με το σκίτσο. Στην Ελλάδα όμως φτάνει κανείς μέχρι ενός σημείου. Το εξωτερικό, ενώ στην αρχή μού φάνταζε σαν όνειρο, στην πορεία ερχόταν όλο και πιο κοντά στην πραγματικότητα. Αρχισα να πηγαίνω σε διεθνή συνέδρια για κόμικ και να αφήνω δείγματα δουλειάς μου στα περίπτερα των εταιρειών. Πάντα γνώριζα τι παίζει έξω – ποτέ δε σταμάτησα να διαβάζω. Συνάμα γνώριζα γνωστούς ξένους κομικάδες στο πλαίσιο του Comicdom Con της Αθήνας, όπως τον Scott Lobdell που έγραφε τα “X-Men” στα ‘90s. Ο Lobdell μου ζήτησε να κάνουμε μαζί το sequel της διαστημικής τηλεοπτικής σειράς “Galaxy Quest” σε κόμικ. Από την άλλη, συμμετείχα σε διεθνείς διαγωνισμούς: Το διήγημά μου “Jared” και η μίνι σειρά “Ghostbusters” ήταν προϊόντα διαγωνισμού».
Σήμερα ο Ηλίας Κυριαζής συνεργάζεται με την Image Comics, που είναι η τρίτη μεγαλύτερη εταιρεία κόμικ στην Αμερική, μετά τη Marvel και τη DC. Σχεδιάζει για άλλους συγγραφείς, αλλά παράλληλα δημιουργεί και τις δικές του ιστορίες. «Κάποτε ήταν φιλοδοξία να κάνεις διεθνή καριέρα, τώρα είναι λύση ανάγκης. Η εργασία στις ξένες εταιρείες είναι άλλης κλίμακας. Τα πράγματα είναι πιο αυστηρά, πιο συγκεκριμένα, πιο επαγγελματικά. Με τον καιρό μαθαίνεις να είσαι πιο παραγωγικός σε μικρότερο χρονικό διάστημα. Για την Αμερική πρέπει να βγάζω 20 σελίδες το μήνα, για την Ελλάδα 50 σελίδες το χρόνο».
Γιατί δε φεύγει στο εξωτερικό; «Να πάω πού; Οι τρεις μεγάλες εταιρείες της Αμερικής βρίσκονται σε τρεις διαφορετικές αμερικανικές πόλεις. Μου αρέσει όμως που μπορώ να δουλεύω από εδώ. ∆εν είναι ευχάριστο να ξεριζώνεσαι. Εξάλλου, σήμερα οι ξένες εταιρείες είναι πιο ανοιχτές στην εργασία εξ αποστάσεως. Το μισό προσωπικό της Marvel δεν είναι καν Αμερικανοί. Και η Ελλάδα δεν είναι τόσο απομονωμένη όπως παλιά. Τα προϊόντα κουλτούρας κυκλοφορούν γρηγορότερα».
ΜΟΔΑ – Πέννυ Γιαννάκη, Μπιλ Γεωργούσης (Persephoni)
Η Πέννυ σχεδιάζει τις τσάντες, ο Μπιλ, ο σύζυγός της, τις φωτογραφίζει. Μαζί όμως δουλεύουν το brand «Persephoni». Πριν γίνει σχεδιάστρια, η Πέννυ δούλεψε ως διακοσμήτρια στο ΙΚΕΑ («Μου άρεσε πολύ αυτή η δουλειά!»), δίδασκε θεατρικό παιχνίδι σε παιδιά σχολείου (έχει σπουδάσει στο τμήμα θεάτρου του Αριστοτέλειου), εργάστηκε σαν βοηθός σκηνογράφου στην τηλεόραση (έκανε μεταπτυχιακό στη σκηνογραφία σε μια λονδρέζικη σχολή). Οταν κάποια στιγμή έμεινε χωρίς δουλειά, σκέφτηκε να κάνει κάτι δικό της. Και επειδή πάντα της άρεσε η μόδα, στράφηκε στο σχεδιασμό υποδημάτων και αξεσουάρ. Το 2011 ξεκινάει το «Persephoni». Βλέποντας ότι φεύγουν πιο πολύ οι τσάντες, αφοσιώθηκε σ’ αυτό το κομμάτι της παραγωγής. «Στείλαμε εκατοντάδες μέιλ με την πρώτη μας συλλογή σε μαγαζιά, περιοδικά, στιλίστες του εξωτερικού. Απάντησαν δύο. Ενας ατζέντης στο Λονδίνο πρότεινε να μας αναλάβει. Εν τω μεταξύ, είχαμε αφήσει ένα lookbook στο Browns, ένα πολύ κουλ πολυκατάστημα στο Λονδίνο. Οι υπεύθυνοι του χώρου το είδαν και μας έκαναν παραγγελία. Από εκεί και πέρα, όλα έγιναν μόνα τους. Ακολούθησε έκρηξη στον Τύπο. Τα αξεσουάρ μας μπήκαν σε πολύ δυνατά editorials μόδας: Στη γαλλική Vogue με φωτογράφο τον David Sims και στιλίστα τον Beat Bolliger, στην ιταλική Vogue με τον Steven Meisel και τη θρυλική διευθύντρια μόδας, Lori Goldstein, στο Numéro, στο ID… Αρχισαν να πωλούνται τα είδη μας και σε άλλα καταστήματα. Εκτοτε έχουμε αλλάξει αρκετούς ατζέντηδες, που αναλαμβάνουν την προώθηση του προϊόντος», λέει η Πέννυ.
Φέτος το Σεπτέμβριο θα στήσουν μόνοι τους ένα showroom στο Παρίσι, παράλληλα με την εβδομάδα μόδας. «Από την αρχή στήσαμε την επιχείρηση με στόχο την παγκόσμια αγορά, που είναι εφικτό στην εποχή που ζούμε. Μέσω του ίντερνετ και των social media, η δουλειά σου μπορεί να γίνει γνωστή μέχρι την άλλη άκρη του κόσμου. Μένουμε Ελλάδα, γιατί αγαπάμε τη ζωή μας εδώ. Πιστεύουμε όμως ότι η επιχείρησή μας δε θα μπορούσε να ανθίσει αν περιοριζόμασταν μόνο στα γεωγραφικά σύνορα της χώρας, ειδικά τώρα που η κρίση βρίσκεται σε έξαρση».