Στα βάθη της Ασίας, στα μέρη όπου ο Μέγας Αλέξανδρος είχε ιδρύσει κατά την εκστρατεία του ακόμη μία πόλη που έφερε το όνομά του, την Αλεξάνδρεια την Εσχάτη, μαζεύτηκε στα μέσα Ιουλίου ένα ασυνήθιστο ακροατήριο. Δεκαπέντε τελωνειακοί, πέντε συνοριοφύλακες, αλλά και υπεύθυνοι των αρχών ασφαλείας του Τατζικιστάν συμμετείχαν σε ειδικά σεμινάρια κατά της αρχαιοκαπηλίας, με εκπαιδευτή τους μεταξύ άλλων και έναν Ελληνα αστυνομικό, τον Ορφέα-Κωνσταντίνο Σωτηρίου. Η παρουσία του ιδίου αλλά και ειδικών της Ιντερπόλ, του ΟΗΕ και της UNESCO δείχνει ότι η αρχαιοκαπηλία λογίζεται, πλέον, ως ένα διεθνές ζήτημα που ξεπερνάει τα στενά όρια μιας χώρας.
«Μπορεί κάτι να συμβαίνει στο Τατζικιστάν ή στο Αφγανιστάν, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρόκειται κάποια στιγμή να επηρεάσει και την Ελλάδα. Κυκλώματα σε διαφορετικά κράτη συνεργάζονται μεταξύ τους. Ακόμα σε κάποιες χώρες όπου ανθεί ο εξτρεμισμός πρέπει να υπάρχει οργάνωση των Αρχών για να ανακόπτονται πιθανές χρηματοδοτήσεις ομάδων ή οργανώσεων από αρχαιοκαπηλικές δράσεις», λέει στην «Κ» ο κ. Σωτηρίου.
Υπηρετεί στο Τμήμα Δίωξης Αρχαιοκαπηλίας της Διεύθυνσης Ασφαλείας Αττικής, έχει πτυχίο αρχαιολογίας και διανύει το δεύτερο έτος μεταπτυχιακών σπουδών Προϊστορικής Αρχαιολογίας στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο με «επίκεντρο» στη Μέση Ανατολή. Οπως είχε παρουσιάσει πρόσφατα η «Κ», τον Νοέμβριο του 2013 ο κ. Σωτηρίου συμμετείχε σε ανασκαφές του Πανεπιστημίου Αθηνών στο ιρακινό Κουρδιστάν, προτού οι επιδρομές τζιχαντιστών μαχητών του Ισλαμικού Κράτους πλησιάσουν την περιοχή. Αυτή η ειδίκευσή του εξασφάλισε και τη συμμετοχή του στα σεμινάρια που διοργάνωσε στο Τατζικιστάν ο Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (OSCE).
Ο ρόλος του Αφγανιστάν
Το ενδιαφέρον της Ιντερπόλ και των άλλων διεθνών οργανισμών στο Τατζικιστάν εξηγείται και λόγω της γειτνίασης της χώρας με το Αφγανιστάν, που αποτελεί δίοδο αρχαιοκαπήλων. Το 1999, σύμφωνα με τις γερμανικές μυστικές υπηρεσίες, ο Μοχάμεντ Ατα, ένα από τα μέλη της Αλ Κάιντα που συμμετείχε στην τρομοκρατική επίθεση στους Δίδυμους Πύργους, είχε προσπαθήσει να πουλήσει αφγανικές αρχαιότητες σε Γερμανό καθηγητή πανεπιστημίου. Είχε υποστηρίξει τότε ότι θα χρησιμοποιούσε τα χρήματα για να αγοράσει ένα αεροπλάνο.
Η σημασία που δίνουν οι αρχές του Αφγανιστάν στο πρόσφατο σεμινάριο του Τατζικιστάν φαίνεται και από την αποστολή τους που συμμετείχε στις συνεδρίες. Τρεις Αφγανοί από το αρχαιολογικό μουσείο της Καμπούλ, αλλά και η εκπρόσωπος της UNESCO στο Αφγανιστάν, παρακολούθησαν τις διαλέξεις των ειδικών.
Και το Τατζικιστάν, πάντως, διαθέτει μεγάλο αρχαιολογικό πλούτο, που περιλαμβάνει και νομίσματα της ελληνιστικής περιόδου. Το 2007 ο πρόεδρος της χώρας ζητούσε από το Βρετανικό Μουσείο την επιστροφή μιας συλλογής αρχαίων χρυσών και ασημένιων αντικειμένων του 5ου αιώνα π.Χ., που είχαν βρεθεί το 1877 στον Ωξο ποταμό και είχαν κλαπεί από ληστές στο Αφγανιστάν.
Σε συνεδρίες πέντε ημερών τον Ιούλιο στην πρωτεύουσα της χώρας, Ντουσαμπέ, ο κ. Σωτηρίου εξήγησε στους Τατζίκους τελωνειακούς και συνοριοφύλακες τη σπουδαιότητα των αρχαιολογικών αντικειμένων. «Είπα ότι η αρχαιολογική ανασκαφή θυμίζει τη σκηνή εγκλήματος από όπου δεν πρέπει να μετακινηθεί κάποιο στοιχείο», λέει.
Στις παρουσιάσεις του ο κ. Σωτηρίου μίλησε για τις σχέσεις οργανωμένου εγκλήματος και αρχαιοκαπηλίας, για το πώς διαμορφώνονται οι τιμές πώλησης των κλοπιμαίων μεταξύ των κυκλωμάτων και πώς μπορούν να εκτιναχθούν στις δημοπρασίες μεγάλων οίκων στο εξωτερικό.
Τους παρουσίασε τρεις υποθέσεις αρχαιοκαπηλίας που απασχόλησαν την αστυνομία στην Ελλάδα. Τους μίλησε για τη ληστεία στο μουσείο της Αρχαίας Ολυμπίας, αλλά και για την αποκόλληση κομματιού αρχαίας στήλης που είχε εντοιχιστεί σε σπίτι στην Πελοπόννησο. Ο δράστης της αποκόλλησης συνελήφθη αργότερα με τη στήλη και μία κίβδηλη κεφαλή αγάλματος, την οποία θα επιχειρούσε να πουλήσει ως αυθεντική. Το τρίτο περιστατικό που περιέγραψε στους Τατζίκους ήταν η κλοπή μινωικού αγαλματιδίου από την Κρήτη, το οποίο πέρασε διαδοχικά από την Κορινθία, την Αχαΐα και την Αργολίδα για να καταλήξει στην Αθήνα, όπου και πιάστηκαν οι δράστες.
«Το πρόβλημα της αρχαιοκαπηλίας μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με την εκπαίδευση των αξιωματούχων και τη διακρατική συνεργασία», δήλωσε με τη λήξη του συνεδρίου ο επικεφαλής του OSCE στο Τατζικιστάν, Markus Mueller. Αντίστοιχες δράσεις ενδέχεται να πραγματοποιηθούν μελλοντικά και στο Αφγανιστάν.