Τέλος χρόνου για το φλέγον ζήτημα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Ετσι, και με δεδομένο αυτό, η πολιτεία καταλήγει στον διαχωρισμό των προτεινόμενων έργων σε πρώτης (άμεσα) και δεύτερης (μετά το 2020) προτεραιότητας, με «ξεφούσκωμα» των προϋπολογισμών και την ενθάρρυνση περιφερειών και δήμων να αναζητήσουν πόρους και από άλλες πηγές ώστε να αντιμετωπισθεί το χρηματοδοτικό κενό των –τουλάχιστον– 420 εκατ. ευρώ στην υλοποίηση του νέου εθνικού σχεδιασμού για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Ωστόσο και το χρονοδιάγραμμα είναι πιεστικό, καθώς τα νέα σχέδια των περιφερειών πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί πριν από τα τέλη του έτους, ενώ οι διαγωνισμοί να προκηρυχθούν και να ολοκληρωθούν μέσα στο 2017.
Η εφαρμογή ενός νέου εθνικού σχεδιασμού για τα απορρίμματα, με πιο φιλόδοξους στόχους (σε κάποιες περιπτώσεις πιο προωθημένους και από εκείνους της κοινοτικής νομοθεσίας) σε μια χώρα όπου εξακολουθούν να πετούν τα σκουπίδια σε ρέματα και χωματερές, ήταν εξαρχής δύσκολος (κατά πολλούς ανέφικτος) στόχος. Πόσο μάλλον όταν η αναθεώρησή του, η οποία ήταν απαραίτητη για να ενταχθούν έργα στο νέο ΕΣΠΑ (η γνωστή «αιρεσιμότητα»), καθυστέρησε αδικαιολόγητα να αρχίσει την περίοδο 2011 – 2014. Την κατάσταση επιδείνωσε και η πολιτική επιλογή της αντιπαράθεσης απέναντι στις ήδη δρομολογημένες συμβάσεις με ιδιώτες από το υπουργείο Περιβάλλοντος. Αλλά και οι –συχνά εκτός πραγματικότητας– απαιτήσεις δήμων και περιφερειών.
Ο γενικός γραμματέας Συντονισμού Διαχείρισης Αποβλήτων Βαγγέλης Καπετάνιος είναι αισιόδοξος, υποστηρίζοντας ότι τα πράγματα έχουν πάρει πλέον τον δρόμο τους. «Οι περιφέρειες γνώριζαν από τον Μάρτιο του 2015 ότι οι διαθέσιμοι κοινοτικοί πόροι είναι 880 εκατ. ευρώ. Ωστόσο οι προτάσεις που κατέθεσαν άγγιζαν τα 2,4 δισ. ευρώ. Ετσι χρειάστηκε πολλή συζήτηση και προσπάθεια ώστε οι προϋπολογισμοί των έργων που ζητούσαν να εξορθολογιστούν, καθώς συχνά ήταν υπερβολικοί ή υπερκοστολογημένοι. Υστερα από αυτήν τη διαδικασία οι προτάσεις αγγίζουν το 1,3 δισ. ευρώ. Οπότε τώρα ζητάμε από τις περιφέρειες να ιεραρχήσουν τα έργα ανάλογα με τις ανάγκες τους και την ωριμότητα των έργων και να αναζητήσουν παράλληλα και εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης. Οι Περιφερειακοί Σχεδιασμοί (ΠΕΣΔΑ) έχουν πενταετή διάρκεια, οι πρώτες δημοπρατήσεις θα ξεκινήσουν μέσα στο 2017, οπότε είναι αδύνατον να καλύψουμε το τεράστιο κενό και να έχουμε τα πάντα έτοιμα το 2020. Οποια έργα αργήσουν να “ωριμάσουν” θα μπορούν να ενταχθούν στην επόμενη προγραμματική περίοδο».
Πού βρισκόμαστε λοιπόν σήμερα; Τις προηγούμενες ημέρες εγκρίθηκαν τα πρώτα τρία ΠΕΣΔΑ: της Κρήτης, της Ηπείρου και της Θεσσαλίας. Σύμφωνα με τον κ. Καπετάνιο, θα ακολουθήσουν τον Σεπτέμβριο οι Περιφέρειες Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, Κεντρικής Μακεδονίας και Δυτικής Μακεδονίας. Τον Οκτώβριο η Αττική, η Πελοπόννησος, η Δυτική Ελλάδα, η Στερεά και το Νότιο Αιγαίο. Και, τέλος, τον Νοέμβριο το Ιόνιο και το Βόρειο Αιγαίο.
Τα «τυχερά» έργα (όσα δηλαδή προλάβουν να ενταχθούν), μπορούν να χρηματοδοτηθούν από την Ε.Ε. με δύο τρόπους. Είτε μέσω της χρηματοδότησης που έλαβαν απευθείας από την Ε.Ε. το 2015 οι περισσότερες περιφέρειες (449 εκατ. ευρώ), είτε μέσω των προγραμμάτων του επιχειρησιακού προγράμματος «Υποδομές μεταφορών, περιβάλλον και αειφόρος ανάπτυξη» (η πρώτη πρόσκληση 273 εκατ. ευρώ «άνοιξε» τον Ιούλιο, η δεύτερη και τελευταία έως τον Νοέμβριο).
Εδώ λοιπόν έρχεται και η δεύτερη δυσκολία. Οχι μόνο πρέπει η πολιτεία να εγκρίνει τους νέους σχεδιασμούς και οι περιφέρειες να υποβάλουν αιτήματα χρηματοδότησης πριν από τα τέλη του έτους. Αλλά οι διαγωνισμοί για τα νέα έργα απορριμμάτων θα πρέπει να ολοκληρωθούν μέσα στο 2017. Σύμφωνα με μια δεύτερη αιρεσιμότητα, η οποία ισχύει «οριζοντίως» σε όλα τα κράτη-μέλη, αν δεν υπάρξουν δαπάνες μέσα στο 2017, τα έργα μεταφέρονται αυτόματα από τα προγράμματα χρηματοδότησης για το περιβάλλον σε εκείνα για τις υποδομές. Οι οποίες όμως στην περίπτωση της Ελλάδας… είναι ήδη υπερδεσμευμένες. Αρα υπάρχει μεγάλος κίνδυνος, αν κάτι δεν πάει καλά, πολλές περιφέρειες να χάσουν τη χρηματοδότηση και ο νέος εθνικός σχεδιασμός να τιναχθεί στον αέρα. «Το 2017 θα είναι χρονιά δημοπρατήσεων. Θα παρακολουθήσουμε από κοντά όλους τους διαγωνισμούς για να μην υπάρξουν καθυστερήσεις», λέει ο κ. Καπετάνιος.
Η διαχείριση σε ιδιώτη
Πελοπόννησος και Αττική συγκεντρώνουν, όπως είναι επόμενο, το μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Στην Πελοπόννησο, λοιπόν, μετά την κατάθεση του ΠΕΣΔΑ ακολούθησε η υποβολή της μελέτης περιβαλλοντικών επιπτώσεων και όλα δείχνουν ότι τα πράγματα έχουν μπει σε μια πορεία. Ποια είναι αυτή;
Η υπογραφή της ΣΔΙΤ (της ανάθεσης, δηλαδή, της διαχείρισης των απορριμμάτων σε ιδιώτη) και μάλιστα σύντομα. Επρεπε να χαθούν δύο χρόνια για να καταλήξουμε στο ίδιο αποτέλεσμα; «Δεν είναι το ίδιο», υποστηρίζει ο κ. Καπετάνιος. «Εγιναν βελτιώσεις στη σύμβαση μέσα από μια διαπραγμάτευση». Παρά την άποψη του κ. Καπετάνιου, όμως, η γενική στάση της κυβέρνησης απέναντι στο θέμα αποδεικνύει ότι ο αναπλ. υπουργός Περιβάλλοντος Γιάννης Τσιρώνης ήταν, τελικά μόνος, του στην επιλογή να «ανεβάσει τους τόνους» ενάντια στις ΣΔΙΤ.
Στην Αττική, η κατάσταση παραμένει σύνθετη. Τα έργα που είχαν αρχικά προταθεί είχαν προϋπολογισμό 408 εκατ. και κατέληξαν να περιοριστούν στα 211 εκατ. Και ενώ η κατασκευή τριών ΧΥΤΥ, η επέκταση της υφιστάμενης μονάδας διαχείρισης απορριμμάτων και η κατασκευή ακόμα μίας στο Γραμματικό δείχνουν σχετικά εύκολη υπόθεση, η κατασκευή δύο νέων μονάδων για τα σκουπίδια (στην Κεντρική
και στη Νοτιοανατολική Αττική, όπως προβλέπει το ΠΕΣΔΑ) είναι δύσκολα υλοποιήσιμη. Η Περιφέρεια, πάντως, είναι έτοιμη να υποβάλει προτάσεις χρηματοδότησης, γεγονός που προκαλεί… νευρικότητα στις άλλες περιφέρειες, καθώς μειώνει τις δικές τους πιθανότητες.