Εντελώς διαφορετικό καθεστώς ισχύει για τους πρόσφυγες και μετανάστες που βρίσκονται στην ενδοχώρα, και άρα έφθασαν στην Ελλάδα πριν από τις 20 Μαρτίου και την εφαρμογή της Συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας, σε σχέση με τους εγκλωβισμένους στα νησιά. Οι πρόσφυγες και μετανάστες που παραμένουν στα ελληνικά νησιά, οι οποίοι ξεπέρασαν τις 14.003, καθώς το τελευταίο 24ωρο έφθασαν ακόμα 151 άτομα, απαγορεύεται να μετακινηθούν στην ενδοχώρα (σ.σ. με βάση πάντα τη Συμφωνία) προτού ολοκληρωθούν οι διαδικασίες για την αρχική έγκριση ασύλου. Οσοι λάβουν την έγκριση επιτρέπεται να μεταβούν στην ενδοχώρα, ενώ για όσους η απάντηση είναι απορριπτική θα πρέπει να επαναπροωθηθούν στην Τουρκία. Πραγματοποιούνται διπλωματικές προσπάθειες για να δοθεί η δυνατότητα, χωρίς να θιγεί η Συμφωνία, κάποιοι να μεταφερθούν στην ενδοχώρα σε κλειστές δομές προκειμένου να αποσυμφορηθούν τα νησιά. Μάλιστα ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας έθεσε το ζήτημα στον Τούρκο πρόεδρο Ερντογάν κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στην Τουρκία. Ωστόσο προς το παρόν δεν υπάρχει σχετική συμφωνία.
Οσοι βρίσκονται στα νησιά και άρα έφθασαν στην Ελλάδα μετά τις 20 Μαρτίου δεν μπορούν να ενταχθούν στο σύστημα του relocation (που αφορά μόνο Σύρους, Ιρακινούς και Ερυθραίους) και επομένως να μεταβούν νομίμως σε άλλη χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. «Δεν μπορούν να ενταχθούν στο πρόγραμμα relocation (μετεγκατάσταση) όπως προκύπτει από απόφαση του Συμβουλίου Εσωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε. τον Ιούνιο», εξηγεί η διευθύντρια της Ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου στην «Κ», Μαρία Σταυροπούλου. Ο αποκλεισμός των νεοεισερχομένων από τη μετεγκατάσταση δεν είναι ρύθμιση που προέκυψε ξαφνικά, αλλά προβλέφθηκε έτσι ώστε να μη λειτουργήσει ο συγκεκριμένος μηχανισμός ως πόλος έλξης για περισσότερες αφίξεις από την Τουρκία.
Εφόσον εγκριθεί η αίτηση ασύλου που έχουν καταθέσει, θα παραμείνουν στην Ελλάδα, ενώ η μόνη νόμιμη οδός μετάβασης σε άλλες χώρες της Ε.Ε. είναι μέσω του κανονισμού του Δουβλίνου που προβλέπει τη δυνατότητα επανένωσης της πυρηνικής οικογένειας εφόσον κάποιο μέλος βρίσκεται σε άλλη χώρα.
Τα στοιχεία
Από τον Απρίλιο έως τις 27 Σεπτεμβρίου του 2016 έχουν φτάσει στην Ελλάδα 15.012 πρόσφυγες και μετανάστες από την Τουρκία (Απρίλιος 3.650, Μάιος 1.721, Ιούνιος 1.554, Ιούλιος 1.920, Αύγουστος 3.447 και Σεπτέμβριος 2.720), ενώ μόνο 587 άτομα έχουν επιστρέψει στην Τουρκία το ίδιο χρονικό διάστημα. Οσοι έφτασαν τους τελευταίους μήνες στα νησιά είναι, όπως εκτιμούν άνθρωποι της υπηρεσίας ασύλου, σαφώς λιγότερο εύποροι και χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου από όσους είχαν έρθει στη χώρα πέρυσι το ίδιο χρονικό διάστημα. Παράλληλα έχουν διαφοροποιηθεί και οι εθνικότητες όσων δοκιμάζουν το επικίνδυνο και περισσότερο αβέβαιο παρά ποτέ ταξίδι προς την Ευρώπη.
Οι Σύροι διατηρούν ακόμα την πρώτη θέση στις αφίξεις, 3.874 άτομα από τις αρχές Απριλίου έως και το τέλος Αυγούστου. Ακολουθούν οι Αφγανοί, 1.590 άτομα στο ίδιο χρονικό διάστημα, ωστόσο αναλογικά έχουν αυξηθεί οι αφίξεις Ιρακινών, 1.157 από τον Απρίλιο έως το τέλος Αυγούστου, αλλά και οι αφίξεις Πακιστανών. Συνολικά τους τελευταίους μήνες 2.183 Πακιστανοί έφθασαν στα ελληνικά νησιά παρόλο που οι πιθανότητες να λάβουν άσυλο είναι ελάχιστες. Ταυτόχρονα υπάρχουν αρκετές αφίξεις από άλλες εθνικότητες, κυρίως Αφρικανοί.
Στην ενδοχώρα στους καταυλισμούς φιλοξενίας σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία βρίσκονται από 38.137 έως 46.437, εάν συνυπολογιστούν και οι 8.300 που βρίσκονται εκτός επίσημων δομών φιλοξενίας, χωρίς να γνωρίζουμε πού ακριβώς φιλοξενούνται. Από αυτούς μέχρι σήμερα 6.224 άτομα δικαιούνται να μετεγκατασταθούν σε άλλο κράτος-μέλος. Συνολικά τα κράτη-μέλη έχουν προσφέρει 8.000 θέσεις για μετεγκατάσταση, ωστόσο μόνο 3.407 άτομα έχουν φύγει από τη χώρα μέσω του συγκεκριμένου μηχανισμού.