Το μενού της 24ης Σεπτεμβρίου του 1916 περιείχε καλκάνι με σάλτσα Hommard, φιλέτο πάπιας, αρνάκι με σάλτσα μέντας, ισπανικό πεπόνι, παγωτό και άλλες λιχουδιές για τους αξιωματικούς και τις νοσοκόμες που ταξίδευαν με τον «Βρετανικό», το αδελφό πλοίο του «Τιτανικού». Ξεκινούσε το τέταρτο από τα πέντε ολοκληρωμένα ταξίδια που πρόλαβε να εκτελέσει το τεράστιο υπερωκεάνιο, το οποίο είχε επιταχθεί από τις συμμαχικές δυνάμεις και είχε μετατραπεί σε πλωτό νοσοκομείο κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το φαγητό παρέμενε αντάξιο της φήμης του και ήταν μια μικρή ανταμοιβή για το προσωπικό που περιέθαλψε χιλιάδες τραυματίες από την αποτυχημένη εκστρατεία της Καλλίπολης και από το Μακεδονικό μέτωπο, ενώ αντιμετώπισε οδυνηρά ξεσπάσματα του τυφοειδούς πυρετού σε μια εποχή χωρίς αντιβιοτικά και αντισηπτικά φάρμακα. Ανάμεσα στο νοσηλευτικό προσωπικό βρισκόταν και η νεαρή τότε νοσοκόμα Σίλα Μακμπέθ Μίτσελ σε μία από τις μεγαλύτερες περιπέτειες της ζωής της, όπως μας περιγράφει ο εγγονός της Τζόναθαν Μίτσελ στο διεθνές συνέδριο «100 years Kea’s shipwrecks», που διοργάνωσε ο Σύλλογος Φίλων Κέας.
Στις 12 Νοεμβρίου του 1916, το πλοίο απέπλευσε για τελευταία φορά από το λιμάνι του Σαουθάμπτον με προορισμό τον Μούδρο της Λήμνου. Εννέα μέρες μετά περνούσε μεταξύ της Κέας και της Μακρονήσου όταν μια εκκωφαντική έκρηξη αναστάτωσε τους επιβαίνοντες που έπαιρναν το πρωινό τους. «Αμέσως πήγε στο δωμάτιό της, φόρεσε ένα σωσίβιο, πήρε ένα μαχαίρι, φόρεσε το παλτό της και έτρεξε στις σωσίβιες λέμβους», σημειώνει ο κ. Μίτσελ. Στο ημερολόγιο της γιαγιάς του καταγράφηκαν, όπως υπογραμμίζει, οι ηρωικές προσπάθειες των κατοίκων της Κέας οι οποίοι έσπευσαν να βοηθήσουν στη διάσωση των ναυαγών.
Οι διασωθέντες μεταφέρθηκαν αμέσως στην Αθήνα και ο ελληνικός Τύπος της εποχής χαρακτήρισε τις νοσοκόμες «ψηλές και λιγνές σαν κυπαρίσσια» οι οποίες «εισήλθον εις εν εδωδιμοπωλείον να πάρουν το ούζο των» στην οδό Σταδίου, όπως μας λέει ο ερευνητής του ναυαγίου Μιχάλης Μιχαηλάκης. Η Σίλα Μακμπέθ – Μίτσελ επισκέφθηκε για πρώτη και τελευταία φορά την Κέα, το 1976, καλεσμένη του Ζακ Ιβ Κουστό, ο οποίος πρώτος εντόπισε το ναυάγιο και άνοιξε τον δρόμο για τους ερευνητές και τους ανθρώπους που συνέδεσαν τη ζωή τους –άλλοτε μοιραία– με το ναυάγιο του μεγαλύτερου πλοίου στον κόσμο.
Ιδιοκτήτης ναυαγίου
Τις πρώτες φορές που ο Σάιμον Μιλς συστηνόταν ως ιδιοκτήτης του «Βρετανικού» οι αξιωματούχοι των ελληνικών υπουργείων τον κοιτούσαν με δυσπιστία. Και όμως, ο συμπαθής κ. Μιλς είναι ο σύγχρονος «πατέρας» του ναυαγίου Britannic και η ιδιότητά του αποτελεί μοναδική πρωτοτυπία για τα ελληνικά νομικά δεδομένα. «Βλέπω τον εαυτό μου ως τον κηδεμόνα του ναυαγίου, το οποίο θα συνεχίσει να υπάρχει και έπειτα από εμένα. Αλλωστε τι να το κάνω; Δεν μπορώ να το πάρω και να φύγω», μας λέει.
Οπως επισημαίνει στην «Κ» συνεργάζεται με τις ελληνικές αρχές και όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές για την ανάδειξη και την προστασία του ιστορικού ναυαγίου, ενώ υπάρχει σχετική συζήτηση σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο μεταξύ των δύο χωρών. «Στην αρχή ήθελα απλά να μείνει όπως είναι για λόγους προστασίας. Τώρα ξέρω ότι το ελληνικό κράτος κάνει πολύ καλή δουλειά σε αυτόν τον τομέα και θα ήθελα το ναυάγιο να αναδειχθεί και να μπει σε πρόγραμμα συντήρησης», σημειώνει.
Σε βαθιά νερά
Το ναυάγιο του «Τιτανικού» εντοπίστηκε το 1985 και η ομώνυμη ταινία του 1997 αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον για τα χαμένα ναυάγια των μεγάλων υπερατλαντικών πλοίων. Το «Britannic» ναυπηγήθηκε μετά τη βύθιση του «Τιτανικού» με υψηλότερα στάνταρ ασφαλείας και μεγαλύτερο μέγεθος. Η κήρυξη του πολέμου, όμως, είχε ως αποτέλεσμα να μη μεταφέρει ποτέ επιβάτες στα πολυτελή σαλόνια. Εναν χρόνο προτού βγει η ταινία του Τζέιμς Κάμερον στο σινεμά, ο Σάιμον Μιλς είχε ήδη αποκτήσει τον «Βρετανικό» και σταδιακά φημισμένοι δύτες – ερευνητές ναυαγίων, όπως ο Αγγλος Λι Μπίσοπ, ο Αμερικανός Ρίτσι Κούλερ, ο Ελληνας Κώστας Θωκταρίδης κ.ά., άρχισαν να ενδιαφέρονται για το ναυάγιο που βρισκόταν βυθισμένο ανοιχτά της Κέας, προσελκύοντας παράλληλα το ενδιαφέρον μεγάλων μέσων ενημέρωσης, όπως των National Geogrpahic και History Channel.
Οι περισσότεροι από τους επιβάτες του «Βρετανικού» διασώθηκαν, εκτός από 30 άτομα που επιβιβάστηκαν χωρίς έγκριση σε δύο λέμβους και παρασύρθηκαν από τις μεγάλες προπέλες του πλοίου. Το 2009, στην τελευταία καταδυτική αποστολή που διοργανώθηκε στον «Βρετανικό» ο έμπειρος δύτης Καρλ Σπένσερ, στη μνήμη του οποίου αφιερώθηκε το συνέδριο της Κέας, άφησε την τελευταία του πνοή στον βυθό εξαιτίας ενός μοιραίου λάθους.
«Η αποστολή του Καρλ ήταν να κινηματογραφήσει τον ασύρματο Μαρκόνι σε high definition. Στον «Τιτανικό» ένας τέτοιος ασύρματος είχε στείλει το περίφημο SOS αλλά δεν είχε βρεθεί ποτέ. Και ένας ολόιδιος υπήρχε στον «Βρετανικό». Αλλά κάτι πήγε στραβά με τον εξοπλισμό του», λέει στην «Κ» ο δύτης Λι Μπίσοπ που ήταν μαζί του στην αποστολή. Τα τελευταία δέκα χρόνια περισσότερα από 40 ναυάγια έχουν εντοπιστεί χάρη στις ιδιωτικές πρωτοβουλίες επαγγελματιών δυτών, όπως επισημαίνει ο Δημήτρης Γκαλών. Η ομάδα του ήταν εκείνη που ταυτοποίησε, το 2008, το ναυάγιο του γαλλικού «Burdigala» που είχε εντοπιστεί τυχαία από το Πανεπιστήμιο Πατρών. Το πλοίο βυθίστηκε σε κοντινή απόσταση και από την ίδια αιτία με τον «Βρετανικό», δηλαδή από τις νάρκες που είχε τοποθετήσει το γερμανικό υποβρύχιο U73, αλλά μια εβδομάδα νωρίτερα.
Επιταγμένο από τις συμμαχικές δυνάμεις το υπερωκεάνιο «Burdigala» –πρώην «Kaiser Fridrich»– μετέφερε πολεμοφόδια και στρατεύματα από το λιμάνι της Θεσσαλονίκης. Η καλή κατάσταση και η πολυτελής κατασκευή του μαγεύουν τους περισσότερους δύτες που καταφέρνουν να το επισκεφθούν αφού ξεπεράσουν την απαιτητική διαδικασία αδειοδότησης, όπως συμβαίνει και στην περίπτωση του «Βρετανικού». Θα είναι ευτύχημα εάν ευοδωθεί το σχέδιο για τη δημιουργία του Πρότυπου Αιγαιακού Υποβρύχιου Μουσείου Κέας που προωθείται από τον Δήμο Κέας, την Εφορεία Ενάλιων Αρχαιοτήτων και άλλους φορείς και δεν «ναυαγήσει» όπως παρόμοιες προσπάθειες στο παρελθόν. Ισως είναι ο καλύτερος τρόπος να αναδειχθούν η ιστορική αξία των ναυαγίων αλλά και οι ιστορίες των ανθρώπων που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο συνέδεσαν τη ζωή τους για πάντα μαζί τους.