Οι ιδιοκτήτες που το ακίνητό τους δεν μπορεί πλέον να χρησιμοποιηθεί εξαιτίας των περιορισμών που έθεσε σε μια περιοχή η πολιτεία δικαιούνται να ζητήσουν αποζημίωση ανάλογα με την έκταση, την ένταση και τη χρονική διάρκεια της ζημίας που υπέστησαν. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, ορίζοντας για πρώτη φορά ότι αιτήματα αποζημίωσης δεν υποβάλλονται μόνο με αγωγή, αλλά και με απλή αίτηση.
Η απόφαση 1603/16 του Ε΄ Τμήματος αφορά τις ιδιοκτησίες έξι ατόμων στα Περιβολάκια Ραφήνας. Οι ιδιοκτήτες προσέφυγαν αρχικά ενάντια στη Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) που θεσπίστηκε το 2003 για τα Μεσόγεια, με την οποία απαγορεύτηκε η δόμηση στα οικόπεδά τους (εντάχθηκαν στην α΄ ζώνη προστασίας). Το 2013 (απόφαση 2650) το ΣτΕ απέρριψε την προσφυγή τους, κρίνοντας ότι η ΖΟΕ θεσπίστηκε για λόγους δημοσίου συμφέροντος. Ομως, όπως είχε κρίνει τότε το ανώτατο ακυρωτικό δικαστήριο, οι ιδιοκτήτες μπορούσαν να διεκδικήσουν αποζημίωση για τη «μη αναμενόμενη, ουσιώδη στέρηση της ιδιοκτησίας τους», καθώς «γεννάται αξίωση προς αποζημίωση ανάλογα με την έκταση, την ένταση και τη χρονική διάρκεια της ζημιάς, υπό την αυτονόητη προϋπόθεση ότι το επιβαλλόμενο βάρος υπερβαίνει το εύλογο όριο αντοχής και αλληλεγγύης το οποίο δικαιούται να αξιώνει το κράτος από το σύνολο των πολιτών».
Ετσι, λοιπόν, οι έξι ιδιοκτήτες κατέθεσαν αίτηση στα υπουργεία Περιβάλλοντος και Οικονομικών, ζητώντας να αποζημιωθούν συνολικά περί τα 12 εκατ. ευρώ για την περιουσία τους. Η πολιτεία δεν απάντησε και έτσι προσέφυγαν στο ΣτΕ, ενάντια στη (σιωπηρή) άρνησή της, με αποτέλεσμα να δικαιωθούν. Μάλιστα, το ΣτΕ όρισε ότι η πολιτεία μπορεί να επιλέξει αν θα δώσει αποζημίωση με τον τρόπο που ο αιτών ζητεί ή αν θα χρησιμοποιήσει κάποιον άλλο μηχανισμό (λ.χ. ανταλλαγή με άλλο δημόσιο ακίνητο, έκδοση τίτλου μεταφοράς συντελεστή κ.λπ.). «Μέχρι σήμερα αιτήματα αποζημίωσης γίνονταν δεκτά μόνο αν οι ενδιαφερόμενοι είχαν υποβάλει αγωγές», εξηγεί ο δικηγόρος Απόστολος Παπακωνσταντίνου, που εκπροσώπησε τους προσφεύγοντες. «Με την απόφαση αυτή ορίζεται ότι ο πολίτης μπορεί να διεκδικήσει αποζημίωση με μια απλή αίτηση. Στην οποία η πολιτεία οφείλει να απαντήσει, θετικά ή αρνητικά, αλλά και ως προς τον τρόπο αποζημίωσης, μέσα σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα». Λόγω της σπουδαιότητας του ζητήματος, η υπόθεση παραπέμφθηκε στην επταμελή σύνθεση του Ε΄ Τμήματος.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μέχρι σήμερα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και το ΣτΕ έχουν δικαιώσει αρκετές περιπτώσεις θιγόμενων ιδιοκτητών, κυρίως από οικοδομικούς συνεταιρισμούς που προσέφυγαν για τους ίδιους λόγους ζητώντας αποζημίωση. Τα ποσά που επιδικάζονται βέβαια δεν έχουν καμία σχέση με αυτά που αιτούνται. Για παράδειγμα, σε συνεταιρισμό στην Παλαιά Φώκαια που είχε ζητήσει αποζημίωση 2,5 δισ. ευρώ, το ΕΔΔΑ επιδίκασε μόλις 500.000 ευρώ. Η σημαντικότερη απόφαση πάντως ήρθε το 2009, όταν το ΕΔΔΑ επιδίκασε 2 εκατ. ευρώ στον ιδιοκτήτη του Μαραθονησίου στη Ζάκυνθο, στο οποίο απαγορεύτηκε η δόμηση λόγω του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου.