Επί σχεδόν τρεις δεκαετίες θρηνούσε λάθος οστά θεωρώντας ότι ανήκαν στον αδερφό του, πεσόντα το 1974 στην Κύπρο. Ωσπου πριν από λίγα χρόνια Ελληνες στρατιωτικοί, ένας ανθρωπολόγος και ένας εκπρόσωπος των κυπριακών αρχών ζήτησαν από τον Μανώλη Δαλαμάγκα να επιστρέψει τα λείψανα. Θα έβρισκαν, μέσω DNA, την πραγματική τους ταυτότητα.
Ο συνταξιούχος αστυνομικός συνεργάστηκε. «Μην ανησυχείτε, θα τα δώσουν σε κάποια άλλη οικογένεια για 30 χρόνια», είπε σε συντοπίτες του που προσπάθησαν να τον μεταπείσουν. «Και μετά θα τα πάρουν και από αυτούς».
Τελικά τον περασμένο Οκτώβριο, 42 χρόνια μετά την κατάρριψη του αεροπλάνου Νοράτλας «Νίκη 4» από φίλια πυρά στη Λευκωσία, ο κ. Δαλαμάγκας ταξίδεψε στην Κύπρο μαζί με συγγενείς άλλων πεσόντων για να παραλάβουν –πλέον– τα σωστά λείψανα των οικείων τους. Την ίδια ημέρα στο χωριό Αγίοι Ασώματοι στην Αίγινα, η Φωτεινή Ευφροσύνη παρακολουθούσε από την τηλεόραση την επίσημη τελετή επαναπατρισμού.
Ο σύζυγός της, καταδρομέας που επέβαινε στο ίδιο στρατιωτικό αεροπλάνο, είχε ήδη επιστραφεί στον τόπο του. Στο νεκροταφείο του χωριού βρίσκονται από το 2006 τα οστά του. Κάποτε φυλάσσονταν χιλιόμετρα μακριά, στο Μεσοχώρι Ελασσόνας, σε εκείνο το κασελάκι που είχε δοθεί λανθασμένα στην οικογένεια Δαλαμάγκα.
«Τον ευχαριστούμε που άνοιξε τον τάφο. Εάν δεν είχε συμφωνήσει δεν θα βρίσκαμε τα οστά του Σωτήρη», λέει η κ. Ευφροσύνη όταν τη συναντάμε στο σπίτι της στην Αίγινα. «Συνεργάσιμος ήμουν και πρέπει να συνεργάζεσαι για να βγει αποτέλεσμα καλό», είχε δηλώσει ο κ. Δαλαμάγκας όταν τον είχαμε συναντήσει στο Μεσοχώρι.
Εδώ και χρόνια οι κυπριακές αρχές, τόσο στο ζήτημα του Νοράτλας, όσο και σε άλλες υποθέσεις πεσόντων και αγνοουμένων της τουρκικής εισβολής, προσπαθούν με τη βοήθεια της επιστήμης να διορθώσουν παλαιότερα λάθη ταυτοποίησης. Είναι δύσκολη αποστολή. Οικογένειες που κουβαλούν ακόμη το βάρος της απώλειας καλούνται να δώσουν γενετικό υλικό και να επιστρέψουν σκελετικά δείγματα. Οπως φαίνεται όμως και από την ιστορία που παρουσιάζει η «Κ», χάρις στις αποφάσεις αυτών των άγνωστων μεταξύ τους ανθρώπων κλείνει ένας επώδυνος κύκλος.
Στρατιώτης τριών μηνών
Ο Σωτήρης Κασιμάκης ήταν μόλις 16 ετών όταν γνώρισε τη μετέπειτα γυναίκα του στην Αίγινα. Τρία χρόνια αργότερα, τον Ιούνιο του 1974, παντρεύτηκαν.
Η κόρη τους γεννήθηκε λίγες εβδομάδες μετά, όσο ο Κασιμάκης υπηρετούσε τη θητεία του στο Μεγάλο Πεύκο. Η τελευταία επικοινωνία που είχε με τη γυναίκα του ήταν με ένα τηλεφώνημα από την Κρήτη, όπου είχε σταλεί με τη μονάδα του. «Μιλήσαμε λίγες μέρες πριν πετάξουν για την Κύπρο. Ηθελε να ακούσει το παιδί», λέει η κ. Ευφροσύνη.
Τη νύχτα της 21ης Ιουλίου ο άντρας της συμμετείχε στη μοιραία επιχείρηση «Νίκη». Ηταν μόλις τριών μηνών στρατιώτης. Αν και είχε περάσει από σκληρή εκπαίδευση δεν ήταν έτοιμος για μία αποστολή σαν κι αυτή, ενώ η μονάδα του είχε προετοιμαστεί για τα νησιά του Αιγαίου, όχι για την Κύπρο. Το αεροπλάνο στο οποίο επέβαινε καταρρίφθηκε από φίλια πυρά πάνω από τον λόφο της Μακεδονίτισσας καθώς εξελήφθη για τουρκικό. Μία εβδομάδα αργότερα φτάνει ένα γράμμα στην Αίγινα. Βλέποντας τη νεαρή μητέρα ο ταχυδρόμος διστάζει να το παραδώσει.
Η επιστολή γράφει ότι ο άντρας της «έπεσεν ηρωικώς μαχόμενος εν τη εκτελέσει τού προς την Πατρίδα καθήκοντος». Κανείς όμως δεν την ενημερώνει για την τύχη της σορού. Τα επόμενα χρόνια, όπως λέει στην «Κ», ζητεί απαντήσεις από το ελληνικό κράτος χωρίς αποτέλεσμα.
Η κόρη της παίρνει το όνομα του πεσόντος, αλλά μέχρι να φοιτήσει στο δημοτικό δεν της αποκαλύπτεται τι πραγματικά έχει συμβεί. «Δεν ήθελα να νιώσει την πίκρα της έλλειψης. Από ένα σημείο όμως και μετά δεν μπορούσα να το κρύψω άλλο», λέει η κ. Ευφροσύνη. Και η ίδια, όσο δεν ελάμβανε στα χέρια της κάποιο στοιχείο ή έστω ένα οστό, δεν μπορούσε να πειστεί απολύτως για τον θάνατο του συζύγου της.
Με την ίδια αμφιβολία ή και ελπίδα ότι ο πατέρας της μπορεί να είναι ζωντανός και κάποια στιγμή να επιστρέψει ζούσε και η Σωτηρία Κασιμάκη. Αλλωστε από το αεροπλάνο «Νίκη 4» υπήρχε ένας επιζών, ο Θανάσης Ζαφειρίου, ο οποίος πέθανε τον περασμένο Σεπτέμβριο.
Το 2005 κάποια από τα μέλη της ομάδας ειδικών που θα επισκεφθεί τον κ. Δαλαμάγκα, στην οποία συμμετείχε και ο εκπρόσωπος των κυπριακών αρχών Ξενοφών Καλλής, φτάνουν στην Αίγινα. Παίρνουν δείγμα γενετικού υλικού από την κόρη και τον αδερφό του Σωτήρη Κασιμάκη. Στις 16 Μαΐου 2006 με πτήση C-130 τα σωστά οστά του καταδρομέα επιστρέφουν στην Ελλάδα. Τα οστά που είχαν δοθεί στον κ. Δαλαμάγκα δεν ανήκαν στον αδερφό του αλλά σε δύο πεσόντες, ένας εκ των οποίων ήταν ο Κασιμάκης.
Στην επίσημη τελετή που πραγματοποιείται στη Λευκωσία ο τότε υπουργός Αμυνας της Κύπρου, Κυριάκος Μαυρονικόλας, χαρακτηρίζει σε ομιλία του την επιχείρηση στην οποία συμμετείχε ο Κασιμάκης ως «αποστολή αυτοκτονίας». «Μέσα στον όλεθρο του 1974 διεπράχθησαν σφάλματα και ανήκουστες παραλείψεις. Η μεταφορά των λειψάνων βάζει ένα τέλος στο μαρτύριο της προσμονής και της αβεβαιότητας την οποία χρόνια ολόκληρα έζησαν οι οικογένειές σας, οι συγγενείς και φίλοι», λέει στη σύζυγο και στην κόρη του Κασιμάκη που έχουν ταξιδέψει στην Κύπρο για να παραλάβουν τα σωστά οστά.
Φωτογραφίες από την τελετή στον Τύμβο της Μακεδονίτισσας στην Κύπρο.
«Ηθελα να έρθει στον τόπο του πιο πολύ για το παιδί μας, για να ξέρει πού είναι ο πατέρας του», λέει η κ. Ευφροσύνη. Απομένει πλέον να ανεγερθεί και η προτομή του πεσόντος, όπως έχει γίνει ήδη σε άλλα σημεία της Ελλάδας με καταδρομείς και αεροπόρους που σκοτώθηκαν στο ίδιο αεροπλάνο.
Σήμερα, πάντως, η αναμονή της οικογένειας Κασιμάκη συνεχίζεται. Οταν έμαθαν για τους πρόσφατους επαναπατρισμούς ρώτησαν εάν βρέθηκαν και άλλα οστά του συγγενή τους, ενώ ζητούν περισσότερες πληροφορίες για τις συνθήκες της κατάρριψης.
«Θέλουμε να βγει η αλήθεια. Να ενημερωθούμε για το τι έγινε τότε. Ας ανοίξει ο φάκελος», λέει η Σωτηρία Κασιμάκη.