ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Με λαϊκές εκδηλώσεις που διοργανώνει η τοπική μητρόπολη σχεδιάζουν να υποδεχθούν στη Δράμα την ερχόμενη εβδομάδα ένα σπάνιο θρησκευτικό κειμήλιο, το οποίο είχε κλαπεί, μαζί με πολλά άλλα, στoν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο από το μοναστήρι της Παναγίας Εικοσιφοινίσσης και βρέθηκε στις ΗΠΑ.
Η έλευση –την ερχόμενη Τρίτη 29 Νοεμβρίου πιθανότατα– του χειρογράφου κειμένου της Καινής Διαθήκης που χρονολογείται τον 9ο αιώνα και είναι γνωστό ως «κώδικας 1424» τροφοδοτεί εκ νέου τη συζήτηση γύρω από την επιστροφή εκατοντάδων άλλων κειμηλίων τα οποία είχαν αφαιρεθεί στο διάστημα 1916-1917, κατά τη λεηλασία μοναστηριών και εκκλησιών της Μακεδονίας και Θράκης από τον βουλγαρικό κατοχικό στρατό.
Τα περισσότερα εξ αυτών φυλάσσονται σήμερα στο μουσείο της Σόφιας, ενώ πολλά κατέληξαν σε ιδιωτικές συλλογές στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ και κάποια στις βιβλιοθήκες πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Σε αυτή την τελευταία κατηγορία εμπίπτει και το χειρόγραφο της Καινής Διαθήκης που είχε αρπαγεί το 1917 από το μοναστήρι της Εικοσιφοίνισσας στη Δράμα όπου επιστρέφει τις επόμενες μέρες με τιμές, συνοδευόμενο από τον Αρχιεπίσκοπο Αμερικής κ. Δημήτριο και τον κ. James Nieman, πρόεδρο της Λουθηρανικής Θεολογικής Σχολής του Σικάγου, η οποία και το παραχωρεί στην Ορθόδοξη Εκκλησία.
Με βάση τα υπάρχοντα στοιχεία, το κειμήλιο περιήλθε μετά την κλοπή του στην κατοχή Ευρωπαίου εμπόρου βιβλίων και το 1920 αγοράστηκε από τον Αμερικανό Levi Franklin Gruber, ο οποίος αργότερα έγινε πρόεδρος του Λουθηρανικού Θεολογικού Εκπαιδευτηρίου στο Σικάγο, το οποίο υπήρξε προκάτοχο σχήμα της σημερινής Λουθηρανικής Θεολογικής Σχολής. Με τον θάνατο του τελευταίου η σχολή κληρονόμησε ολόκληρη τη συλλογή των σπάνιων βιβλίων του, μεταξύ των οποίων και την Καινή Διαθήκη της Εικοσιφοινίσσης, την οποία έναν αιώνα μετά παραχώρησε στον δικαιούχο σε ειδική τελετή στην οποία παρέστη ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής.
800 κειμήλια
Η διεκδίκηση, ωστόσο, των 800 και πλέον θρησκευτικών κειμηλίων (βιβλία, εκκλησιαστικά σκεύη, άμφια, βυζαντινές εικόνες, μοναδικά χειρόγραφα) που αφαιρέθηκαν από τον βουλγαρικό στρατό και βρίσκονται στη Σόφια, έχει εξελιχθεί σε ζήτημα των διακρατικών σχέσεων τα τελευταία χρόνια. Τόσο η Αθήνα όσο και το Ορθόδοξο Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, στην πνευματική δικαιοδοσία του οποίου ανήκουν οι μονές από τις οποίες εκλάπησαν, θέτουν το θέμα της επιστροφής τους στις εκάστοτε διμερείς συναντήσεις, πλην όμως δεν έχει καταστεί δυνατή η εξεύρεση λύσης.
Οι δύο πλευρές έφτασαν πολύ κοντά σε συμφωνία το καλοκαίρι του 2014, όταν συζητήθηκε η ανταλλαγή κάποιων εξ αυτών με τα οστά του Τσάρου Σαμουήλ που φυλάσσονται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης. Σε αυτό τα παραχώρησε ο καθηγητής κ. Νικόλαος Μουτσόπουλος, ο οποίος τα ανέσκαψε στις Πρέσπες όπου φέρεται να είχε ενταφιαστεί ο σημαντικότερος ηγέτης του βουλγαρικού έθνους μετά τη συντριβή του από τους Βυζαντινούς το 1014 μ.Χ. στη μάχη του Κλειδίου.
Για λόγους που σχετίζονται με βαλκανικές ιστορικές προκαταλήψεις, οι συζητήσεις δεν ευοδώθηκαν και έτσι το θέμα παραμένει ανοιχτό. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κ. Π. Παυλόπουλος, μιλώντας στο Δροσάτο της Δράμας με αφορμή τη σφαγή αμάχων από τον βουλγαρικό στρατό κατοχής έθεσε εκ νέου το θέμα της επιστροφής των κλεμμένων κειμηλίων, προκαλώντας αντιδράσεις στη Σόφια. Εικάζεται, πάντως, ότι πολλά από τα κλεμμένα θρησκευτικά αντικείμενα πήραν τον δρόμο προς τη Δύση για να εμπλουτίσουν μέσω αγοραπωλησιών ιδιωτικές συλλογές.