Η στυγνή δολοφονία νεαρής στη Γερμανία από δράστη αφγανικής καταγωγής, που είχε ποινικό παρελθόν και στη χώρα μας, απ’ όπου αφέθηκε ελεύθερος, παρά τη δεκαετή κάθειρξη που του είχε επιβληθεί, έφερε στην επιφάνεια τις μαύρες τρύπες του συστήματος ποινικής καταστολής στην Ελλάδα.
Η υπόθεση με τον Αφγανό προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, θύελλα αντιδράσεων στη Γερμανία, καθώς δεν είναι εύκολο να γίνει αντιληπτό σε μια ευρωπαϊκή χώρα πώς μπορεί κάποιος να αποφυλακίζεται σε ενάμιση χρόνο, ενώ έχει καταδικαστεί σε κάθειρξη 10 ετών για βαριά αδικήματα, όπως απόπειρα ανθρωποκτονίας και ληστείας. Και όμως η υπόθεση που σόκαρε τους Γερμανούς είναι ο κανόνας στη χώρα μας.
Οι αλλεπάλληλες, τα τελευταία χρόνια, νομοθετικές ρυθμίσεις για απολύσεις καταδίκων από τις ελληνικές φυλακές, με αποκορύφωμα τον λεγόμενο «νόμο Παρασκευόπουλου», έχουν προκαλέσει ρήγματα στο σύστημα ποινικής καταστολής. Το αποτέλεσμα είναι να είμαστε η μοναδική χώρα στην Ευρώπη όπου οι ποινές που επιβάλλουν τα δικαστήρια στην πράξη να σημαίνουν ελάχιστα πράγματα.
Η περίπτωση του Αφγανού έχει ως εξής: Ο εν λόγω παρ’ ολίγον να στείλει στον άλλο κόσμο νεαρή φοιτήτρια στην Κέρκυρα το 2013. Συνελήφθη, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε 10 χρόνια, αλλά αφέθηκε ελεύθερος, πριν καλά καλά συμπληρώσει ενάμιση χρόνο στη φυλακή.
Και μπορεί το γεγονός να σοκάρει, αλλά, δυστυχώς, είναι το αποτέλεσμα των νομοθετικών προβλέψεων που ισχύουν.
Τι ισχύει
Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία –ψηφίστηκε το 2015 (νόμος 4322)– όποιος εκτίει ποινές μέχρι δέκα χρόνια κάθειρξη (σ.σ. που σημαίνει ότι φυλακίστηκε για σοβαρά αδικήματα) μπορεί να αποφυλακιστεί μόλις συμπληρώσει δύο χρόνια στη φυλακή. Ανευ οποιασδήποτε άλλης προϋποθέσεως! Η απόλυσή του από τη φυλακή δεν περνάει από κάποια δικαστική κρίση, είναι ουσιαστικά μια τυπική διαδικασία, ενώ δεν ασκούν κάποια επιρροή γεγονότα όπως αν έχει πειθαρχικά αδικήματα, αν είναι υπότροπος ή ό,τι άλλο.
Οι προβλέψεις στον λεγόμενο «νόμο Παρασκευόπουλου» (ψηφίστηκαν επί υπουργίας του στο Δικαιοσύνης και ισχύουν ώς το τέλος Αυγούστου του 2017) οδηγούν σε οριζόντιες αποφυλακίσεις. Η περίπτωση του Αφγανού είναι ενδεικτική.
Στη νομοθεσία μας, όπως ισχύει σήμερα, αποφυλακίζονται όλοι, ανεξάρτητα από το αδίκημα που έχουν διαπράξει. Δεν εξαιρούνται ούτε ανθρωποκτονίες ούτε άλλα ειδεχθή εγκλήματα. Η μόνη εξαίρεση που έγινε τελευταία ήταν για εκείνους που έχουν καταδικαστεί για αποπλάνηση ανηλίκων.
Δεν είναι τυχαίο ότι νομικοί και δικαστές μιλούν πλέον για «χάρτινες» ποινές, καθώς με τον πρόσφατο νόμο του 2015 βγαίνουν από τις ελληνικές φυλακές όχι μόνον όσοι έχουν καταδίκες μέχρι 10 χρόνια, αλλά και εκείνοι που έχουν ποινές έως 20 χρόνια. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μπορούν να αποφυλακιστούν κατάδικοι για πολύ βαριά αδικήματα. Η αποφυλάκιση για όσους έχουν καταδίκη έως 20 χρόνια γίνεται –με βάση τον νόμο– μόλις συμπληρώσουν «μέσα» το ένα τρίτο της ποινής. Δηλαδή επτά χρόνια.
Ο δικηγόρος και πρώην γενικός γραμματέας Αντιεγκληματικής Πολιτικής στο υπουργείο Δικαιοσύνης Μαρίνος Σκανδάμης, που εργάστηκε επί μακρόν στα θέματα του σωφρονιστικού μας συστήματος, αναγνωρίζει ότι «η σημερινή νομοθεσία πρέπει να αλλάξει» και θέτει ως βασική κατεύθυνση των όποιων αλλαγών τις συστάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης. Το τελευταίο, ήδη από το 2014, αξιώνει να λαμβάνονται υπόψη κριτήρια επικινδυνότητας του δράστη για την ορθή ποινική του μεταχείριση.
Κρίσιμο ερώτημα
Τι οδηγεί, όμως, τις ελληνικές κυβερνήσεις σε ρυθμίσεις οι οποίες σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι αδιανόητες; Η ανάγκη, λένε όσοι παρακολουθούν στενά τα θέματα αυτά, «να αδειάζουν κάθε λίγο και λιγάκι» οι φυλακές μας, στις οποίες δεν πέφτει πλέον καρφίτσα. Και ο νόμος Παρασκευόπουλου, πράγματι, οδήγησε εκτός φυλακής αρκετούς κρατουμένους, ανακουφίζοντας, έστω και έτσι, τα δεινά του σωφρονιστικού μας συστήματος.
Τα ισόβια
Οπως επισημαίνουν δικαστικοί με γνώση των θεμάτων της επιβολής ποινών, η ελληνική νομοθεσία πάσχει από υπερπληθωρισμό ποινών. Τι σημαίνει αυτό; Μεγάλες ποινές που επιβάλλονται για αδικήματα που δεν θα έπρεπε, τις οποίες, όμως, στην πράξη οι κρατούμενοι δεν εκτίουν ούτε στο μισό.
Η χώρα μας, άλλωστε, είναι μακράν η πρώτη στην Ευρώπη, καθώς προβλέπεται η επιβολή ισοβίων για δεκάδες αδικήματα. Και βέβαια, όταν λέμε ισόβια, εννοούμε «μάξιμουμ» δεκαπέντε χρόνια στη φυλακή και στη συνέχεια… έξω.
Και βέβαια όλα αυτά, οι αποφυλακίσεις, χωρίς διάκριση επικινδυνότητας, παράγουν φαινόμενα «τύπου Αφγανού» και εκατοντάδων άλλων που αποφυλακίζονται, θέτοντας σε κίνδυνο βασικά δικαιώματα ανύποπτων πολιτών, στην περιουσία τους, την ασφάλειά τους ακόμη και τη ζωή τους. Και αυτό το θέμα έγινε θέμα, επειδή ξεσηκώθηκαν οργισμένοι –και με το δίκιο τους– στη Γερμανία. Γιατί εδώ…