Ολοι εναντίον όλων στο προσφυγικό προκειμένου να αποφασιστεί ο τρόπος διαχείρισης των ανθρώπων που συνεχίζουν να φτάνουν στα νησιά του Αιγαίου, αλλά και της αποσυμφόρησης χωρίς πολιτικό ή κοινωνικό κόστος.
Την ίδια στιγμή, ορατό είναι το ενδεχόμενο να αυξηθούν κατακόρυφα οι μεταναστευτικές ροές από την Τουρκία μετά την απόφαση του Αρείου Πάγου για μη έκδοση των οκτώ Τούρκων αξιωματικών που έφτασαν στην Ελλάδα το προηγούμενο καλοκαίρι μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στη γειτονική χώρα. Ιδιαίτερα μετά τις δηλώσεις του Τούρκου υπουργού Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου την Παρασκευή, που ανέφερε ότι η Τουρκία μετά την απόφαση του ελληνικού δικαστηρίου εξετάζει τα μέτρα που θα λάβει συμπεριλαμβανομένης της ακύρωσης της διμερούς συμφωνίας επανεισδοχής προσφύγων και μεταναστών, η προοπτική αυτή γίνεται κάτι παραπάνω από πιθανή.
Το μέγεθος του προβλήματος και οι διαστάσεις που μπορεί να λάβει διαγράφονται καθαρά μεταξύ άλλων και από τα εξής στοιχεία:
• Τον πρώτο μήνα του 2017 (έως χθες) έφθασαν στα ελληνικά νησιά 1.053 άτομα. Στο ίδιο χρονικό διάστημα υπολογίζεται ότι 1.130 άτομα μεταφέρθηκαν από τα ελληνικά νησιά στην ενδοχώρα μετά την ολοκλήρωση των διαδικασιών για το άσυλο, σύμφωνα με στοιχεία της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες.
• Ομως συνολικά από τον Μάρτιο του 2016 οπότε και ανακοινώθηκε η Κοινή Δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας έως και τα τέλη Ιανουαρίου 2017 από τα ελληνικά νησιά στην ενδοχώρα έχουν ταξιδέψει συνολικά 4.000 άτομα.
• Στο ίδιο χρονικό διάστημα στα ελληνικά νησιά έφθασαν 23.051 άτομα. Σημειώνεται ότι μικρός αριθμός έχει επαναπροωθηθεί στην Τουρκία, συνολικά 865 άτομα στο πλαίσιο της ίδιας συμφωνίας, ενώ παράλληλα 520 άτομα από τις αρχές του χρόνου επέστρεψαν οικειοθελώς στις χώρες τους μέσω των σχετικών προγραμμάτων του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ).
• Σήμερα, με βάση τα επίσημα στοιχεία του Συντονιστικού Οργάνου για το προσφυγικό, στα ελληνικά νησιά παραμένουν 14.909 άτομα, οι περισσότεροι εκ των οποίων διαμένουν στα hotspots ή σε άλλους καταυλισμούς φιλοξενίας. Στη Λέσβο 5.806 πρόσφυγες και μετανάστες, στη Χίο 3.435, στη Σάμο 2.032, στη Λέρο 812, στην Κω 2.258, ενώ σε άλλα νησιά του Αιγαίου βρίσκονται συνολικά 566 άτομα.
Το αδιέξοδο
Η συζήτηση για το Ευρωπαϊκό Σύστημα Ασύλου, η οποία πραγματοποιήθηκε στην άτυπη σύνοδο Υπουργών Εσωτερικών στη Μάλτα την προηγούμενη εβδομάδα, με τη συμμετοχή του επιτρόπου Μετανάστευσης, Εσωτερικών Υποθέσεων και Ιθαγένειας Δημήτρη Αβραμόπουλου, ανέδειξε για άλλη μια φορά το αδιέξοδο. Η αναμόρφωση του «Δουβλίνου ΙΙΙ» και η αναγκαιότητα να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός επιμερισμού στα κράτη-μέλη των προσφύγων που ήδη βρίσκονται σε ευρωπαϊκό έδαφος, σκοντάφτει στην απροθυμία κρατών-μελών όπως η Ουγγαρία να αναλάβουν οποιαδήποτε δέσμευση. Ενδεικτικά, ήδη η Ουγγαρία έχει ζητήσει την επιστροφή στην Ελλάδα περίπου 4.000 προσφύγων και μεταναστών που βρίσκονται στο έδαφός της.
Η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ επιρρίπτει τις ευθύνες για την κατάσταση που επικρατεί στα hotspots στα νησιά στην ελληνική κυβέρνηση. Οπως τόνισε χαρακτηριστικά ο Τζιοβάνι Λέπρι, αναπληρωτής αντιπρόσωπος για θέματα στον επιχειρησιακό τομέα της Υ.Α., «εμείς έχουμε προτείνει εδώ και ένα μήνα τρία σχέδια για την προφύλαξη του πληθυσμού από τις ακραίες καιρικές συνθήκες στα νησιά, αλλά η αρμόδια υπηρεσία πρώτης υποδοχής δεν έχει απαντήσει. Οι τελικές αποφάσεις πρέπει να δοθούν από τις ελληνικές αρχές». Διευκρίνισε μάλιστα ότι μέσα στον ένα χρόνο συνεργασίας με την ελληνική κυβέρνηση έχουν μάθει να ζητούν γραπτές διαβεβαιώσεις και να μην εμπιστεύονται προφορικές εντολές.
Ταυτόχρονα, ο τοπικός πληθυσμός στα ελληνικά νησιά ζητεί άμεση αποσυμφόρηση, αντιδρώντας σθεναρά στη δημιουργία κλειστών κέντρων φιλοξενίας στα νησιά, όπως προτείνει η κυβέρνηση σε εφαρμογή όσων έχουν συμφωνηθεί με την Ε.Ε.
Η αποσυμφόρηση
Η διαδικασία της αποσυμφόρησης έχει σαφώς επιταχυνθεί, όμως δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί με πολύ γρήγορους ρυθμούς κυρίως γιατί αυτό θα έστελνε ένα λάθος μήνυμα στους χιλιάδες μετανάστες που θέλουν να περάσουν στην Ευρώπη ότι ο δρόμος του Αιγαίου είναι ακόμα ανοικτός.
Ο συντονιστής εφαρμογής της Κοινής Δήλωσης Ε.Ε. – Τουρκίας, Μάαρτεν Φερβέι, από τη Μυτιλήνη ξεκαθάρισε ότι η άμεση αποσυμφόρηση με τη μεταφορά μεγάλου αριθμού ατόμων στην ενδοχώρα δεν είναι δυνατή, καθώς πρέπει να αποτραπούν οι πρόσφυγες που θέλουν να περάσουν στα ελληνικά νησιά. Ο κ. Φερβέι κατέστησε σαφές ότι η Συμφωνία είχε στόχο τη μείωση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών από την Τουρκία, κάτι που βέβαια με βάση τα αριθμητικά στοιχεία έχει επιτευχθεί.
Από την άλλη η αποσυμφόρηση των νησιών δεν σημαίνει μόνο μεταφορά ανθρώπων στην ενδοχώρα αλλά και αύξηση των επαναπροωθήσεων στην Τουρκία με την επίσπευση των διαδικασιών εξέτασης των αιτημάτων ασύλου για όσους δεν έχουν προσφυγικό προφίλ.
«Μακάρι να βρεθεί φόρμουλα συντόμευσης των διαδικασιών εξέτασης των αιτημάτων ασύλου με ταυτόχρονο σεβασμό των ανθρώπινων δικαιωμάτων», τονίζει στέλεχος της Ελληνικής Υπηρεσίας Ασύλου. «Ομως αυτό πρέπει να αποφασιστεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο», προσθέτει με νόημα.
Ερωτήματα για την ευρωπαϊκή χρηματοδότηση
Αδηλο διαγράφεται το μέλλον της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης προς την Ελλάδα για την αντιμετώπιση του προσφυγικού ζητήματος, εφόσον θεωρείται ότι οι υφιστάμενες συνθήκες (σ.σ. εκτός βέβαια αν υπάρξει νέο μεγάλο προσφυγικό κύμα) δεν συνιστούν πλέον κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Ηδη η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες ανακοίνωσε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε από τον οργανισμό να μειώσει τις θέσεις για τη φιλοξενία προσφύγων σε σπίτια και ξενοδοχεία από 20.000 (19.343 σύμφωνα με τα ακριβή στοιχεία του οργανισμού) που είναι σήμερα στις 15.000. Αντίστοιχα βέβαια αναμένεται να μειωθούν και τα σχετικά κονδύλια. Το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής έχει ανακοινώσει ότι από τον Μάρτιο 8.000 θέσεις σε διαμερίσματα και ξενοδοχεία θα δοθούν μέσω σχετικού προγράμματος σε δήμους της χώρας. Ωστόσο δεν έχει αποσαφηνιστεί αν πρόκειται για επιπλέον θέσεις ή για «μεταφορά αρμοδιότητας» σε μια προσπάθεια να ενισχυθούν οι τοπικές κοινωνίες.
Ο Τζιοβάνι Λέπρι, αναπληρωτής αντιπρόσωπος για θέματα στον επιχειρησιακό τομέα της Υπατης Αρμοστείας, σε δηλώσεις του δεν φάνηκε αισιόδοξος όσον αφορά το ύψος των ευρωπαϊκών κονδυλίων στο μέλλον. Εξήγησε ότι ο στόχος είναι το 2018 η χρηματοδότηση της Ελλάδας για το προσφυγικό να γίνει μέσα από έναν εθνικό φάκελο και το ελληνικό κράτος μαζί με τους δήμους να αναλάβουν τα προγράμματα στέγασης των προσφύγων. «Προσωρινά καλύπτουμε κενά. Θέλω να πιστεύω ότι θα μειωθεί η δική μας παρέμβαση και θα αναλάβει η ελληνική κυβέρνηση», τόνισε, προσθέτοντας ωστόσο ότι εύχεται η μετάβαση να γίνει ομαλά. «Αυτό που ελπίζω να μη συμβεί είναι να λήξει η δική μας εμπλοκή πριν η ελληνική κυβέρνηση να είναι έτοιμη να αναλάβει».