Ο εξονυχιστικός έλεγχος από τις τουρκικές αρχές του πλοίου με το οποίο πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα η επαναπροώθηση 30 μεταναστών από τις χώρες του Μαγκρέμπ (Τυνησία, Μαρόκο, Αλγερία) από την Ελλάδα στην Τουρκία, ήταν το μοναδικό καινοφανές περιστατικό στη συμπεριφορά της γείτονος όσον αφορά στην εφαρμογή της Συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας για το προσφυγικό. Συγκεκριμένα το πλοίο τουρκικών συμφερόντων, που ωστόσο είχε μισθωθεί από τον Frontex για τη συγκεκριμένη επιχείρηση, την προηγούμενη εβδομάδα απέπλευσε από το λιμάνι της Μυτιλήνης με προορισμό το Δικελί της Τουρκίας μεταφέροντας μετανάστες στο πλαίσιο της συμφωνίας επανεισδοχής.
Στο πλοίο επέβαιναν ως συνοδοί αστυνομικοί της ΕΛ.ΑΣ. και γιατρός, όπως επίσης και εκπρόσωπος του Συνηγόρου του Πολίτη και του Frontex. Ομως μετά την αποβίβαση των μεταναστών οι τουρκικές αρχές κράτησαν τέσσερις ώρες το πλοίο στο λιμάνι του Δικελί, παρατείνοντας την παραμονή των συνοδών σε τουρκικό έδαφος προκειμένου να πραγματοποιήσουν εξονυχιστικό έλεγχο σε όλα τα τμήματα του σκάφους. «Είναι κάτι που προβλέπεται από τη νομοθεσία, μπορούν να ελέγξουν ό,τι θέλουν, ωστόσο συμβαίνει πρώτη φορά να υπάρχει αυτή η καθυστέρηση», εξηγούν στελέχη του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη. Πάντως, συμπληρώνουν, εκτιμάται ότι πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό που δεν μπορεί να αξιολογηθεί ως αρνητική εξέλιξη όσον αφορά στην εφαρμογή της Συμφωνίας, προς το παρόν. «Είναι πολύ πιθανό να εντάσσεται στην προσπάθεια της Αγκυρας να δείξει τη δύναμή της σε όλα τα επίπεδα», σημειώνουν, «αλλά τηρούμε στάση αναμονής για τη συνέχεια».
Στην πράξη, δεν υπάρχει ουσιαστική αλλαγή στη στάση της Τουρκίας όσον αφορά στην τήρηση της συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας για τις προσφυγικές ροές, παρά τις απειλές που εκτοξεύονται διαρκώς από τη γείτονα. Μάλιστα, η ευθύνη για το ότι δεν έχει αυξηθεί ο ρυθμός των επαναπροωθήσεων στην Τουρκία επιρρίπτεται από στελέχη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής περισσότερο στην ελληνική και λιγότερο στην τουρκική πλευρά.
Συγκεκριμένα, ο αριθμός των ατόμων που θα μπορούσαν να επιστρέψουν από τα ελληνικά νησιά στην Τουρκία παραμένει μικρός λόγω της μεγάλης καθυστέρησης στην εκδίκαση υποθέσεων από τις δευτεροβάθμιες επιτροπές ασύλου. Στις δευτεροβάθμιες επιτροπές προσφεύγει το μεγαλύτερο ποσοστό όσων η αίτηση ασύλου τους απορρίπτεται προκειμένου να κερδίσουν χρόνο. Συνολικά, το 2016 έχουν καταγραφεί 7.125 προσφυγές σε δευτεροβάθμιες επιτροπές, από τις οποίες έχουν απορριφθεί οι 1.817 –οι 617 εξ αυτών μόλις τον Δεκέμβριο του 2016– ενώ έχουν γίνει δεκτές 248 αιτήσεις για παροχή ασύλου και 27 για καθεστώς επικουρικής προστασίας.
Την ίδια στιγμή, πάντως, οι μεταναστευτικές ροές από την Τουρκία τις τελευταίες εβδομάδες αν και δεν έχουν μηδενιστεί έχουν μειωθεί στα επίπεδα του 2013, πριν δηλαδή ξεσπάσει η μεταναστευτική κρίση. Οπως επισημαίνουν στελέχη από την Τοπική Αυτοδιοίκηση των νησιών, τα τελευταία χρόνια υπήρχαν συνεχώς μεταναστευτικές ροές αλλά όχι σε αριθμούς που να προκαλούν ανησυχία και μεγάλα προβλήματα όπως το 2015 και στις αρχές του 2016, που καθημερινά έφταναν χιλιάδες άτομα στις ακτές των ελληνικών νησιών. Με αυτή την έννοια, το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα αποτελεί ευκαιρία για την αποσυμφόρηση των νησιών πριν βελτιωθούν οι καιρικές συνθήκες.