«Χρειάζεται να βρεις έναν τρόπο να περάσεις μέσα από τον τοίχο. Και η ελληνική πραγματικότητα είναι ένας τοίχος. Το κτίριο μας δίνει τη δυνατότητα. Εμείς πρέπει να βρούμε τη ρωγμή». Η όψη του Γιώργου Κουμεντάκη έχει κάτι καθησυχαστικό. Αυτό οφείλεται στην πίστη με την οποία περιβάλλει τα λεγόμενά του. Πίσω από την πρόσοψη της γαλήνης, του μέτρου και της συγκρότησης, πίσω από το εσωτερικό εκκρεμές που φαντάζεται κανείς ότι κρατά ένα σύστημα σκέψης και πράξεων, υπάρχει ισχύς. Ο Γιώργος Κουμεντάκης ξεδιπλώνει ένα όραμα για την Εθνική Λυρική Σκηνή, με συστατικά μιας δημοκρατίας αρίστων και άξιων. Μακριά από κάθε έννοια «πυραμίδας», η ματιά που απλώνει ο Κουμεντάκης μοιάζει να έχει ορισμένα βασικά χαρακτηριστικά: προσπάθεια, επίδοση, αποτέλεσμα, όλοι για ένα κοινό σκοπό.
Οπως λέει, και όχι μόνο μία φορά, δεν μπορείς να αφήσεις τον «χώρο» έξω από το όραμα. Με άλλα λόγια, το νέο κτίριο της Λυρικής, στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, με ό,τι αυτό υπηρετεί, προβάλλει, υποβάλλει και προϋποθέτει, δημιουργεί έναν κλωβό εργασίας, χωρίς όμως όριο προς τα πάνω. «Είναι σχεδόν αδύνατο να διανοηθεί κανείς τη δυναμική της εκτίναξης», λέει. «Αυτομάτως σου προσφέρεται η μεγάλη κλίμακα. Πρέπει να αντιληφθείς την τέταρτη διάσταση, να προσεγγίσεις ύψη που τώρα απλώς υποθέτουμε ότι υπάρχουν». Υπάρχει, πλέον, ένα σύνολο που αποτελεί νέα ιδρυτική αρχή της Λυρικής αλλά και ένας τρόπος να βιώνει την καθημερινότητά της, είτε στα γραφεία, ολόφωτα, ολόλευκα, λειτουργικά, είτε στην καλλιτεχνική δημιουργία, το νόημα της ύπαρξής της. Η Λυρική, νιώθει κανείς, αποκτά σε αυτό το κτίριο, τον χαρακτήρα μιας μηχανής. «Θα φτιάξουμε μια παράλληλη μηχανή που λέγεται ρεπερτόριο. Και αυτό περνάει μέσα από μια νέα αντίληψη για τα πράγματα».
Αντιλαμβάνεται κανείς τι σημαίνει νέο κτίριο της Λυρικής, όταν οδηγηθεί backstage, όπου με οδηγό τον Γιώργο Κουμεντάκη, αισθάνομαι ότι εισέρχομαι σε έναν τόπο τέτοιας τεχνολογικής ακρίβειας που όλα τα άλλα υποστέλλουν τη σημαία τους. Είναι ένας τόπος δέους όπου η ανθρώπινη διάνοια έχει εφαρμόσει τα τελειότερα συστήματα μηχανικής και ακουστικής. «Είναι το πιο προηγμένο λυρικό θέατρο στον κόσμο», λέει ο Γιώργος Κουμεντάκης ανάμεσα στα πολλαπλά και δαιδαλώδη επίπεδα πίσω από τη σκηνή. Σε ύψος πολλών μέτρων, σαν να αποκαλύπτεται ένα αφανές κτίριο ασύλληπτο στη διατομή του, μοιάζει με ιεραπόστολο σε ένα τοπίο πυκνής βλάστησης. Τα σταγκόνια, που σηκώνουν τα τεράστια βάρη των σκηνικών και του φωτισμού, είναι σαν κατακόρυφα δάση. «Για πρώτη φορά, μπορούμε να έχουμε τρεις σκηνές πέραν της κεντρικής», λέει ο Γιώργος Κουμεντάκης. «Μία σκηνή πίσω, και δύο παραπλεύρως, μπορούν πλέον να υποστηρίζουν το εναλλασσόμενο ρεπερτόριο». Κάτω από την κεντρική σκηνή, υπάρχει μία τεραστίων διαστάσεων μεταφερόμενη πλατφόρμα που κινείται με εφαρμογή προηγμένης τεχνολογίας.
Οδηγούμαστε στην αίθουσα δοκιμών της Χορωδίας, ένα κομψοτέχνημα, που θα μπορεί «να φιλοξενεί επίσης μικρές συναυλίες δωματίου και κύκλους τραγουδιού». Το Μπαλέτο έχει στη διάθεσή του τρεις αίθουσες για δοκιμές. Στην πιο μεγάλη μπορεί να γίνει πρόβα σαν να βρίσκεσαι στην κεντρική σκηνή. Στην αίθουσα δοκιμών της Ορχήστρας, όπου μπορεί να έρθει και η Χορωδία αν χρειαστεί, νιώθει κανείς την τελειότητα της ακουστικής. Περπατάμε ανάμεσα στα καμαρίνια των χορευτών, του μαέστρου, των τραγουδιστών, στις αίθουσες κοστουμιών… Ο χώρος απαιτεί χρόνο εξοικείωσης. Στην Κεντρική Σκηνή, από το πιο ψηλό θεωρείο η θέα είναι απρόσκοπτη, ακόμη και οι μονές, πλαϊνές θέσεις είναι ιδανικές. Η Εναλλακτική Σκηνή έχει ήδη κερδίσει το κοινό με την όμορφη ατμόσφαιρα.
Ο Γιώργος Κουμεντάκης επιθυμεί να φέρει ένοικους σε αυτό το θαύμα της τεχνικής, πρόσωπα που όχι μόνο έχουν να προσφέρουν αλλά που συνειδητά προσέρχονται αρωγοί σε ένα όραμα. «Η Αγνή Μπάλτσα θα προσφέρει την αμοιβή της για κάποιο σκοπό που θα ανακοινώσουμε με ακρίβεια». Η ίδια ζήτησε να είναι μέρος της νέας προσπάθειας, και θα πρωταγωνιστήσει στην εναρκτήρια παραγωγή, στην «Ηλέκτρα» του Στράους, στις 15 Οκτωβρίου. Το ίδιο συνέβη και με τους τέσσερις κορυφαίους Ελληνες λυρικούς τραγουδιστές που κάνουν καριέρα στο εξωτερικό. Θέλησαν να ενταχθούν. Ο Δημήτρης Τηλιακός, η Μυρτώ Παπαθανασίου, η Χριστίνα Πουλίτση, ο Τάσης Χριστογιαννόπουλος. «Εμείς θα φτιάξουμε πάνω τους νέες παραγωγές», λέει ο Γιώργος Κουμεντάκης που καθώς αναλύει το όραμά του για το τι σημαίνει σύγχρονη Λυρική Σκηνή, το παρουσιάζει ως μία διεύρυνση αισθήσεων, δημιουργίας, ταλέντου.
Ηδη, εκτείνεται σε συνεργασίες με ανθρώπους όπως ο Γιάννης Κόκκος, ο Δημήτρης Παπαϊωάννου ή ο Θόδωρος Τερζόπουλος, δημιουργούς δηλαδή που μπορούν να κατανοήσουν τον τρόπο του Γιώργου Κουμεντάκη, όταν λέει πως ζητούμενο είναι να στηριχθεί ένα νέο ρεπερτόριο και όλες οι προσεγγίσεις στο μουσικό θέατρο. «Αυτή είναι η πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση στην Οπερα, όπως συμβαίνει παγκοσμίως. Δεν μπορούμε να μην το βλέπουμε αυτό».
Είναι σαφές ότι προτεραιότητα είναι να αναδειχθεί αυτό που μπορεί να παράγει και να δημιουργεί ο τόπος στη δεδομένη, ιστορική συγκυρία. Ας μη φοβηθούν οι λάτρεις του κλασικού ρεπερτορίου. Θα υπάρχει, φυσικά, και αυτό και θα είναι υψηλών προδιαγραφών. Αλλά, ζητούμενο επίσης, είναι να εξάγεις «ελληνική τέχνη και ελληνική γλώσσα. Σε αυτό το κτίριο, δεν υπάρχει συντηρητισμός», λέει ο Γιώργος Κουμεντάκης. «Δεν θέλουμε να υπάρχει. Ζητούμενο είναι να συνδιαλλαγείς με τους άξιους. Να στηρίξεις αυτό που μπορεί αυτός ο τόπος να παραγάγει. Να έχεις μια συνέχεια…».