Μερικά πράγματα προχωρούν και μόνο με τον κρότο, αλλά συνήθως αυτό που μένει είναι η ουσία. Κάθε φορά που διασχίζω τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, μου αρέσει να σκέφτομαι ότι η ονομασία της είναι «Χαρίλαος Τρικούπης». Οπως έχει νόημα και ότι η παραλιακή προς το Σούνιο πήρε το όνομα του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Είναι κάτι απλό και αυτονόητο, ένα έργο να συνδέεται με εκείνον που το εμπνεύστηκε.
Βέβαια, τόσο ο Χαρίλαος Τρικούπης όσο και ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είναι πολιτικοί «ντεμοντέ». Εκφράζουν εθνικούς στόχους, συνδέονται με την αστική τάξη χωρίς να διχάζουν, ιδεολογικά είναι κοντά στη Δύση και το έργο τους άλλαξε τη χώρα. Σαφώς, λοιπόν, είναι πολιτικά μεγέθη που δεν «χωρούν» στο τώρα. Αν ζούσαν σήμερα έστω και σε πολιτική αποστρατεία, όχι μόνο δεν θα κέρδιζαν ένα «όνομα» σε μια σήραγγα, αλλά ούτε πρόσκληση δεν θα λάμβαναν.
Πρόσφατα διάβασα την ογκώδη και πυκνή βιογραφία του Χαρίλαου Τρικούπη που έγραψε η Λύντια Τρίχα («Χαρίλαος Τρικούπης, ο πολιτικός του “Τις πταίει” και του “Δυστυχώς επτωχεύσαμεν”», εκδ. Πόλις). Αξίζει να τη διαβάσουν όσοι ενδιαφέρονται για τα συστατικά μιας πολιτικής ιδιοσυγκρασίας, γιατί μέσα από την αφήγηση της Λύντιας Τρίχα, που επί χρόνια μελετάει την περίπτωση «Τρικούπης», μένει κανείς με ένα ψυχικό κενό όταν αντιπαραβάλλει τον «εθνικό στόχο» με τη δημαγωγία των καιροσκόπων. Περί αυτού πρόκειται. Ο Τρικούπης μπορεί να μην μπόρεσε να χτίσει τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, όπως φιλοδοξούσε, αλλά είχε το όραμα να προσεγγίσει η Ελλάδα την πολιτισμική και οικονομική στάθμη των χωρών της δυτικής Ευρώπης. Απέναντί του είχε τους δημαγωγούς, που, φανατίζοντας το κοινό τους, οδήγησαν εν τέλει τη χώρα στο 1897.
Σε κάθε επικοινωνιακό τέχνασμα της σημερινής πολιτικής σκηνής, καλό είναι να σκεφτόμαστε πως πίσω από τα πυροτεχνήματα υπήρξαν άνθρωποι, τις περισσότερες φορές αφανείς, που δούλεψαν σκληρά. Η ύβρις των τελευταίων ημερών έχει ένα χαρακτήρα που πλησιάζει τη γελοιότητα, αλλά δύσκολα θα αποφύγει κάποιος τον χαρακτηρισμό της προσβολής όχι τόσο απέναντι στη νοημοσύνη της κοινής γνώμης όσο απέναντι στο απόλυτο κενό κάτω από την κατηγορία «εθνικό όραμα». Θα μνημονεύουμε πάντα και τον Τρικούπη, καθώς θα απολαμβάνουμε τις συντομότερες, πλέον, διαδρομές.