Στο τιμόνι της «Κ» βρέθηκαν ξεχωριστές και διαφορετικές προσωπικότητες από την ημέρα που πέρασε στα χέρια του Αριστείδη Αλαφούζου έως τον θάνατό του. Τους ζητήσαμε να διηγηθούν κάποιο περιστατικό το οποίο οι ίδιοι θεωρούν εμβληματικό του τρόπου με τον οποίο λειτουργούσε ως εκδότης. Ανταποκρίθηκαν σε αυτό μας το αίτημα και ο καθένας με τον δικό του τρόπο φωτίζει άγνωστες πτυχές του. Λείπουν ασφαλώς οι μαρτυρίες του Αντώνη Καρκαγιάννη και του Βαγγέλη Μπίστικα, οι οποίοι δεν είναι πια μαζί μας.
Δημήτρης Παπαναγιώτου
Ηταν ο σωτήρας της «Κ»
Ο Αριστείδης Αλαφούζος υπήρξε ο σωτήρας της «Καθημερινής», όταν την απέκτησε.
Θυμάμαι –μέσα στην αγωνία της επιβίωσης της εφημερίδας– που μια μέρα ήρθε να με παραλάβει με το αυτοκίνητό του ένας «άγνωστος». «Πού πηγαίνουμε; Στους Βαρδινογιάννηδες;», τον ερώτησα (τότε είχαν ακουστεί αρκετά ονόματα υποψηφίων ιδιοκτητών της «Καθημερινής»). Η απάντησή του ήρθε απότομη: «Στου κ. Αλαφούζου»…
Ισως η λεπτομέρεια ήταν η αιτία που δεν υπήρξα και τόσο συμπαθής στον Αριστείδη. Αλλά ας μη μείνουμε στις λεπτομέρειες… Ο Αριστείδης Αλαφούζος υπήρξε όντως ο σωτήρας της «Καθημερινής». Εβαλε αμέσως χρήματα πολλά και με την πάροδο των ετών την άλλαξε εκδοτικά. Μένοντας, όμως, πάντα η σοβαρή και αντικειμενική εφημερίδα με τον θαρραλέο λόγο.
Οταν έφυγα εγώ από διευθυντής της εφημερίδος –ήταν αυτό μέσα στις μοιραίες εξελίξεις– άλλαξε, αν θυμάμαι καλά, τρεις διευθυντές. Σε ένα χρόνο με κάλεσε να ξαναγυρίσω ως διευθυντής. Σε δέκα μήνες παραιτήθηκα οικειοθελώς… Μέχρι που βρήκε τον Παπαχελά, που σταθεροποίησε την εφημερίδα. Σκύβω με σεβασμό μπροστά στην απώλεια του Αριστείδη Αλαφούζου. Καλό ταξίδι Αριστείδη…
Νίκος Νικολάου
Εκτιμούσε τους ικανούς
Οταν ο Αριστείδης Αλαφούζος πήρε την καθημαγμένη από το πέρασμα του Κοσκωτά «Καθημερινή», λίγοι στην αγορά πίστευαν ότι η εφημερίδα μπορούσε να επιβιώσει. Το προσωπικό ήταν ανάστατο και οι δημοσιογράφοι με κάποιο όνομα ετοιμάζονταν για μεταγραφές. Ημουν ο μόνος που είχα επαφή με τον Αριστείδη και με την έγκριση και του Μίμη Παπαναγιώτου, διευθυντού σύνταξης της «Κ», έφερνα κάθε μέρα στους συναδέλφους μου τα όσα ενθαρρυντικά μού έλεγε ο νέος ιδιοκτήτης σχετικά με τα σχέδιά του να φτιάξει μια μεγάλη εφημερίδα.
Κάθε μέρα, λοιπόν, ο Παπαναγιώτου συγκέντρωνε τους συντάκτες και μου έλεγε να τους ενημερώσω. Πολλοί ήταν δύσπιστοι και εξέφραζαν αμφιβολίες για όσα τους έλεγα. Αλλοι έκαναν «αντάρτικο» και δήλωναν ότι δεν θα δεχθούν να δουλέψουν με το νέο αφεντικό. Πρωτοστατούσε ο Αντώνης Καρκαγιάννης, ο οποίος δήλωνε επιπόλαια ότι δεν πρέπει να δουλέψουμε σε έναν εφοπλιστή που πλούτιζε πνίγοντας τους ναύτες του, και παραιτήθηκε αμέσως.
Ο Αλαφούζος με ρώτησε την άλλη μέρα αν ειπώθηκαν όντως τα επίθετα με τα οποία τον στόλισε ο Καρκαγιάννης κι εγώ του είπα ότι, δυστυχώς, ελέχθησαν. Τρεις μήνες αργότερα και αφού ο Αριστείδης με είχε κάνει διευθυντή, του είπα ότι ο Καρκαγιάννης ήταν καλός γραφιάς και ως αριστερός είχε ταλαιπωρηθεί πολύ με φυλακές και εξορίες. Ο Αριστείδης αφού με άκουσε προσεκτικά μου είπε: «Εγώ εκτιμώ τους ανθρώπους που τολμάνε να έχουν αντιρρήσεις. Φέρ’ τον αμέσως πίσω». Ο Καρκαγιάννης γύρισε πίσω, δούλεψε μέχρι τον θάνατό του στην εφημερίδα, έγινε και διευθυντής για ένα διάστημα. Συνδέθηκε, μάλιστα, με στενή φιλία με τον Αλαφούζο.
Αυτός ήταν ο Αριστείδης. Εκτιμούσε τους ικανούς και όχι όσους τον κολάκευαν.
Παναγιώτης Δρακάτος
Αφιερώθηκε στην «Κ»
H ύπαρξη της «Καθημερινής» σήμερα συνδέεται άμεσα με την ύπαρξη του Αριστείδη Αλαφούζου. Ηταν ο επιχειρηματίας που τις κρίσιμες μέρες, που στιγματίστηκαν από το «σκάνδαλο Κοσκωτά», εκδήλωσε την επιθυμία να αγοράσει την εφημερίδα και να αναλάβει όλες τις υποχρεώσεις που απέρρεαν από την απόφαση αυτή. Ο διττός στόχος των συζητήσεων με το τότε επιτελείο της «Καθημερινής» ήταν αφενός να μην σταματήσει η κυκλοφορία της εφημερίδας και αφετέρου να υπερκεραστούν τα νομικά εμπόδια που την κρατούσαν «δεμένη» στο άρμα της Γραμμής Α.Ε., ικανή και αναγκαία συνθήκη ώστε να μπορέσει να χρηματοδοτήσει τη λειτουργία της ο Αριστείδης Αλαφούζος. Θέλω να σημειώσω ότι από την πρώτη στιγμή ο Αριστείδης Αλαφούζος αφιέρωνε περισσότερο χρόνο στην «Καθημερινή» και πολύ λιγότερο στη ναυτιλιακή του δραστηριότητα και βεβαίως, χάρη στην οικονομική του επιφάνεια και το μεγάλο του πάθος, η εφημερίδα εξελίχθηκε, εμπλουτίστηκε και παραμένει –όπως πάντα– ένα εκδοτικό και δημοσιογραφικό έργο υψηλής ποιότητας και κύρους.
Νίκος Σίμος
Με την κοινή λογική
Η διακριτική ενασχόληση με τα κοινά του ευπατρίδη εφοπλιστή Αριστείδη Αλαφούζου πέρασε μέσα από τη διάσωση μιας ιστορικής εφημερίδας, της «Καθημερινής», κατά την πιο κρίσιμη φάση της πολυετούς παρουσίας της στα ελληνικά πράγματα. Κατόρθωσε με την οξυδέρκειά του, στη διοίκηση της εφημερίδας, να διαφυλάξει και το κύρος της και την ιστορικότητά της, χωρίς να αλλοιώσει τα χαρακτηριστικά της ανεξαρτησίας της που την είχαν, διαχρονικά, καθιερώσει στη συνείδηση του αναγνωστικού κοινού ανεξάρτητα από τις πολιτικές του προτιμήσεις και ανεξάρτητα από το ποιο έντυπο επέλεγε για την ενημέρωσή του.
Ενδεικτικό χαρακτηριστικό της κοινής λογικής που διείπε τις ενέργειες του Αριστείδη Αλαφούζου στη διοίκηση της «Καθημερινής», ειδικώς κατά τα πρώτα χρόνια της απόκτησής της, ήταν και η παραίνεση που πολλές φορές μας έδινε, για να ξεπεράσουμε την «επαγγελματική μας διαστροφή», με την οποία εμείς οι δημοσιογράφοι, όχι σπάνια, αξιολογούμε τα πράγματα, εθισμένοι σε «οπτικές-κλισέ»: «Ρωτάτε τη γνώμη κάποιου που δεν είναι ούτε πολιτικός ούτε δημοσιογράφος… Θα κερδίσετε από την ανεπηρέαστη από σκοπιμότητες και ιδεοληψίες, άποψή του…». Πόσο δίκιο είχε…
Θέμος Αναστασιάδης
Μοναχικός ευεργέτης
Τις μέρες που παίζεται στα ζάρια ο τελευταίος απ’ τους πιο ιστορικούς τίτλους εφημερίδων της Ελλάδας, μεταξύ αμφιλεγόμενων επιεικώς «επιχειρηματιών», του τζόγου, του λαθρεμπορίου, και ό,τι πιο σκοτεινής δραστηριότητος υπάρχει, «βρήκε» να φύγει απ’ τη ζωή ο Αριστείδης Αλαφούζος; Ακόμη πιο βαριά η απώλεια. Η παρουσία του και μόνο θύμιζε παταγωδώς το πώς ένας αυτοδημιούργητος επιτυχημένος Ελληνας μπορεί να αναμειχθεί στα Μέσα Ενημέρωσης, κι όχι μόνο να τα σώσει, αλλά και να τα καταστήσει πρότυπα, χωρίς να ζητήσει ανταλλάγματα, ή να παριστάνει τον «νταβατζή» σ’ όλους τους άλλους. Ηλθε, είδε, χτυπήθηκε ύπουλα, πολέμησε, νίκησε. Με την εφημερίδα, για την εφημερίδα. Αυτό δεν είχε ξαναγίνει, στα χρονικά του ελληνικού Τύπου, και στη συνέχεια όχι μόνο δεν ξανάγινε.., αλλά σαν να απέμεινε ανάδελφο! Σχεδόν όλοι οι άλλοι ενδιαφερόμενοι «κροίσοι» κάνουν σήμερα το ακριβώς αντίθετο, φθάνοντας μάλιστα στο σημείο να… προαναγγέλλουν χυδαία δημοσίως την υφαρπαγή εφημερίδων και καναλιών έναντι πολιτικών ή επιχειρηματικών ανταλλαγμάτων! Με την εφημερίδα για καμία «παρτίδα».
Πέραν όμως της ειδικής του ποιότητας, που απεδείχθη εκ των πραγμάτων με τη συνολική πορεία της «Καθημερινής», ο ασταμάτητος Αρ. Αλαφούζος ήταν συχνά και δημοσιογραφικότερος των δημοσιογράφων. Α, πολύ… εκνευριστικό. Ολοι εμείς του κλάδου που το παίζουμε παντογνώστες, και βρίσκαμε αρχικά κάποιες ιδέες του περίεργες ή ανεφάρμοστες, μάθαμε στην ουσία, με την καλή ή… με την ανάποδη, από έναν «ξένο» πάρα πολλά. Με την εφημερίδα για την εφημερίδα. Τώρα εκ των υστέρων, θεωρώ μέγιστη ευλογία τη συνάντησή μου με τον Αριστείδη Αλαφούζο, τον σύγχρονο Εθνικό Ευεργέτη. Απ’ τους τελευταίους. Αφησε όμως κληρονομιά, πέρα απ’ την ορατή οικογενειακή: Πιστεύω και ελπίζω ότι κι άλλοι άνθρωποι της ελεύθερης οικονομίας εμπνέονται απ’ το παράδειγμά του, και θέλουν να συμβάλουν στο να μην αφανισθούν οι ελεύθερες φωνές όπως επιδιώκει το καθεστώς. Ευχαριστούμε και καλό ταξίδι Αριστείδη! Απ’ τις εφημερίδες, για τις εφημερίδες.
Πάνος Λουκάκος
Ευπατρίδης του Τύπου
Γνώρισα τον Αριστείδη Αλαφούζο και συνεργάστηκα στενά μαζί του αρχικά ως αρθρογράφος και κατόπιν ως διευθυντής της «Καθημερινής» στα χρόνια 1990 έως και 1994. Είχα προηγουμένως αλλά και κατόπιν γνωρίσει και συνεργαστεί με τρεις από τους επιφανέστερους εκδότες κεντρικών μέσων ενημέρωσης σε επιτελικές ή διευθυντικές θέσεις. Ο Αριστείδης Αλαφούζος διέφερε από αυτούς αλλά και από άλλους ιδιοκτήτες μέσων ενημέρωσης στα ακόλουθα:
• Δεν επεδίωκε διά της εφημερίδας του οικονομικά οφέλη. Αντίθετα, χρηματοδοτούσε εξ ιδίων την έκδοση μιας ακριβής εφημερίδας. Και δεν είχε ούτε ποτέ επεδίωξε να αποκτήσει επιχειρηματικά συμφέροντα στην Ελλάδα.
• Δεν επεδίωκε διά της εφημερίδας του πολιτικά οφέλη. Μου ζητούσε να υποστηρίζουμε όσους θεωρούσε και θεωρούσαμε στο δημοσιογραφικό επιτελείο της «Καθημερινής» ότι ωφελούν τον τόπο. Και ζητούσε να κατακρίνουμε όσους θεωρούσε και θεωρούσαμε στην «Καθημερινή» ότι βλάπτουν. Πέρα και πάνω από κόμματα.
Τα δύο αυτά δεδομένα τον κατέστησαν μοναδικό φαινόμενο στον χώρο του ελληνικού Τύπου. Και εξηγούν το γεγονός ότι ο Αριστείδης Αλαφούζος υπήρξε ο εμπνευστής της εντιμότερης και με διαφορά καλύτερης ελληνικής εφημερίδας. Από τότε που την παρέλαβε έως και σήμερα. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα σκεπάσει αυτόν τον ευπατρίδη του ελληνικού Τύπου.
Στάμος Ζούλας
Ποτέ για ίδιον συμφέρον
Καίτοι έχουν περάσει σχεδόν τριάντα χρόνια από τότε, θυμάμαι πολύ καλά την πρώτη φράση που μου είπε ο Αριστείδης Αλαφούζος, όταν πρωτοσυναντηθήκαμε ένα καλοκαιρινό βράδυ στο γραφείο του στη Γλαύκη.
«Κύριε Ζούλα», μου είπε, «εγώ δεν θα χρησιμοποιήσω ποτέ αυτήν την εφημερίδα για ίδιον συμφέρον».
Μου έκανε εντύπωση, γιατί ούτε τον προκάλεσα να μου πει κάτι τέτοιο, ούτε και είχε γίνει κάποια αντίστοιχη συζήτηση στην εφημερίδα. Αυτό, ωστόσο, που μπορώ να πω σήμερα στους αναγνώστες της «Κ» ως ο αρχαιότερος εν ζωή συντάκτης της, είναι ότι έκτοτε, αυτήν τη διαβεβαίωση ή, για να την περιγράψω ευκρινέστερα, αυτήν την αρχή που άκουσα εκείνο το βράδυ και είναι αναγκαία προϋπόθεση για να υπάρξει ανεξάρτητη δημοσιογραφία, ο Αριστείδης Αλαφούζος την τήρησε απαρέγκλιτα και μέχρι τέλους.
Αντώνης Καρακούσης
«Μόνο αυτό;»
«Κύριε Αριστείδη, αύριο έχω ραντεβού με τον πρωθυπουργό, να πάω στο Μέγαρο Μαξίμου και με την ευκαιρία μου είπε να σας ρωτήσω αν θέλετε κάτι, αν έχετε κάποιο αίτημα». Με κοίταξε με απορία, σήκωσε χαρακτηριστικά τους ώμους του, «δεν θέλω τίποτε, δεν έχω κανένα από την κυβέρνηση», μου απάντησε.
Πριν προλάβω να πω οτιδήποτε, το μάτι του πετάρισε και συνέχισε: «Λάθος, έχω ένα αίτημα. Θέλω να του πεις ότι ο κ. Αλαφούζος ενδιαφέρεται για τον προβλήτα του λιμανιού της Θηρασιάς, να επισκευαστεί ώστε οι 300 κάτοικοι του μικρού νησιού να μπορούν να περνούν απέναντι στη Σαντορίνη». «Κινδυνεύουν οι άνθρωποι τον χειμώνα, αποκλείονται όταν έχει φουρτούνα, δεν μπορούν ούτε στον γιατρό να πάνε», πρόσθεσε.
Την επομένη όντως βρέθηκα στο Μέγαρο Μαξίμου κι αφού είπαμε ό,τι είπαμε για τα τρέχοντα της πολιτικής, με ρώτησε ο πρωθυπουργός τι κάνει ο κ. Αλαφούζος κι αν έχω να μεταφέρω κάποιο αίτημά του. «Το μόνο αίτημα, κ. Πρόεδρε, που έχω να σας μεταφέρω είναι αυτό της επιδιόρθωσης του λιμανιού της Θηρασιάς ώστε να διευκολύνονται στις μετακινήσεις τους οι 300 κάτοικοι του μικρού νησιού. Αυτό είναι το μόνο αίτημα, κ. Πρόεδρε».
Με κοίταξε όλος απορία και με εμφανή δυσπιστία:
«Μόνο αυτό;» ξαναρώτησε.
«Μόνο αυτό, κ. Πρόεδρε», επέμεινα.
Εξεπλάγη, άλλα ανέμενε, σε άλλα είχε συνηθίσει.
Τον αποχαιρέτησα κι έφυγα ήσυχος κι ευτυχισμένος.
Κ. Ι. Αγγελόπουλος
Ιστορική προσφορά
Ο εκλιπών εκδότης της «Καθημερινής», Αριστείδης Αλαφούζος, ήταν ένας εξαιρετικά ενδιαφέρων άνθρωπος και η πολυετής συνεργασία μαζί του ήταν μια ξεχωριστή εμπειρία. Είχε αναπτυξιακή «μαθηματική» σκέψη (απόφοιτος ΕΜΠ γαρ), ήταν ευθύς και καθαρός στις απόψεις του, ήταν απαιτητικός, κάποτε και «δύσκολος» απέναντι στους συνεργάτες του, αλλά σταθερά συνεργάσιμος, καθώς πάντοτε ζητούσε να ακούει τις γνώμες όλων. Ηταν πολύ ευγενής στη συμπεριφορά του και έζησε μακριά από ματαιόδοξες κοσμικότητες, τύπος οικογενειάρχη επιχειρηματία παλαιάς «σχολής». Πολλά και αξιοσημείωτα και ιστορικά ενδιαφέροντα θα μπορούσα να πω, να θυμηθώ, από μια 17χρονη δημοσιογραφική πορεία κοντά του, σχεδόν πάντοτε σε καιρούς «περίεργους» και δύσκολους στα πεδία της πολυτάραχης «ελληνικής ιδιαιτερότητας». Θα αναφερθώ πάντως σε τούτο: Η μεγάλη και ιστορική προσφορά του Αριστείδη Αλαφούζου στο πολιτικό πεδίο ήταν ότι διέσωσε το 1988 και παρέδωσε ζωντανή και δυναμική στη μεσαία αστική τάξη, την τόσο σκληρά δοκιμαζόμενη σήμερα, την εμβληματική της εφημερίδα, την «Καθημερινή».
Αλέξης Παπαχελάς
«Δύναμη της φύσης»
Είναι πολλές οι στιγμές και οι ιστορίες που έζησα με τον Αριστείδη Αλαφούζο τα τελευταία δέκα χρόνια. Ηταν μία «δύναμη της φύσης». Οι Δευτέρες ήταν οι δύσκολες μέρες. Μία στις δύο επέμενε ότι η εφημερίδα είχε ελλείψεις και πως είχε μείνει πίσω σε σχέση με τον ανταγωνισμό. Συχνά είχε δίκιο. Αλλοτε ήταν προφανές ότι το έκανε για να μας κρατάει σε εγρήγορση. Στο τέλος είχε γίνει κάτι σαν το παιχνίδι μας. Το οποίο έφτασε στο απόγειό του, όταν μία μέρα μας επιβράβευσε για το πόσο πλήρης ήταν η εφημερίδα και ο Καρκαγιάννης απάντησε ότι «μάλλον δεν την έχετε δει καλά, έχει πολλές ελλείψεις». Ο Αλαφούζος χαμογέλασε με νόημα. Ηξερε προφανώς ότι μόνο κάποιος με τη δική του δύναμη και αυτοπεποίθηση μπορούσε να είναι κυρίαρχος αυτού του παιχνιδιού με τόσο ισχυρούς παίκτες.
Τον θυμάμαι πολλές φορές εξοργισμένο με τους πολιτικούς μας. Η υπόθεση της COSCO τον θύμωσε πραγματικά. Δεν είχε συμφέροντα με την Κίνα. Δεν μπορούσε όμως να καταλάβει πώς μια νέα κυβέρνηση μπορούσε να αθετήσει μία συμφωνία που είχε το ελληνικό κράτος. «Αυτό δεν το καταλαβαίνω», μονολογούσε και κατέληγε, «αν κάναμε τέτοια πράγματα εμείς στη ναυτιλία, δεν θα μας είχε μείνει μισό βαπόρι. Η υπογραφή σου είναι η αξιοπιστία σου, άμα την πάρεις πίσω τέλειωσες».
Μέχρι πριν από περίπου δύο μήνες, στα 93 του, ερχόταν κάθε μέρα στο γραφείο για την καθιερωμένη απογευματινή σύσκεψη. Ακουγε, σχολίαζε, πείραζε συστηματικά όσους εκτιμούσε ιδιαίτερα. Οταν εμείς οι νεότεροι απελπιζόμασταν, μας έδινε κουράγιο. «Δεν θα καταρρεύσουμε, θα δείτε. Και οι Ευρωπαίοι δεν πρόκειται ποτέ να μας εγκαταλείψουν στη μοίρα μας» έλεγε και πρόσθετε το κλασικό «να ξέρετε κύριοι, η Ελλάς ποτέ δεν πεθαίνει».