Τι ορίζουμε ως δημόσιο χώρο και τι ως κέντρο πολιτιστικής δραστηριότητας στις αρχές του 21ου αιώνα; Τα εν λόγω ερωτήματα εκλήθησαν να απαντήσουν οι συμμετέχοντες στο 6ο ετήσιο Συνέδριο του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ) με θέμα «Δημιουργικότητα, φαντασία και η σημασία της ενεργοποίησης του δημόσιου χώρου σε ένα κλίμα πόλωσης», που ξεκίνησε χθες στο ΚΠΙΣΝ. «Λόγω των πολιτικών εξελίξεων η ζωή στις πόλεις γίνεται όλο και πιο μοναχική, οι άνθρωποι διακατέχονται από μια έντονη επιθυμία να ανήκουν κάπου» αναφέρει στη συζήτηση στρογγυλής τραπέζης ο Jakab Orsos, αντιπρόεδρος στη Δημόσια Βιβλιοθήκη του Μπρούκλιν. «Η βιβλιοθήκη επαναφέρει μια ρομαντική διάσταση της έννοιας της αγάπης» προσθέτει ο ίδιος, προκειμένου να εξηγήσει πώς αυτή η δυναμική κοιτίδα πολιτισμού μεγαλώνει στο Μπρούκλιν προσελκύοντας ανθρώπους διαφορετικής προέλευσης. «Διοργανώσαμε μια ολονυχτία φιλοσοφίας και προσήλθαν 7.000 άνθρωποι» περιγράφει. Οπως επισημαίνει η Maria Hlavajova, από την ολλανδική πλατφόρμα τέχνης BAK, «στην εποχή μας ως καλλιτεχνικό ίδρυμα δεν λογίζεται ένα κτίριο, αλλά ένα σκεπτόμενο σώμα ανθρώπων». Από τον 20ό στον 21ο αιώνα έχει σημειωθεί μια μετατόπιση από τον χώρο στην κοινότητα, επομένως στο προσκήνιο έχουν έρθει το κοινό και η ανάγκη του να συγχρωτιστεί με άλλους σε φυσικό επίπεδο αλλά και μέσω της τέχνης. «Μετατρέψαμε το campus σε έναν χώρο συνάντησης της πανεπιστημιακής κοινότητας με την κοινωνία» περιγράφει ο Ronald Daniels, πρόεδρος του Πανεπιστημίου John Hopkins, που διευκρινίζει ότι οι ίδιοι έχουν ρόλο μεσολαβητή, τους κανόνες για τις δράσεις τούς ορίζει εκλεγμένη επιτροπή.
«Διοργανώνουμε παραστάσεις σε “δύσκολους” χώρους, όπως νοσοκομεία και φυλακές, που δεν είναι φτιαγμένοι για πολιτιστικά δρώμενα» αναφέρει ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Theater of War Production, Bryan Doerries. Οπως η αρχαία ελληνική τραγωδία είχε τη δύναμη χάρη στη σύστασή της να καταλύει όρια, το Τheater of War Production προσδοκά να ακυρώσει τους άγραφους κανόνες που οριοθετούν κάθε χώρο. Την εννοιολογική σύνδεση των όρων «refuge και refugees» επισημαίνει η Debora Spar, πρόεδρος του Lincoln Center, «έχουμε ευθύνη να δώσουμε την ευκαιρία της απόδρασης, σε όσους επιζητούν να αποδράσουν από μια πληκτική ή επικίνδυνη πραγματικότητα».
Αυθορμητισμός
Οι δημόσιοι χώροι καλούνται να καλλιεργούν παράλληλα τη χαρά τού συνέρχεσθαι. Αλλωστε, ένας δημόσιος χώρος δεν οφείλει πάντοτε να προτείνει μια μορφή ψυχαγωγίας, μπορεί να είναι ένα μέρος που ενθαρρύνει τον αυθορμητισμό, τον αυτοσχεδιασμό ακόμα και την αδράνεια. «Η νέα προβλήτα στη Θεσσαλονίκη προσφέρει τη δυνατότητα για περίπατο και ποδηλατάδα, ενώ οδήγησε στη δημιουργία μιας κίνησης πολιτών με πλήθος δράσεων» παρατηρεί η Ευαγγελία Αθανασίου, αναπληρώτρια καθηγήτρια Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ. Για τη Debora Spar, που είναι παντρεμένη με Ελληνα, εξίσου ενδιαφέρουσα περίπτωση είναι και η Εσπλανάδα στην Κέρκυρα, που «συνδυάζει στοιχεία των πολιτισμών που πέρασαν από την Κέρκυρα με τη θαλασσινή αύρα».
Η επιλογή του χώρου, όπου μπορεί κάποιος να χαλαρώσει, να επικοινωνήσει ή να εκφραστεί, είναι εν τέλει πολύ προσωπική. «Εγώ απολαμβάνω την αδράνεια και την ανωνυμία μέσα στα ΜΜΜ, όπου μπορώ να είμαι μόνος αλλά και μαζί με άλλους» καταλήγει ο Bryan Doerries, ενώ οι υπόλοιποι συμμετέχοντες «ψηφίζουν» δημόσια πάρκα, συνεργατικούς χώρους, αλλά και λαϊκές αγορές.